Seyhan Baraj Gölü (Adana)’nde Yaşayan Sazan (Cyprinus carpio L., 1758)’ın Kas, Karaciğer ve Solungaçlarındaki Ağır Metal Düzeylerinin Belirlenmesi

Bu çalışma Ekim 2014 ve Temmuz 2015 tarihleri arasında yapılmış ve Seyhan Baraj Gölü’nde yaşayan sazanın kas, karaciğer ve solungaçlarındaki bazı ağır metallerin seviyelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Cihazımızın çalışma doğruluğunu saptamak amacıyla DORM-3 ve DOLT-4 standart referans materyallerinden de metal analizi yapılarak, elde edilen değerler Kanada Ulusal Konseyi tarafından verilen değerlerle kıyaslanmıştır. Analizi yapılan tüm metaller her dokuda ve her mevsim tespit edilmiştir. Metallerin en fazla karaciğerde ve solungaçta biriktiği, kasta ise en düşük seviyede olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre metallerin kış mevsiminde kas ve karaciğerde ve yaz mevsiminde ise solungaçta arttığı saptanmıştır. Çalışmamızda ayrıca balık boy ve ağırlığı ile metal miktarları arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla linear regression testi yapılmış ve dokuya ve metale bağlı olarak değişmek suretiyle genel olarak metal seviyesi ile balık boy ve ağırlığı arasında negatif bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Sonuçların bazıları WHO, EC ve Türk Gıda Koteksi tarafından verilen limit değerlerin üstünde bulunmuştur. Bu çalışma, gelecekte tarımın gelişmesine bağlı olarak bu bölgede bir tehlikenin oluşabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ağır metal, Sazan, Seyhan Baraj Gölü, Kirlilik, Türkiye

Determination of Some Heavy Metals in Muscle, Liver and Gill from Carp (Cyprinus carpio L., 1758) Inhabiting Seyhan Dam Lake (Adana)

This study was carried out between October 2014 and July 2015 and the aim of the current study is to investigate to determine levels of some heavy metals in muscle, liver and gills of carp in Seyhan Dam Lake. To determine the accuracy of our device, metal levels were analyzed in DORM-3 and DOLT -4 standard reference materials, the resulting values were compared with values given by the National Council of Canada. The heavy metals which were analyzed determined in all tissues and in all seasons. In fish, high levels of heavy metals were found in liver and gill of carp while low levels in muscle. According to the results the metal levels were highest in winter in liver and muscle, and summer in gill. In this study, linear regression test was done to determine the relationships between fish size and metal contents, and generally negative relationships were found, between metal levels and fish size depending on tissues and metals. Some of results were above the limits for fish given by WHO, EC and Turkish Food Codex.

Keywords:

