Yoksullukla mücadelede devletin rolü: Sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik fonu

Yoksulluk, tarihten beri süregelen ve günümüz dünyasında da varlığını koruyan, çok sayıda insanın mücadele ettiği önemli bir sorundur. Yoksulluk sorununu aşmak için devletler bazı politikalar uygulamaktadırlar. Gelir seviyeleri toplumun belirli bir oranının altında olan yoksul kesime yönelik yapılan harcamaların tamamı, sosyal koruma harcamalarını oluşturur. Türkiye’de yoksullukla mücadele için, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ve bu fona bağlı faaliyet gös-teren vakıfların yaptıkları harcamalar, toplam sosyal koruma harcama-ları içerisinde önemli bir kalemi teşkil etmektedir. Oysa söz konusu vakıfların örgütlenme biçimlerinin ve faaliyetlerinin Türkiye’de yoksulluğu azaltmadaki başarısı tartışmalıdır. Bu çalışmada, yoksullukla mücadele için devletin üstlenmesi gereken fonksiyonlar, farklı siyasi akımlar açısından tartışılmıştır. Bu bağlamda, Türkiye’de yoksulluğun azaltılması için yapılan toplam sosyal koruma harcamaları, uluslararası karşılaştırmalara da ver verilerek ele alınmış, bu harcamalar içerisinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’nun etkinliği, sayısal veriler yardımıyla analiz edilmeye çalışılmıştır.

Role of the state in struggle with poverty: The case of socıal assistance and solidarity encouragement fund

Poverty, which has existed through history and still continues to exist, is an important problem against which many people have been struggling today. In order to overcome poverty, governments implement some policies. The spendings which are directed to the people whose income levels are under a certain rate of society’s income levels form social protection expenditures. In Turkey, Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund and the spendings of the foundations which operates in conjunction with this Fund, constitutes an important item in the social protection expenditures. Aforementioned foundations’ organizational forms and success in their activities on lowering poverty level in Turkey is controversial. This study discusses the roles which the state should undertake so as to fight poverty, in terms of the different political currents. In this context, the social protection expenditures made in order to lower poverty in Turkey are examined in comparison with international data on this subject, and the activities of Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund have been analyzed with the help of numerical data on this subject.

