TÜRKİYE’DE PLANLAMA: SEKTÖREL GELİŞMEDEN KALKINMAYA KALKINMADAN STRATEJİYE
Bu çalışma, Türkiye’de planlamanın 1930’lardan günümüze arz ettiği sürekliliği ve geçirdiği değişimi ele almaktadır. Çalışma, bu süre içindeki değişimin, planlamaya yaklaşım konusundaki temel değişikliklerden hareketle, beş farklı dönemde incelenebileceği savına yaslanmaktadır. Çalışmada bu şekilde bir dönemlendirmeye gidilmesinin temel nedeni ekonomik ve toplumsal yapıya ilişkin sektörel gelişme, kalkınma ve strateji belirleme şeklinde farklı planlama anlayışlarının benimsenmiş olmasıdır. Bu bağlamda planlama anlayışındaki süreklilik ve değişim, farklı dönemlerde değişik özellikler sergileyen planlama düşüncesinin temel değerleri, kavramları, amaçları ve örgütlenmeleri ortaya konularak analiz edilmektedir.
___
- 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, RGT: 24.12.2003,
25326.
- 5436 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun ve Ka-
nun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun,
RGT: 24.12.2005, 26033.
- Altıntaş, Mustafa, Türkiye’de Planlı Kalkınma ve Uygulama Sonuçları, Muğ-
la İşletmecilik Yüksek Okulu Yayınları, Ankara, 1978.
- Arslan, Kahraman, “Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin
Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, İstanbul
Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, (Bahar
2005/1), s.275-294.
- Ataay, Faruk, “BKA Tasarımının ‘Kalkınma’ Anlayışı Üzerine”, Bölge Kal-
kınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Menaf Turan (Der), Paragraf Yayı-
nevi, Ankara, 2005, s. 15-33.
- Ateş, Mustafa, DPT Bünyesindeki Kurullar: Yüksek Planlama Kurulu ve
Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama
Teşkilatı, Ankara, 2001.
- Aytür, Memduh, Kalkınma Yarışı ve Türkiye, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1970.
Aytür, Memduh, Türk Kalkınma Hukuku, TODAİE, Ankara, 1967.
Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007, 13. B., İmge Kitabevi,
Ankara, 2009.
Çınar, Tayfun, “1932 Yılı Devletçilik Yılı: Temmuz Kararları Çerçevesinde
- Devletçiliğe Geçiş”, Açıklamalı Yönetim Zaman Dizini 1929-1939, Anka-
ra, 2007, s.303-317.
- Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 223 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararname, 18.06.1984, 18435 (Mükerrer).
- Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 223 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair 304 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararname, RGT: 31.12.1987, 19681.
- Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 3701 Sayılı Ka-
nun, RGT: 22.03.1991, 20822.
- Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 511 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararname, RGT: 19.09.1993, 21700 (Mükerrer).
- Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında 540 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararname, RGT: 24.06.1994, 21970 (Mükerrer).
Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
- Kararnamenin Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin 470 Sa-
yılı Kanun Hükmünde Kararname, RGT: 06.01.1992, 21103).
- Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-2013) Hakkında 2006/10399
Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı.
- Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007-2013) Hakkında 2006/10399
Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RGT: 13.05.2006, 26167.
Necat Erder, “Türkiye’nin İlk Planlama Deneyimi”, Türkiye’de Planlamanın
- Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İs-
tanbul, 2010, s.229-243.
- Er, Selami, “Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Dış Denetimi ve 5018
- Sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler”, Sayıştay Dergisi, S:68, (Ocak-
Mart 2008), s.29-46.
- Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, 2.B., Ankara, İmge
Kitabevi, 1990.
- Estava, Gustavo, “Kalkınma”, Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü,
(Ed: Firkat Başkaya ve Aydın Ördek), Maki Basın Yayın, Ankara, 2008,
s.581-601.
- Feridun, Server, “Milli Birlik Komitesinin Memleket Meseleleri Hakkında
Temel Görüşleri”, Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Aydın Güler Kitabevi,
İstanbul, 1962, s.85-90.
- Güler, Birgül Ayman, “Otuzlu Yıllarda Yönetim”, Açıklamalı Yönetim Za-
man Dizini 1929-1939, Ankara, 2007, s.1-20.
- Güler, Birgül Ayman, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, TODAİE, Ankara,
1996.
- Güler, Birgül Ayman, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, 2. B., İmge Kitabevi,
Ankara, 2005.
- Günçe, Ergin, “Türkiye’de Planlamanın Dünü -Bugünü – Yarını”, ODTÜ
Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.117-132.
- Goddard, J. B. ve Chatterton, P., “Regional Development Agencies and The
Knowledge Economy: Harnessing The Potential of Universities”,
Environment and Planning Center Government and Policy, Vol:17, No:6,
(1999), s. 685-699.
- Kalfa, Ceren, “1933 Yılı: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş”, Açıkla-
malı Yönetim Zaman Dizini 1929-1939, Ankara, 2007, s. 413-427.
- Karacal, Hasan, “Sosyal Planlamanın Problemleri Üzerine”, ODTÜ Gelişme
Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.263-286.
- Atilla Karaosmanoğlu, “DPT’nin Kuruluşu ve 21. Yüzyılda Planlama”, Tür-
kiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi Üni-
versitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.189-228.
- Kepenek, Yakup, Gelişimi, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi,
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 1983.
- Kuruç, Bilsay, Belgelerle Türkiye İktisat Politikası, C:2, Ankara Üniversitesi
Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:580, Ankara, 1993.
- Kuruç, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, İstan-
bul, 1987.
- Kuruç, Bilsay, “Bir Planın Anatomi Politiği: Dördüncü Plan’ın Hazırlanışı ve
Sonu”, Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul
Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.357-410.
