SAĞLIK HİZMETLERİ KULLANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN PANEL VERİ ANALİZİ İLE BELİRLENMESİ

Günümüzde sağlık hizmetleri bağlamında kayda değer gelişmeler olmakla birlikte, sağlık hizmetlerinin kullanımı noktasında önemli farklılıklar görülmeye devam etmektedir. Bu farklılıklar sosyoekonomik faktörlerden kaynaklanabileceği gibi coğrafi faktörlerden de kaynaklanabilmektedir. Bu bakış açısıyla araştırmada Türkiye’deki 81 ilin sağlık hizmetleri kullanımı ele alınarak, sağlık hizmeti kullanımına etkisi olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla sağlık hizmeti kullanımının göstergesi olarak kişi başı hekime başvuru sayısı kullanılmıştır. Bu değişkene ait 81 ilin beş yıllık (2013-2017) verileri esas alınarak Panel Veri analizinde oluşturulan modelle sağlık hizmeti kullanımını etkileyen açıklayıcı faktörler belirlenmiştir. Araştırma sonucunda 65 yaş ve üzeri nüfus, 10.000 kişiye düşen yatak sayısı ve kentsel nüfus oranının sağlık hizmetleri kullanımındaki farklılıkları güçlü bir şekilde açıkladığı görülmüştür. Bu sonuçlar, karar vericilere sağlık hizmetlerine erişimdeki engellerden kaynaklanan kullanım farklılıklarının çözümüne yönelik politikalar geliştirilmesi noktasında önemli bilgiler sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Panel Veri Modeli, Sağlık Hizmetleri Kullanımı, Türkiye

DETERMINATION OF FACTORS AFFECTING HEALTH CARE UTILIZATION WITH PANEL DATA ANALYSIS

Nowadays, there are significant improvements in healthcare, meanwhile significant differences remain in healthcare utilization. These differences may be due to socioeconomic factors as well as geographical factors. From this point of view, this research by considering healthcare utilization in 81 provinces of Turkey, aimed to determine the factors that influence healthcare utilization. For this purpose, the number of physician visits per capita was used as an indicator of healthcare utilization. Based on the five-year (2013-2017) data of 81 provinces of this variable, the explanatory factors affecting healthcare utilization were determined with the model created in Panel Data analysis. As a result of the research, it was seen that population aged over 65 years, number of beds per 10,000 people, and ratio of urban population strongly explained the differences in health care utilization. These results provide important information to decision-makers to develop policies to address differences in utilization resulting from barriers to access to healthcare.

Keywords:

Models with Panel Data, Health Care Utilization, Turkey,

PDF

___

Allin, S., Masseria, C. ve Mossialos, E. (2006). Inequality in Health Care Use Among Older People in the United Kingdom: An Analysis of Panel Data, London: London School of Economics and Political Science, Working Papers.
Andersen, R. ve Newman, J. F. (1973). Societal and individual determinants of medical care utilization in the united states, the milbank memorial fund quarterly, Health and Society, 51(1), 95-124.
Andersen, R. M. (1995). Revisiting the behavioral model and access to medical care: does ıt matter?, Journal of Health and Social Behavior, 36(1), 1–10.
Arefnya, N. (2018). Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımının belirleyenleri: bir mikro veri analizi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Broyles, R. W., Mcauley, W. J. ve Baird-Holmes, D. (1999). The medically vulnerable: their health risks, health status, and use of physician care, Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 10(2), 186-200.
Chen, J., Vargas-Bustamante, A., Mortensen, K. ve Ortega, A. N. (2016). Racial and ethnic disparities in health care access and utilization under the affordable care act, Medical Care, 54(2), 140-146.
Dhingra, S.S., Zack, M., Strine, T., Pearson, W.S. ve Balluz, L. (2010). Determining prevalence and correlates of psychiatric treatment with andersen's behavioral model of health services use, Psychiatric Services, 61(5), 524-528.
Field, K. S. ve Briggs, D. J. (2001). Socio-economic and locational determinants of accessibility and utilization of primary health-care, Health and Social Care in the Community, 9(5), 294-308.
Habibov, N. (2009). What determines healthcare utilization and related out-of-pocket expenditures in tajikistan? lessons from a national survey, International Journal of Public Health, 54(4), 260-266.
Hochhausen, L., Le, H. ve Perry, D. F. (2011). Community-based mental health service utilization among low-income latina immigrants, Community Mental Health Journal, 47(1), 14-23.
Hsiao, C. (2014). Analysis of Panel Data, Cambridge: Cambridge University Press.
Jiang, M., Yang, G., Fang, L., Wan, J., Yang, Y. ve Wang, Y. (2018). Factors associated with healthcare utilization among community-dwelling elderly in shanghai, china, PloS one, 13(12), 1-22.
Jochmann, M. ve León‐González, R. (2004). Estimating the demand for health care with panel data: A semiparametric bayesian approach, Health Economics, 13(10),1003-1014.
Kempen, G. I. ve Suurmeijer, T. P. (1991). Professional home care for the elderly: an application of the andersen-newman model in the netherlands, Social Science & Medicine, 33(9), 1081-1089.
Kim, H. ve Lee, M. (2016). Factors associated with health services utilization between the years 2010 and 2012 in Korea: Using andersen's behavioral model, Osong Public Health and Research Perspectives, 7(1), 18-25.
Lépine, A. ve Le Nestour, A. (2012). The determinants of health care utilisation in rural Senegal, Journal of African Economies, 22(1), 163-186.
Nerlove, M. (2005). Essays in panel data econometrics, Cambridge: Cambridge University Press.
OECD (2018). OECD Health Statistics 2018 Definitions, Sources and Methods, 05 14, 2019. Erişim adresi https://www.oecd.org/els/health-systems/Table-of-Content-Metadata-OECD-Health-Statistics-2018.pdf
Sağlık Bakanlığı (2018). Sağlık istatistikleri yıllığı 2017, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sağlık Bakanlığı (2017). Sağlık istatistikleri yıllığı 2016, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sağlık Bakanlığı (2016). Sağlık istatistikleri yıllığı 2015, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sağlık Bakanlığı (2015). Sağlık istatistikleri yıllığı 2014, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sağlık Bakanlığı (2014). Sağlık istatistikleri yıllığı 2013, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
Surood, S. ve Lai, D. W. (2010). Impact of culture on use of western health services by older south Asian Canadians, Canadian Journal of Public Health, 101(2), 176-180.
TÜİK (2018). 08 15, 2019. Erişim adresi https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
Ustrup, M., Ngwira, B., Stockman, L. J., Deming, M., Nyasulu, P., Bowie, C., Msyamboza, K., Meyrowitsch, D. W., Cunliffe, N. A., Bresee, J. ve Fischer, T. K. (2014). Potential barriers to healthcare in Malawi for under-five children with cough and fever: A national household survey, Journal of Health, Population, and Nutrition, 32(1), 68-78.
Wong, R. ve Díaz, J. J. (2007). Health care utilization among older Mexicans: Health and socioeconomic inequalities. Salud Pública De México, 49(4), 505-514.
World Health Organization (2010). Monitoring the building blocks of health systems: A handbook of ındicators and their measurement strategies, Geneva: WHO Document Production Services.
Yerdelen Tatoğlu, F. (2013). Panel veri ekonometrisi, stata uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Yunus, N. M., Manaf, N. H., Omar, A., Juhdi, N., Omar, M. A. ve Salleh, M. (2017). Determinants of healthcare utilisation among the elderly in Malaysia, Institutions and Economics, 9(3), 115–140.