___

  • Abay, Ali Rıza, “Bir Sosyal Politika Olarak Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Yeri”, Sivil Toplum, 2004 Cilt: II, Sayı: 6-7, s. 78.
  • Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, http://www.aile.gov.tr/tr/ (erişim: 04.04.2012).
  • Akalın, Güneri, Kamu Ekonomisi, Akçağ, Ankara, 2000.
  • Arıcı, Kadir, Sosyal Güvenlik Dersleri, Sargın, Ankara, 1999.
  • Arıcı, Kadir, Sosyal Güvenlik, Tes-İş Eğitim Yay., Ankara, 1999.
  • Arın, Tülay, “Anayasal İktisat ve Refah Devleti: TİSK ve TÜSİAD’ın Asgari Devlet Raporlarının Eleştirisi”, Ekonomide Durum, Bahar-Yaz, 1997, s. 41-106.
  • Atalay, Tuna, “Belediye Yasaları Çerçevesinde Belediyelerin Sosyal Hizmet ve Yardım Görevlerine İlişkin Bir Değerlendirme,” Sosyal Hizmetler, Sayı:12, Cilt:1, 2001.
  • Baran, Oktay, “Artan Yoksulluk ve Sefalet Kapitalizmin Gerçeğidir”, 2005, http://www.marksist.com/oktay_baran/artan_yoksulluk_ve_sefalet_kapitalizmin_gercegidir.htm (erişim: 22.02.2011). Barr, Nicholas, The Economics of Welfare State, Stanford Universty Press, 1987.
  • Baysoy, Cengiz, Marx ve Komünalist Otonomi, Otonom, İstanbul, 2006.
  • Bircan, İsmail, “Türkiyede Yoksulluk ve Kadınlar”, Yoksulluk Şiddet ve İnsan Hakları, TODAİE Yay., Ankara, 2001.
  • Boratav, Korkut, “Yoksulluk Kavramı Üzerine Notlar’’, Toplum ve He-kim, Ocak- Şubat, Cilt:19, Sayı:1, 2004.
  • Briggs, Asa, “The Welfare State in Historical Perspective”, The Welfare State Reader, (Ed: Pierson, C and F Castles), Cambridge: Polity Press, 2000.
  • Buğra, Ayşe, Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İleti-şim, İstanbul, 2009.
  • Çılga, İbrahim, “Türkiye’de Gelişme Sürecinde Sosyal Politikalar ve Sosyal Hizmetler,” Avrupa Birliği Sürecinde Sosyal Hizmet Politika ları, Sosyal Hizmet Sempozyumu 2000, (Ed: İlhan Tomanbay), Hacet-tepe Üniversitesi S.H.Y.O. Yay., Ankara, 2002.
  • Çengelci, Ethem, “Sosyal Refahın Gerçekleştirilmesinde Sosyal Yardımların Rol ve Önemi”, Hacettepe Üniversitesi S.H.Y.O. Dergisi, Cilt:11, Sayı:1-2-3, 1993.
  • Demirbilek, Sevda, Sosyal Güvenlik Sosyolojisi, Legal, İstanbul, 2005.
  • Drakakis, D. Smith , “Third World Cties – Sustainable urban, development, population, Labor and Poverty”,Urban Studies, Cilt:33 (4-5), 1996, s. 673-699.
  • DPT, “9. Kalkınma Planı (2007-2013) - 2011 Programı”, Ankara, 2010.
  • DPT, “Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyon Raporu”, Yayın No: DPT: 2599-ÖİK:610, Ankara, 2001.
  • Emek, Uğur, Kamu Maliyesinde Fon Uygulaması, DPT Yay., Ankara, 1992.
  • Erdoğan, Necmi, “Yoksulluk ve Dışlanma”, Yoksulluk Sempozyumu, Sosyal Demokrasi Derneği Yay., 2005.
  • EUROSTAT, Eurostat yearbook 2010, (erişim: 08.04.2011).
  • http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-CD-10-220/EN/KS-CD-10-220-EN.PDF
  • Evans, E. J., Social Policy 1840-1914: Individualizm, Collectivism and the Origins of the Welfare State, Routledge & Kegan Paul, London, 1978.
  • Fuat, Selim, “Yoksullar ve Ezilenler Hareketi mi?”, 2007, (erişim: 22.02. 2011) http://www.marksist.net/selim_fuat/yoksullar_ve_ezilenler_hareketi_mi.htm
  • Gough, Ian, Global Capital, Human Needs and Social Policies, Palgrave Press, 2000.
  • Gündüz, A.Yılmaz, “Türkiye’de Yoksullukla Mücadele Üzerine Bir İnceleme”, Sosyal Bilimler, Cilt: 5, 2006.
  • Güngör, Fatih ve Özuğurlu, Metin, “İngiliz Yoksul Yasaları: Paternalizm, Piyasa Yada Sosyal Devlet”-Tartışma Metinleri, A.Ü. S.B.F. Yay., Ankara, 1997.
  • Güven, Sami, Sosyal Politikanın Temelleri, Ezgi, Bursa, 2001.
  • Güvercin, C. Hüseyin, “Sosyal Güvenlik Kavramı ve Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Tarihçesi”, A. Ü. Tıp Fakültesi Mecmuası, Cilt:57, Sayı:2, 2004.
  • Güzel, Ali ve Okur, Ali R., Sosyal Güvenlik Hukuku, 9.Bası, Beta, İstan-bul, 2003.
  • Hacımahmutoğlu, Hande, “Türkiye’deki Sosyal Yardım Sisteminin Değerlendirilmesi”, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara, 2009.
  • Himmelfarb, G., The Idea of Poverty: England in the Early Industrial Age, Faber and Faber, London, 1985.
  • ILO, Social Security: A New Consensus, International Labour Office, Geneva, 2001
  • İkizoğlu, Musa, “Yoksulluk ve Sosyal Yardım İlişkisi: Ankara Mamak İlçesinde Amprik Bir Araştırma”, Toplum ve Sosyal Hizmet, Cilt: 13, Sayı: 1, 2002, s. 86-115.
