SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNE GÖRE OKULDA DEĞERLER EĞİTİMİ: BİR OLGUBİLİM ÇALIŞMASI

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin sosyal bilgiler derslerinde değer eğitimiyle ilgili tecrübelerini ve görüşlerini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu, Antalya ili merkez ilçelerindeki çeşitli ortaokullarda öğretmenlik yapmakta olan 16 sosyal bilgiler öğretmeni (10 erkek, 6 kadın) oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanması, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarıyapılandırılmış görüşme formu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Görüşme formu, iki bölüm ve 9 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Kaydedilen ve ardından yazıya aktarılan veriler, içerik analizine tabii tutulmuştur. Araştırma sonuçları, ilk olarak sosyal bilgiler öğretmenlerinin “değer” kavramının toplumsal, bireysel ve evrensel boyutlarına değinerek açıkladıklarını göstermektedir. İkincisi, sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğrencilerine kazandırmak istediği öncelikli değerlerin vatanseverlik, saygı, dürüstlük ve adalet olduğu sonucuna varılmıştır. Üçüncüsü, sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerlerin öğretiminden öncelikle aileleri, sonrasında okul ve toplumu sorumlu tuttukları tespit edilmiştir. Dördüncüsü, sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitiminde en çok telkin yaklaşımını kullandıkları görülmüştür. Son olarak öğretmenlerin değerler eğitimi sırasında karşılaştığı çeşitli sorunlar belirlenmiştir.

ACCORDING TO SOCIAL STUDIES TEACHERS VALUES EDUCATION AT SCHOOL: A PHENOMENOLOGICAL STUDY

The purpose of the research is to analyze the experiences and opinions of teachers regarding values education in social studies courses. The study group of the research consists of 16 social studies teachers (10 males, 6 females) teaching at various secondary schools in the central districts of Antalya. The collection of the data was performed by using the semi-structured interview form prepared by the researchers. The interview form consists of two sections and 9 open-ended questions. The interviews that recorded and transcripted were subjected to content analysis. The results of the study first reveal that social studies teachers explain the concept of "value" by mentioning to its social, individual and universal dimensions. Second, it was concluded that the primary values that social studies teachers wanted to teach their students were patriotism, respect, honesty, and justice. Third, it is observed that social studies teachers hold particularly families and then school and society responsible for teaching values. Fourth, it is seen that that social studies teachers mostly use inculcation approach in values education. Finally, various problems that teachers faced during values education were determined.

PDF

___

Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. & Tarman, B. (2013). Değerler: kim ne kadar değer veriyor? Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206.
Aktepe, V. & Tahiroğlu, M. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları ve etkinlik örnekleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 361-384.
Aslan, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 7(25), 203-227.
Ata, B. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi, demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 33-47). Ankara: Pegem Akedemi Yayınları.
Avcı, N. (2007). Toplumsal değerler ve gençlik. Ankara: Siyasal Kitapevi.
Bacanlı, H. (2017). Değer bilinçlendirme yaklaşımı. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
Balcı, F. A., & Yanpar-Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1). 195-213.
Baysal, N. (2013). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler yönüyle değerlendirilmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
Berkowitz, M. W. (2011). What works in values education? International Journal of Educational Research, 50(3), 153-158.
Brownlee, J. M., Edwards, A., Berthelsen, D. C., & Boulton-Lewis, G. M. (2011). Selfauthorship in child care student teachers. J. M. Brownlee, G. Schraw & D. C. Berthelsen. (Eds.) Personal epistemology and teaching education içinde (ss. 68-83). New York, N.Y: Routledge.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Coşkun, D. (2014). Değerler eğitimi. S. İnan. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimine giriş, kavramlar, yaklaşımlar, ilkeler içinde (ss. 111-128). Ankara: Anı Yayıncılık.
Çalışkan, H., & Öntaş, T. (2018). Biyografilerle değerler eğitimi. H. Çalışkan, & T. Öntaş. (Ed.), Değerlerimizle değerliyiz: Biyografilerle değerler eğitimi, etkinlik kitabı içinde (ss. 1-17). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
Çelikkaya, T., & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38.
Çengelci, T., Hancı, B., & Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Demir, S. B. (2016). Sosyal bilgiler eğitimi ve vatandaşlık bilgisi. S. B. Demir. (Ed.), Vatandaşlık bilgisi içinde (ss. 1-11). Ankara: Anı Yayıncılık.
Demircioğlu, İ. H. (2006). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilimler hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 161-172.
Demirhan-İşcan, D. (2014). Öğretmen adaylarının değerler eğitimindeki tercihleri. İlköğretim Online, 13(4), 1203-1222.
DeNobile, J. (2014). Values education: what, how, why and what next? Journal of Ethnic Minorities Research, 8(1), 30-33.
Dinç, E., & Üztemur, S. (2016). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin demokratik değer algılarının karikatürler aracılığıyla incelenmesi. Elementary Education Online, 15(3), 974-988.
Doğanay, A. (2015). Değerler eğitimi. C. Öztürk. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi, demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (ss. 225-256). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Elbir, B., & Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 8(1), 1321-1333.
Ersoy, F., & Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
Ferreira, C., & Schulze, S. (2014). Teachers’ experience of the implementation of values in education in schools: “Mind the gap”. South African Journal of Education, 34(1), 1-13.
Fisher, R. (2005). Philosophy for children: How philosophical enquiry can foster values education in schools. R. Gardner, J. Cairns, & D. Lawton. (Eds.), Education for values: Morals, ethics and citizenship in contemporary teaching içinde (ss. 49-66). United States: Kogan Page.
Freakley, M., Burgh, G., & MacSporran, L. T. (2008). Values education in schools: A resource book for student. Camberwell Victoria: Acer Press.
Gür, Ç., Koçak, N., Şirin, N., Şafak, M., & Demircan, A. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri ve karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi: Ankara örneği. Asya Öğretim Dergisi, 3(1), 78-91.
Gürdoğan-Bayır, Ö., Çengelci-Köse, T., & Deveci, H. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarına göre ilkokullarda değer eğitimi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(3), 317-339.
Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge journal of education, 30(2), 169-202.
Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
Katılmış, A. (2017). