TÜRKİYE'DE GIDA SANAYİNDE UYGULANAN ÇED ÇALIŞMALARININ ÇEVRESEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ELEŞTİRİSİ

Dünyanın dört bir yanındaki kentsel ve kırsal topluluklar hayatta kalabilmeleri ve geçimlerini devam ettirebilmeleri için büyük oranda doğal kaynaklara bağımlıdır. Ancak, insanlar ve doğal kaynaklar arasında kurulan bu ilişki, 20. yüzyılın son çeyreğinden beri kalkınmaya öncelik verilen politikalar nedeniyle bozulmakta ve söz konusu topluluklar ekolojik bir kriz ile karşı karşıya kalmaktadır. Doğa ve doğrudan ona bağımlı toplulukların karşılaştıkları bu krizle mücadele edebilmek için çeşitli girişimlerde bulunulmuş ve farklı yöntemler geliştirilmiştir. Ortaya atılan ve geliştirilen yöntemlerden birisi de, Çevresel Etki Değerlendirmesidir. Buradan hareketle çalışmada, ilk olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi yöntemine ilişkin teorik bir çerçeve çizilmektedir. İkinci olarak ise, teorik düzeydeki tartışmaların uygulamaya nasıl yansıdığı analiz edilmektedir. Bunun için Türkiye’de gıda alanında uygulanan Çevresel Etki Değerlendirmesi analizleri ve sonuçları incelenmektedir. Yumurta, süt ve süt ürünleri, kırmızı et, bitkisel yağ ve balık gibi gıda ürünlerini kapsayan Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporlarına bakıldığında, teorik düzeydeki etkinliğin uygulama aşamasına yansıtılamadığı görülmektedir. Uygulamada Çevresel Etki Değerlendirmesinin çevresel değerleri korumak bir yana çevresel tahribatı meşrulaştırıcı bir araç haline getirildiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çevresel Etki Değerlendirmesi, ÇED Yönetmeliği, ÇED Raporu, Çevrsel Etkiler, Gıda Sanayi

ENVIRONMENTAL EVALUATION AND CRITISM OF ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT STUDIES CARRIED OUT IN TURKISH FOOD INDUSTRY

Urban and rural communities around the world heavily depend on natural resources for their survival and subsistence. However, this relationship between human and natural assets has been deteriorating due to policies that have been prioritized development since the last quarter of 20th century, ending up with an ecological crisis. Various attempts have been made and several methods have been developed to combat this crisis which has been faced by nature and communities that are directly dependent on it. One of the methods proposed and advanced is Environmental Impact Assessment. This paper, firstly attempts to draw a theoretical framework regarding Environmental Impact Assessment. Secondly, it is analyzed how theoretical discussions are reverberated in practice. To do so, the analysis and results of Environmental Impact Assessment reports, prepared in the food sector of Turkey are examined. Considering the Environmental Impact Assessment’s reports covering food products such as eggs, milk and dairy products, meat, vegetable oil and fish, it is observed that efficiency emphasized in theoretical level can not be reflected on the implementation phase. In practice, it is reasoned that Environmental Impact Assessment has been turned into a tool that legitimizes environmental damages, rather than protection environmental values.

Keywords:

Environmental Impact Assessment, EIA Regulation, EIA Report, Environmental Impacts, Food Industry,

