XIX. YÜZYILIN SONUNDA RUS BÜYÜKELÇİSİ A. N. NELİDOV’UN BOĞAZLARI İŞGAL PROJESİ

19. Yüzyıldaki Rusya İmparatorluğu’nun dış politikasının önemli ölçüde Doğu meselesine yönelik olmuştur. 19. Yüzyılın ortalarından itibaren bu politika Orta Asya ve Kafkasya’daki yayılmacılık politikasıyla birlikte yürütüldü, fakat asrın sonlarında Osmanlı Devleti’nin zayıflamasını da fırsat bilen yüzyıllardır düşlediği sıcak denizlere inmek, Balkan Yarımadası’na sahip olmak arzusuyla İstanbul ve Çanakkale Boğazları’na sahip olma fırsatını elde etmiş ve bu amaç doğrultusunda çaba sarfetmiştir. Bu projenin gerçekleşmesi için Rusya’nın İstanbul’daki diplomatları ve diğer temsilcilerinin gösterdiği yoğun çalışmalar da dikkate şayandır. Bu bilimsel çalışmada 1883-1897 yılları arasında Rusya’nın İstanbul’daki büyükelçisi A. İ. Nelidov’un hazırladığı ve gerçekleşmesi için uzun uğraşlar verdiği “Boğazların İşgali Hakkındaki Projesi” ele alınacaktır. Çalışmada, Büyükelçi Nelidov’un Rus Çarı için hazırladığı projenin çevirisi ve proje etrafında oluşan tartışmalar, bunun için yapılan askeri hazırlıklar ve projenin neden gerçekleşmediği Rus kaynakları ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Rusya, Osmanlı Devleti, Boğazlar meselesi, Nelidov, Batı Devletleri

THE STRAITS OCCUPATION PROJECT OF RUSSIAN AMBASSADOR A. N. NELIDOV AT THE END XIX. CENTURY

The foreign policy of the Russian Empire in the 19th century was mainly oriented to the issue of the East. Starting from the middle 19th century this policy was implemented together with the expansion policy in Central Asia and Caucasia. However, towards the end of the century, as the Ottoman Empire was weakening, the long coveted dream of expanding its borders to the coast of warm waters, taking possession of the Balkan Peninsula and Istanbul and Dardanelle Straits as well had reared its head and when presented with the opportunity to pursue its dream, the Russian Empire endeavored to accomplish its objective. The intense efforts of the Russian diplomats and other representatives of Russia that were domiciled in Istanbul to achieve success in their endeavors had been quite remarkable. In this scientific study, the “Project on the Occupation of Straits” that was prepared by A. I. Nelidov, who worked towards this objective during the time he was the ambassador of Russia in Istanbul between the years 1883-1897, will be discussed. In the present study the translation of the project that was prepared by Ambassador Nelidov as well as the discussions made regarding the project, the associated military preparations and the reasons behind why the project could not be realized are examined in the light of the Russian sources on the subject.

Keywords:

Russian Empire, Ottoman Empire, Straits Question, Nelidov, Western States,

PDF

___

“Zapiska Aleksandra III. v 1885 gg” (1931), Krasny Arhiv, No. 3 sayı 46, (180-181).
“Zapiski Velikogo Vizira Kamil Paşi” (1915), İzvestiya MİD, Kn. 1, (186).
Ahtamzyan. A. A (2008), “Verny Syn Oteçestva” // Etnosfera, No. 8 (119), (48-50).
Çomak, İhsan (2015), “19.Yy. Sonunda Rusya’nın Osmanlı Devleti Politikası ve Rusya Karadeniz Donanması Kaptanı Lev Brusilov’un gözüyle Rusya’nın İstanbul Büyükelçisi A. İ. Nelidov”, Karadeniz Araştırmaları, Güz, Sayı:47, (39-52).
Dışişleri Bakanının A. İ. Nelidov’a mektubu (24 Şubat, 1897).
Dışişleri Bakanının A. N. Nelidov’a gizli telgrafı (3/15 Şubat 1897).
Dışişleri Bakanının İstanbul’daki Rusya Büyükelçisi A. N. Nelidov’a mektubu (25 Ocak, 31 Ocak 1897).
Dillon. E. J (1918), The Eclipse of Russia. General Vannovskiy’nin M. N. Muravyev’e mektubu (20 Nisan 1897).
Hvostov (1931), “Zapiska A. İ. Nelidova v 1882 g. O Zanyatii Prolivov”, Krasny Arhiv, No. 3.
Hvostov. V. M (1929), “Blijnevostoçny Krizis 1895-1897 gg”, İstorik-Marksist, No. 13.
Hvostov.V. M (1931), “Proekt Zahvata Bosfora v 1896 g.”, Krasny Arhiv, No. 4-5 (47-48), (50-70).
Hvostov.V. M (1977), Problema İstorii Vneşney Politiki Rossii i Mejdunarodnyh Otnoşenii v Kontse XIXnaçale XX. Veka, Moskva.
Hvostov.V. M (1930), “Problema Zahvata Prolivov v 90-h gg. XIX Veka”, İstorik-Marksist, No. 20. İ. L. Goremykin’in M. N. Muravyev’e mektubu (22 Şubat 1897).
Lamzdorf.V. N, Dnevnik za 1895 God, Tetrad: 3, (37).
Nelidov’un Bakanlar Kurulu üyesi V. S. Obolenskiy’ye mektubu (24 Şubat 1897).
Pokrovskiy. M (1922), “Germano-Russkiye Otnoşeniya. Proekt Zahvata Bosfora v 1897 g.” // Krasny Arhiv, no. 1, (152-162). http://istmat.info/files/uploads/31111/krasnyy_arhiv_1-1922.pdf
Rossiyskiy Gosudarstvenny İstoriçeskiy Arhiv (RGİA), fond, 1626, opis. 1, dosya. 213.
Rusya Dışişleri Bakanı’nın İşişleri Bakanı İ. L. Goremykin’e (kopyası Büyükelçi A. İ. Nelidov’a) mektubu (21 Şubat, 1897).
Rusya Savunma Bakanı P. S. Vannovskiy’nin Dışişleri Bakanı M. N. Muravyev’e (14 Ocak, 24 Ocak 1897) mektupları.
Semanov. S. N (1972), Makarov, Moskva.
Şirokorad. A. B (2009), Turtsiya. Pyat’ Vekov Protivostoyaniya, Moskva.
Tellioğlu Ömer (2015), “Karadeniz’de Osmanlı Hâkimiyeti ve Rusya’nın Sıcak Denizlere İnme Mücadelesi”,
Tarih Okulu Dergizi (TOD), Mart, Yıl 8, Sayı XXI, (195-212).
Timoşçuk.V (1914), “Zapiski Grafa N. P. İgnatyeva o Ego Prebyvanii v Konstantinopole v 1864-1876 g.”, Russkaya Starina, No. 4.
Vyşinskiy. A.Ya, Lozovskiy. S. A (1948), Diplomatiçeskiy Slovar, Moskva.