  • İnanç, Tevfik, ve Doğan, Akın, “Sosyal Hizmet Kavramı ve Yaşlılık,” I. Sosyal Hizmetler Şurası, SHÇEK Yay., Ankara, 19-21 Nisan 2004.
  • Kalaycıoğlu, Sibel, “Yoksullukla Başetme Stratejileri ve Yoksulluğa Etkisi”, Yoksulluk Sempozyumu, (Ed: Erol Tuncer ve Hanife Yurtseven), Sosyal Demokrasi Derneği Yay., Ankara, 2006.
  • Karataş, Kasım, “Sosyal Refah: Kavramsal Boyutu, Gelişimi ve Nitelikleri,” Yaşam Boyu Sosyal Hizmet; Prof. Dr. Sema Kut’a Armağan, (Ed. Nesrin G. Koşar), Hacettepe Üniversitesi S.H.Y.O. Yay., Ankara, No: 004, 1999.
  • Koray, Meryem, Sosyal Politika, Ezgi, Bursa, 2000.
  • OECD, http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SOCX_AGG (eri-şim: 08.04.2011)
  • Oyan, Oğuz; Aydın Ali Rıza ve Konukman Aziz, Türkiye’de Fon Sisteminin Kamu Kesimi İçindeki Yeri ve Ekonomik Etkileri, TOBB Yay., Ankara, 1991.
  • Özdemir, Süleyman, “Refah Devleti ve Üstlendiği Temel Görevler Üze-rine Bir İnceleme’’, Sosyal Siyaset, 2004, (erişim: 25.03.2011) http://www.sosyalsiyaset.com/documents/refah_devleti_ustlendigi_gorvlr
  • Peffer, R. G., Marksizm, Ahlak ve Toplumsal Adalet, (Çev: Yavuz Alogan), Ayrıntı, İst., 2001.
  • Pogge, W. Thomas, Küresel Yoksulluk ve İnsan Hakları, (Çev: G. Kömürcüler), Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2006.
  • Rühle, Otto, Marx’ın Kapitali, Tarih Bilinci Yay., İstanbul, 2004.
  • Sarısoy, İdris ve Koç Selçuk, “Türkiye’de Kamu Sosyal Transfer Harcamalarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkilerinin Ekonometrik Analizi”, Maliye, Sayı:158, 2010, s. 326-348.
  • Sen, Amartya, Özgürlükle Kalkınma, (Çev: Yavuz Alogan), Ayrıntı, İstanbul, 2004.
  • Seyyah, Ali, Yoksulluk, Bilge, 1. Baskı 1. Cilt, İstanbul, 2003.
  • Seyyar, Ali, Sosyal Güvenlik Terimleri Ansiklopedik Sözlük, Papatya, İstanbul, 2005.
  • Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, http://www.sosyalyardimlar.gov.tr/tr/ (erişim: 04.04.2012)
  • Spicker, Paul, Social Policy: Themes and Approaches, Prentice Hall, U.K., 1995. SYDGM, “Stratejik Plan 2009-2013”, Ankara, 2008.
  • SYDGM, “2009 Yılı Faaliyet Raporu”, Ankara, 2010.
  • SYDGM “Sosyal Yardım Bilgi Sistemi”, Ankara, 2010.
  • Şahinkaya, Serdar, “Sosyal Devletin Çöküşü: İki Parametrenin 1975-2003 Dönemi Seyri Üzerine Bir Not”, Güncel Sosyal Politika Tartışmaları, (Ed: Berrin, C. Ataman), A.Ü. S.B.F. Yay., Ankara, 2007.
  • Şeker, D. Sırma, “Türkiye’de Sosyal Transferlerin Yoksulluk Üzerindeki Etkileri”, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara, 2008.
  • Şener, Ülker, Yoksullukla Mücadelede Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Mekanizmaları ve İş Gücü Politikaları, TEPAV Politika Notu, 2010.
  • Şenkal, Abdülkadir, Küreselleşme Sürecinde Sosyal Politika, Alfa, İstanbul, 2007.
  • Şenses, Fikret, Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk: Kavramlar, Nedenler Politikalar ve Temel Eğilimler, İletişim, İstanbul, 2001.
  • Todaro, P. Michael, Economic Development, Seventh Edition, Addison Wesley, Massachusetts-USA, 2000.
  • Tuna, Orhan ve Yalçıntaş Nevzat, Sosyal Siyaset, Filiz, İstanbul, 1999.
  • Turner, J. Francis, “Social Services,” Encyclopedia of Canadian Social Work, (Ed. Francis J.Turner, Waterloo), Wilfrid Laurier University Press, 2005.
  • TÜİK, 2009 Yılı Yoksulluk Çalışması, TÜİK Haber Bülteni, Ankara, 2011.
  • UNDP, “Millennium Development Goals Report in Turkey”, 2005.
  • http://www.undp.org.tr/Gozlem2.aspx?WebSayfaNo=1123 (erişim: 26.03.2011)
  • UNİCEF, http://www.unicef.org/turkey/pdf/_gi17.pdf (erişim: 13.03.2011)
  • Yazgan, Turan, İktisatçılar İçin Sosyal Güvenlik, Türk Dünyası Araştır-maları Vakfı Yay., İstanbul, 1992.
  • Yentürk, Nurhan, Temel Bütçe Okuma Yazma Kılavuzu, STK Çalışmaları-Eğitim Kitapları Bütçe İzleme Dizisi, no:1, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi STK Eğt. ve Araştırma Birimi, 2009, http://stk.bilgi.edu.tr/docs/temelokumayazma.pdf (erişim:1.03.2011)
  • Yentürk, Nurhan, Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu, STK Çalışmaları-Bütçe İzleme Dizisi no:3, 2009, http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp (erişim: 03.03.2011)