Heavy metal, Carp, Seyhan Dam Lake, Pollution, Turkey,

PDF

___

Aksun, F.Y. (1986). Karamık Gölü’nde Yasayan Turna Balıklarında (Esox lucius L. 1758) Ağır Metal Birikimi. VIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, 3-5 Eylül, 1986, İzmir, 454‐ 461.
Al-Yousuf, M.H., El-Shahawi, M.S., Al-Ghais, S.M. (2000). Trace elements in liver, skin and muscle of Lethrinus lentjan fish species in relation to body length and sex. Sci. Total Environ 256: 87, 2000.
Amundsen, P., Staldvik, F,J., Lukin, A,A., Kashulin, N,A., Popova, O,A., Reshetnikov, Y,S. (1997). Heavy metal contamination in freshwater fish from the border region between Norway and Russia. The Science of the Total Environment 201: 211-224.
Başyiğit, B., Tekin-Özan, S. (2013). Concentrations of some heavy metals in water, sediment, and tissues of pikeperch (Sander lucioperca) from Karataş Lake related to physicochemical parameters, fish size and seasons. Pol J Environ Stud 22 (3): 11-22.
Burger, J., Gaines, K, F., Boring, C, S., Stephens, W, L., Snodgrass, J., Dixon, C., Mcmohan, M., Shukla, S., Shukla, T., Gochfeld, M. (2002). Metal levels in fish from the Savannah River: potential hazards to fish and other receptors. Env. Res. Section A 89: 85-97.
Canbek, M., Demir, T.A., Uyanoğlu, M., Bayramoğlu, G., Emiroğlu, Ö., Arslan, N., Koyuncu, O. (2007). Preliminary assessment of heavy metals in water ve some cyprinidae species from the Porsuk River, Turkey. Journal of Applied Biological Sciences 1(3): 91-95.
Canlı, M., Atli, G. (2003). The relationships between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Environmental Pollution 121: 129, 2003.
Canpolat, Ö., Çalta, M. (2003). Heavy metals in some tissues and organs of Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) fish species in relation to body size, age, sex and seasons. Fresenius Environmental Bulletin 12: 961-966.
Çalışkan, E. (2005). Asi Nehri’nde su, sediment ve karabalık (Clarias gariepinu Burchell, 1822)’ta ağır metal birikiminin araştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Hatay.
Çetin, E. (2013). Altınyazı Baraj Gölü’nde (Edirne) yaşayan balık türlerinde ağır metal birikimlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
Çevik, F. (1999). Seyhan Baraj Gölü’ndeki alg toplulukları ve bazı su kalitesi özellikleri. Çukurova Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana.
Çoğun, H.Y. (2008). Oreochromis niloticus ve Cyprinus carpio’da bakır ve kurşun birikiminin solungaç, kas, karaciğer, böbrek ve kan dokularındaki iyon dağılımı üzerine etkisi. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji A.B.D., Adana.
Eastwood, S., Couture, P. (2002). Seasonal variations in condition and liver metal concentrations of yellow perch (Perca flavescens) from a metal-contaminated environment. Aquatic Toxicology 58: 43-56.
European Commission (2006). Commission Regulation Maximum levels for certain contaminants in foodstuffs. 2006 EC. No: 1881/2006.
Gerlach, S, A. (1981). Marine Pollution. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg. Newyork.
Göksu, M.Z.L. (2003). Su kirliliği ders kitabı. Çukurova Üniversitesi. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, No: 7. Adana.
Göksu, M.Z.L., Çevik, F., Fındık, Ö., Sarıhan, E. (2003). Seyhan Baraj Gölü’ndeki aynalı sazan (Cyprinus carpio L., 1758) ve sudak (Stizostedion lucioperca L.,1758)’larda Fe, Zn, Cd düzeylerinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 20 (1-2): 69–74.Gülcü-Gür, B., Tekin-Özan, S. (2017). The seasonal variations of heavy metal levels in muscle, liver and gill of pike (Esox lucius L., 1758) inhabiting Işıklı Lake (Turkey). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 8(1): 40-45.
Heath, A.G. (1995). Water Pollution and Fish Physiology. CRP Press Inc, Florida.
Hilmy, A.M., El‐Domiaty, N.A., Daabees, A.Y., Abdel‐Latife, H.A. (1987). Toxicity in Tilapia zilli and Clarias lazera (Pisces) induced by zinc seasonaly. Comparative Biochemistry and Physiology 86C: 263‐265.
Hollis, L., McGeer, J.C., Mcdonald, D.G., Wood, C.M. (1999). Cd accumulation gill, Cd‐binding, acccumulation and physiologial effects during long term sublethal cd exposure in rainbow trout. Aquatic Toxicology 46: 101‐119.
Iqbal, J., Shah, M.H. (2014). Study of seasonal variations and health risk assessment of heavy metals in Cyprinus carpio from Rawal Lake, Pakistan. Environ Monit Assess 186 (49): 2025-2037.
Kalay, M., Erdem, C. (1995). Bakırın Tilapia nilotica (L)’da karaciğer, böbrek, solungaç, kas, beyin ve kan dokularındaki birikimi ile bazı kan parametraleri üzerine etkileri. Tr. J. Of Zoology 19: 27-33.