PDF

___

Akgül, U. (2013). Eylem Antropolojisinin Bileşenleri Olarak ÇED ve SED. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, (25), 47-64.
Alıca, S. S. (2011). Çevresel Etki Değerlendirmesinin Yargı Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(3), 97-130.
Barker, A. ve Jones, C. (2013). A Critique of the Performance of EIA within the Offshore Oil and Gas Sector. Environmental Impact Assessment Review, 43, 31. doi: 10.1016/j.eiar.2013.05.001
Bilim Mühendislik Çevre Teknolojileri ve Ölçüm Hizmetleri İnşaat Ticaret Sanayi Limited Şirketi. (2016). Yumurta Tavukçuluğu, Yumurta Paketleme Tesisi Kapasite Artışı ve Gübre İşleme Tesisi. Erişim adresi https://webdosya.csb.gov.tr/db/nevsehir/editordosya/nihai.pdf
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği. (2014). T.C Resmî Gazete (29186, 25 Kasım 2014).
Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü: İlk ÇED Yönetmeliği’nin Yayımlandığı 1993 Yılından 2019 Yılı Sonuna Kadar Verilen ÇED Kararları. (2019). Erişim adresi https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/ced-karar-1993-2019_10022019_20200210095300.pdf
Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Müdürlüğü: ÇED Süreci Akım Şemaları. (2018). Erişim adresi https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/duzeltilen-ced_akis_2018-mart_20180305015232.pdf
Dipper, B., Jones, C. ve Wood, C. (1998). Monitoring and Post-Auditing in Environmental Impact Assessment: A Review. Journal of Environmental Planning and Management, 41(6), 731-747. doi: 10.1080/09640569811399
Duınker, P. N. (1989). Ecological Effects Monitoring in Environmental Impact Assessment: What Can It Accomplish?. Environmental Management, 13(6), 797-805.
Environmental Impact Assessment (EIA): A Critical Planning Approach. Erişim adresi https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/4271/7/Chapter%208%20Environmental%20Impact%20Assessment%20(EIA)%20%20A%20Critical%20Planning%20Approach.pdf
Environmental Law Alliance Worldwide (ELAW). (2010). Guidebook for Evaluating Mining Project EIAs (1. Baskı). USA: ELAW.
Esgicioğlu, N. ve Yücel, M. (2008). Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(7), 77-86.
Formby, J. (1990). The Politics of Environmental Impact Assessment. Journal Impact Assessment, 8(1-2), 191-196.
Glasson, J., Therivel, R. ve Chadwi, A. (2013). Introduction to Environmental Impact Assessment (3. Baskı). Londan and New York: Routledge.
Glucker, A. N. (2012). Public Participation in Environmental Impact Assessment (EIA)-An Investigation into Theory and Practice in Costa Rica and Nicaragua. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Utrecht Üniversitesi Yerbilimleri Fakültesi, Hollanda.
Heinma, K. ve Põder, T. (2010). Effectiveness of Environmental Impact Assessment System in Estonia. Environmental Impact Assessment Review, 30(4), 272-277. doi: 10.1016/j.eiar.2009.10.001
Hughes, R. (1998). Environmental Impact Assessment and Stakeholder Involvement. International Institute for Environment and Development Environmental Planning Issues, (11), 1-12.
Karakaş Ulusoy, C. (2019). Çevresel Etki Değerlendirme Sürecinde Çevre-Ekonomi İkilemi. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 1(1), 58-82.
Keleş, R. ve Hamamcı, C. (1998). Çevrebilim (3. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
Klees, R., Capcelea, A. ve Barannik, A. (2002). Environment Impact Assessment Systems in Europe and Central Asia Countries. Erişim adresi http://documents1.worldbank.org/curated/en/771381468749086135/pdf/300670PAPER0English0EIA0in0ECA.pdf
Küresel Çevre Mühendislik Danışmanlık Hizmetleri Limited Şirketi. (2019). Bitkisel Ham Yağ ve Rafine Her Türlü Nebati Yağ, Margarin Yağı ve Biodizel Üretim Tesisi Kapasite Artışı Projesi.
Ortolano, L. ve Shepherd, A. (1995). Environmental Impact Assessment: Challenges and Opportunities. Journal Impact Assessment, 13(1), 3-30. doi: 10.1080/07349165.1995.9726076
Otieno, V. N., Irandu, E. M. ve Morange, J. M. (2017). Public Involvement in Environmental Decision Making in Nairobi County, Kenya. International Journal of Education and Research, 5(10), 185-194.
Özer, A. Ö. (1996). Çevresel Etki Değerlendirmesinin Kısa Bir Tanıtımı-Nedir, Ne Değildir, Planlama Mesleği ile İlişkisi Nasıldır?. A. Ö. Özer, K. Arapkirlioğlu ve C. Erol, (Ed.), Plancı Gözüyle; Kalkınma, Çevre ve Çevresel Etki Değerlendirmesi içinde (69-98). Ankara: TMMOB Yayınları.
Pölönen, I., Hokkanen, P. ve Jalava, K. (2011). The Effectiveness of the Finnish EIA System–What Works, What Does’nt and What Could be Improved?. Environemntal Impact Asssessment Review, 31(2), 120-128. doi: 10.1016/j.eiar.2010.06.003
Serter, G. (2006). Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin Tarihsel Süreçteki Gelişimi. Planlama Dergisi, (2006/1), 43-52.
Sistem Mühendislik Danışmanlık Emlak Nakliye Turizm Maden Orman İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi. (2019). Kültür Balıkçılığı Projesi.
Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü. (2018). Türkiye İsraf Raporu. Erişim adresi https://tuketici.ticaret.gov.tr/data/5e6b33e913b876e4200a0101/Turkiye_Israf_Raporu_2018.pdf
Türkiye İstatistik Kurumu. (TÜİK). (2020). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2018. Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2018-33624#:~:text=Sera%20gaz%C4%B1%20emisyon%20envanteri%20sonu%C3%A7lar%C4%B1na,CO2%20e%C5%9Fde%C4%9Feri%20(e%C5%9Fd.)&text=Ki%C5%9Fi%20ba%C5%9F%C4%B1%20toplam%20sera%20gaz%C4%B1,CO2%20e%C5%9Fd.%20olarak%20hesapland%C4%B1.
Üstün, S. ve Büyükgüngör, H. (2003). Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Uygulamaları ve Sorunları. V. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, içinde (507-514). Ankara: TMMOB Çevre Mühendisleri Odası.
World Wildlife Fund-Türkiye ve Küresel Ayak İzi Ağı. (2012). Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi Raporu. Erişim adresi https://www.footprintnetwork.org/content/images/article_uploads/Turkey_Ecological_Footprint_Report_Turkish.pdf
Wright, A. J., Dolman, S. J., Jasny, M., Parsons, E. C. M., Schiedek, D. ve Young, S. B. (2013). Myth and Momentum: A Critique of Environmental Impact Assessment. Journal of Environmental Protection, 4, 72-77. doi: 10.4236/jep.2013.48A2009
Yazıcı G, E., Erdemli M., Ö. ve Güler, R. İ. (2015). Avrupa Birliği’ne Uyum ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalıştayı. Sonuç Bildirgesi. https://cdn-tema.mncdn.com/Uploads/Cms/avrupa-birligine-uyum-ve-cevresel-etki-degerlendirmesi-calistayi-sonuc-bildirgesi.pdf
Yeşil Doğa Mühendislik Danışmanlık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi. (2019). Süt ve Süt Ürünleri İşleme Tesisi Kapasite Artışı Projesi.
Yeşil Doğa Mühendislik Danışmanlık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi. (2018). Et Kombina (Mezbaha) Tesisi Kapasite Artışı Projesi.