- Küçük, Yalçın, “Türkiye’de Planlama Kavramının Gelişimi Üzerine”, ODTÜ
Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.79-115.
- Martin, James W. ve Cush, Frank C. E., Maliye Bakanlığı Kuruluş ve Çalış-
maları Hakkında Rapor, (Çev: Haluk Demirkan), Damga Matbaası, An-
kara, Maliye Bakanlığı, 1952.
- Mıhçı, Hakan, “Göreli Geri Kalmışlıktan Kurtulma Hamlesi ve Türkiye’de
Planlı Kalkınma Deneyi, Mülkiye, C:25, S:231, (2001), s. 149-196.
- Mıhçıoğlu, Cemal, “Devlet Planlama Örgütünün Kuruluş Günleri”, Prof. Dr.
Fadıl H. Sur’un Anısına Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi Yayınları, Yayın No: 522, Ankara, 1983, s.229-257.
- Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası, Türkiye Ekonomisi-Kalkınma
Programı İçin Tahlil ve Tavsiyeler (Milletlerarası İmar ve Kalkınma
Bankasının Türkiye Hükümetile Biliştirak Finanse Ettiği Heyetin Raporu,
Akın Matbaası, 1951.
- Orsan, H. Suat ve Tayanç, Tunç, “Türkiye’de Makro Modellere Genel Bir
Bakış”, ODTÜ Gelişme Dergisi, (1981 Özel Sayısı), s.393-405.
- Ölçen, Ali Nejat, Kemalizmin Ekonomisi, 2. B., Güldikeni Yayınları, Ankara,
2000.
- Ölçen, Ali Nejat, “1923-1938 Döneminde Birinci ve İkinci Sanayi Planları”,
Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi,
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513, Ankara,
1982, s.133-149.
- Öney, Erden, İktisadi Planlama, 5. B., Savaş Yayınları, Ankara, 1987.
- Öngüt, İbrahim, “Planlı Karma Ekonomide Özel Sektöre Rehberlik Türki-
ye’deki Tecrübeler”, Karma Ekonomide Planlama ve Gelişme, Dördüncü
Konferans, Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferans Heyeti, İstanbul,
1965, s.240-255.
- Özşen, Tayfur, Planlama Yönetimi (Türkiye’de APK Birimleri Uygulaması),
Ankara, 1987.
- Sezen, Seriye, Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama, TODAİE,
Ankara, 1999.
- Somel, Ali “Planlama”, Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü, (Ed:
Firkat Başkaya ve Aydın Ördek), Maki Basın Yayın, Ankara, 2008,
s.927-940.
- Soyak, Alkan, Ulusaldan Uluslarüstüne İktisadi Planlama ve Türkiye Dene-
yimi, Der Yayınları, İstanbul, 2006.
- Soysal, Mümtaz, Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma,
Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1958.
- Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönet-
melik, RGT:18.02.2006, 26084.
- Stratejik Araştırma ve Planlama Kurumu Kurulması Hakkında Kanun Tasa-
rısı Taslağı,
- http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2002/06/KanunTasariTaslagi.doc, (Erişim
Tarihi: 20.06.2008).
- Stratejik Araştırma ve Planlama Kurumu Kurulması Hakkında Kanun Tasa-
rısı Genel Gerekçesi,
- http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/2002/06/GenelGerekce.doc, (Erişim Tarihi:
20.06.2008).
- Şenses, Fikret, “Gelişme İktisadı ve İktisadi Gelişme Nereden Nereye?”,
Kalkınma İktisadı Yükselişi ve Gerilemesi, (Yay. Haz: Fikret Şenses),
3.B., İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, s.93-128.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Birinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara, 1963.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Altıncı Beş Yıllık
Kalkına Planı (1990-1994), Ankara, 1989.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Beşinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı (1985-1989), Ankara, 1984.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kal-
kınma Planı (2007-2013), Ankara, 2006, s.2.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kal-
kınma Planı ile İlgili 2005/18 Sayılı Başbakanlık Genelgesi, RGT:05.07.2005, 25866.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Uzun Vadeli Stra-
teji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), Ankara, 2000.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yedinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı (1996-2000), Ankara, 1995.
- T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 1968 Yılı Programı, Ankara,
1968.
Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim, Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi
- Kalkınma Planı, Türkiye Belgesel İktisat Tarihi, No:1, Ankara, Orta Do-
ğu Teknik Üniversitesi, 1974.
- Thornburg, Max Weston, Türkiye Nasıl Yükselir?, (Çev: Semih Yazıcıoğlu),
Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, 1948.
- Töre, Nahit, “Atatürk Döneminin (1923-1936) Dış Ekonomik İlişkiler Politi-
kası”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Ge-
lişmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513,
Ankara, 1982, s.45-61.
- Türel, Oktar, “Türkiye’de 1978-79 Bunalımı ve Merkezi İktisadi Planlama”,
Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, İstanbul Bilgi
Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.411-441.
- Türkcan, Ergun, “DPT’nin Kuruluşu Tarihi Belgeler, Tinbergen ve
Koopman’ın Katkıları”, Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü
1960-1980, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.153-
187.
- Ünsal, Fatma, “Yerelleşme ve Kentsel Planlamanın Açmaz(lar)ı”, Kamu
Yönetiminden Planlamaya Yeniden Yapılanma, (Yayına Hazırlayanlar:
Pelin Pınar Özden ve Adalet Alada), İstanbul, 2006, s.126-131.
- Yavilioğlu, Cengiz, “Kalkınmanın Anlambilimsel Tarihi ve Kavramsal Kö-
kenleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:3, S:1, (2002), s.59-77.
- Yayman, Hüseyin, Türkiye’nin İdari Reform Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.