Kankılıç, G.B., Tüzün, İ., Kadıoğlu, Y.K. (2013). Assessment of heavy metal levels in sediment samples of Kapulukaya Dam lake (Kırıkkale) and lower catchment area. Environmental Monitoring and Assessment, 185(8):6739-6750.
Kaptan, H., Tekin-Özan, S. (2014). Eğirdir Gölü’nün (Isparta) suyunda, sedimentinde ve gölde yaşayan sazan’ın (Cyprinus carpio L., 1758) bazı doku ve organlarındaki ağır metal düzeylerinin belirlenmesi. SDU Journal of Science (E-Journal) 9 (2): 44-60.
Karadede, H., Oymak, S.A., Ünlü, E. (2004). Heavy metals in mullet, Liza abu, and catfish, Silurus triostegus, from the Atatürk Dam Lake (Euphrates), Turkey. Environment International 30: 183-188.
Karadede-Akın, H. (2009). Seasonal variations of heavy metals in water, sediments, pondweed (P. pectinatus L.) and freshwater fish (C.c. umbla) of Lake Hazar (Elazığ-Turkey). Fresenius Environmetal Bulletin 18 (4): 511, 2009.
Kayhan, F.E., Muşlu M.N., Koç N.D. (2009). Bazı ağır metallerin sucul organizmalar üzerinde yarattığı stres ve biyolojik yanıtlar. Journal of Fisheries Sciences.com 3(2): 153‐162.
Köse, E. (2007). Enne Barajı‟nda yaşayan balıklarda ağır metal birikiminin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji A.B.D., Kütahya.
Liu, F., Ni, H.G., Chen, F., Lou, Z.X., Shen, H., Liu, L., Wu, P. (2012). Metal accumulation in the tissues of grass carps (Ctenopharyngodon idellus) from fresh water around a copper mine in Southeast China. Environmental Monitoring and Assessment 184 (7): 4289-4299.
Newman, M.C., Doubet, D.K. (1989). Size-dependence of mercury (II) accumulation kinetics in the mosquitofish, Gambusia affinis (Baird and Girard). Arch Environ Con Tox 18: 819-825.
Phillips, D.J.H. (1990). Arsenic in aquatic organisms: A review, emphasisisng chemical speciation. Aquat Toxicol 16: 151- 186.
Rashed, M,N. (2001). Monitoring of environmental heavy metals in fish from Nasser Lake. Environment International 27: 27-33.
Sağlamtimur, B., Cicik, B., Erdem, C. (2004). Kısa süreli bakır‐kadmiyum etkileşiminde tatlısu çipurası (Oreochromis niloticus L.1758)'nın karaciğer, böbrek, solungaç ve kas dokularındaki kadmiyum birikimi. Ekoloji Dergisi 53 (14): 33‐ 38.
Tao, S., Liu, C., Dawson, R., Cao, J., Li, B. (1999). Uptake of Particulate Lead via the Gills of Fish (Carassius auratus). Archives of Environmental Contamination and Toxicology 37: 352-357.Tekin-Özan, S., Aktan, N. (2012). Relationship of heavy metals in water, sediment and tissues with total lenght, weight and seasons of Cyprinus carpio L., 1752 from Işıklı Lake (Turkey). Pakistan Journal of Zoology 44 (5): 1405-1416.
TFC (Turkish Food Codex) (2002). Turkish Food Codex, Official Gazette, 23 September 2002. No: 24885.
Tokatlı, C., Emiroğlu, Ö., Çiçek, A., Köse, E., Başkurt, S., Aksu, S., Uğurluoğlu, A., Şahin, M., Baştatlı, Y. (2016). Meriç Nehri Deltası (Edirne) balıklarında toksik metallerin biyolojik birikimlerinin araştırılması. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi C - Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji 5 (1): 1-11.
UNEP (United Nations Environment Programme). (1984). Determination of Total Cadmium, Zinc, Lead and Copper in Se-lected Marine Organisms by Flameless Atomic Absorption Spectrophotometry Reference Methods for Marine Pollution Studies. No:11, Rev.1.
Uysal, K., Atalay, M.A. (2007). DPÜ Göleti‟nde ekstansif yetiştiriciliği yapılan aynalı sazanların (Cyprinus carpio) gelişimi ve ağır metal akümülasyon oranlarının değerlendirilmesi. Ulusal Su Günleri Sempozyumu, 16‐18 Mayıs, 2007, Antalya.
Ünlü, E., Cengiz, Ġ.E., Akba, O., Gümgüm, B. (1995). Dicle Nehri’ndeki Capoeta trutta Heckel, 1843’da ağır metal birikimi. II. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 10-13 Eylül, 1995, Ankara, 639- 649.
WHO (1998). Guidelines for drinking-water quality. Second Edition, volume1 Geneva.
Yipel, M., 2012. Akdeniz Antalya Körfezi’nde avlanan barbunya (Mullus barbatus, Linnaeus, 1758), kefal (Mugil cephalus, Linnaeus, 1758), yeşil kaplan karidesi (Panaeus semisulcatus, De Haan, 1844) türlerinde bazı ağır metal düzeylerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Yousafzai, M.A., Chivers, P.D., Khan, R.A.,Iftikhar, A., Siraj, M. (2010). Comparison of heavy metals burden in two freshwater fishes Wallago attu and Labeo dyocheilus with regard to their feeding habits in natural ecosystem. Pakistan Journal of Zoology 42(5): 537-544.
Zyadah, M., Chouikhi, A. (1999). Heavy metal accumulation in Mullus barbatus, Merluccius merluccius and Boops boops fish from the Aegean Sea, Turkey. Int. J. Food Sciences and Nutr. 50: 429-434.