OSMANLI SİYASET-YÖNETİM DÜŞÜN GELENEĞİ: DAİRE-İ ADALET’İN YÖNETİMİ
Çalışma iki önkabul ile başlıyor: Daire-i adalet, modern öncesi dönemde tarım
toplumlarının yönetim bilgisidir ve söz konusu yönetim bilgisi, Osmanlı Klasik
Dönemi’nin siyaset-yönetim düşün geleneğinin temelidir. Hint-İran geleneğinden doğarak Türk ve İslami gelenekle harmanlanmış daire-i adalete içkin yönetim bilgisi Osmanlı Devleti’ne aktarılmış; Osmanlı Devleti’nin erken modern
döneminde, klasik dönemin düşün geleneğinin temsilcisi olarak yaygınlaşmıştır.
Bu bağlamda sorunsallaştırılan daire-i adalet’in yönetimine dair iki soru sorulmuştur: (1) daire-i adaletin yönetimi nasıl örgütlenir, (2) daire-i adaletin yönetiminin niteliği nedir?
Ele alınan sorular çerçevesinde çalışma iki çıkarsamaya açılmıştır: (1) daire-i
adaletin yönetiminin iki temel işlevi vardır ve devlet örgütü bu işlevler temelinde
kurulmaktadır: adli ve askeri, (2) yönetim örgütü, işlevsel-toplumsal tabakalaşma içerisinde gayrişahsi bir karakter iddiası ile toplumsal bağlarından soyutlanma çabasındadır.
___
- Abou-el-Haj, Rıfa’at Ali, Modern Devletin Doğası 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu (Çev: Oktay Özel ve Canay Şahin), İmge, 1. Baskı, Ankara, 2000.
- Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi (1243-1453),
Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Ocak 2010.
- Aksan, Virginia H. ve Daniel Goffman (ed.), Erken Modern Osmanlılar İmparatorluğun Yeniden Yazımı, Timaş, İstanbul, 2011.
- Anderson, Perry, Lineages of Absolutist State, NLB, London, 1974.
- Armağan, Abdüllatif, “Klasik Dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler”, Gazi Akademik Bakış, C.5, S.9 (Kış 2011), s.139-156.
- Barkey, Karen, Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Beydeba, Kelile ve Dimne, (Yayına hazırlayan: Hasan Selim Hacıoğlu), İskele, İstanbul, 2005.
- Boğaç, Ergene, “On Ottoman Justice: Interpretations In Conflict
(1600-1800)”, Islamic Law and Society, C.8, No:1 (2001), s.52-
87.
- Boztemur, R., Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet-Toplum İlişkileri:
Araştırma Yöntemlerinde ve Kurumsal Yaklaşımlarda Tek Yan- lılık, OTAM-Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi
Dergisi, S.9, (1998), s.79-110.
- Darling, L. T., “Do Justice Do Justice, For That is Paradise”: Middle Eastern Advice for Indian Muslim Rulers”, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, C.22, S.1&2 (2002), s.3-19.
- Dreyfus, Françoise, Bürokrasinin İcadı Fransa, Büyük Britanya ve
Amerika Birleşik Devletleri’nde Devlete Hizmet Etmek (18-20.
Yüzyıl) (Çev. Işık Ergüden), İletişim, İstanbul, 2007 (1. Baskı).
- Eisenstadt, S.N., The Political Systems of Empires, The Free Press
of Glencoe, Ontario, USA, 1963.
- Elibol, A., “Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin
Dönüşümü”, Gazi Akademik Bakış, C.3, S.5 (Kış 2009), s.21-
40.
- Emecan, Feridun M., Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve
Toplum, Timaş, İstanbul, 2011.
- Güler, Birgül Ayman, Türkiye’nin Yönetimi – Yapı, İmge, Ankara,
Ocak 2009.
- Güler, Birgül Ayman ve Nuray Ertürk Keskin, Devlet Reformunu Tarihten Çalışmak, AÜ GETA Tartışma Metinleri, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2005.
- Ganshof, F.L, Feudalis, (Trans. Philip Griersan), Medieval Academy of America, Canada, 1996.
- Goethe, J. W.Von, Faust (Çev. George Madison Priest), A.A. Knopf,
1941.
- Gündoğdu, Hüseyin, The Circle of Justice as a Tool of Opposition
in the Ottoman Political Discourse From Lütfi Pasha to İbrahim Müteferrika, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Haziran 2011.
- Hacip, Yusuf Has, Kutadgu Bilig, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara,
2005.
- İbn Haldun, Mukaddime, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, 1990.
- İnalcık, Halil, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet, Eren (2.Baskı),
İstanbul, 2005.
- İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600),
YKY, Ankara, 2004.
- İnalcık, Halil, State Ideology Under Sultan Süleyman I, The Midd-le East and the Balkans under the Ottoman Empire-Essays on
Economy and Society, Bloomington: Indiana University Press,
1993.
- İslamoğlu, H., Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Köylü, İletişim
(2. Baskı), İstanbul, 2010.
- Kafadar, Cemal, İki Cihan Âresinde Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu,
Çev. Ceren Çıkın, Birleşik, Ankara, 2010.
- Karal, E. Z., Büyük Osmanlı Tarihi Cilt:II, Türk Tarih Kurumu, Ankara (XIII. Dizi).
- Kınalızade Ali Efendi, Devlet ve Aile Ahlakı, İlgi Kültür Sanat, İstanbul, Mart 2010.
- Koçi Bey, Risaleler (S. Çakmakçıoğlu, Dü.), Kabalcı, İstanbul,
2007.
- Köymen, Fuat, “Giriş”, Siyâset-name (Nizam’ül-mülk) (Haz: Prof.
Dr. Mehmet Altay Köymen), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999.
- London, Jennifer A., “Comments Welcome: The ‘Circle of Justice’”,
Comparative Political Theory Panel, Boston, Nov 12, 2010.
- Lybyer, Albert Howe, The Government of The Ottoman Empire in
the Time of Suleiman the Magnificent, AMS Press, USA, 1978.
- Meriç, Ümid, “Bir Osmanlı Sosyoloğu Ahmet Cevdet Paşa”, içinde Vefatının 100. Yılına Armağan Sempozyum, TDV, Ankara, 1997.
- Murphey, R., “Continuity and Discontinuity in Ottoman Administrative Theory and Practice during the Late Seventeenth Century”, Poetics Today, C.14, S.2 (1993, Summer), s. 419-443.
- Neumann, Cristoph, Araç Tarih Amaç Tanzimat Tarih-i Cevdet’in
Siyasi Anlamı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1999.
- Nizam’ül-mülk, Siyâset-name (Haz: Prof. Dr. Mehmet Altay Köymen), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999.
- Okumuş, E., “Osmanlılar’da Siyasal Bir Kurum Olarak Adâlet Dairesi”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, C.3, S.5 (2005), s.45-51.
- Poggi, Gianfranco, Devlet Doğası Gelişimi ve Geleceği, İstanbul
Bilgi Üniversitesi, İstanbul, Mart 2007.
- Salzmann, A., Modern Devleti Düşünmek Osmanlı Ancien Regime’i,
İletişim, İstanbul, 2011.
- Shinder, J., “Early Ottoman Administration in the Wilderness: Some
Limits on Comparison”, International Journal of Middle East
Studies,C.9, S.4 (1978, November), s.497-517.
- TDK Sözlüğü, www.tdk.gov.tr
- Tezcan, B., “The Second Empire: The Transformation of the Ottoman Polity in the Early Modern Era”, Comparative Studies of Asia, Africa and the Middle East, C.29, S.3 (2009), s.556-570.
- The Laws of Manu, George Bühler (transl.), Sacred Books of the
East, Vol.25, http://www.sacred-texts.com/hin/manu.htm http://
www.sacred-texts.com/hin/manu.htm (Erişim: 15.12.2012)
- Vecihi Timuroğlu, “Mitolojide Devlet Bilgisi”, Memleket SiyasetYönetim, C.1, S.1 (2006), s.1-39.
- Uzunçarşılı, İ. H., Büyük Osmanlı Tarihi Cilt:I, Türk Tarih Kurumu
(7. Baskı), (tarih yok).
- Yılmaz, Aslı, Daire-i Adalet Kavramı Bağlamında Osmanlı Siyaset-
Yönetim Düşün Geleneği, YBAD Lisansüstü Seminer Çalışmaları, No: 2, Eylül 2009,
- http://yonetimbilimi.politics.ankara.edu.tr/ayilmaz.pdf
- http://yonetimbilimi.politics.ankara.edu.tr/ayilmaz.pdf
- Wieland, C. M., Eşeğin Gölgesi Davası “Abderalılar” Dahi ile Dar
Kafalılar Üzerine Bir Felsefe Romanı. (V. Ülkü, Çev.), İnkılap,
İstanbul, 1999.
- Wittek, Paul, The Rise of the Ottoman Empire, The Royal Asiatic
Society, London, 1938.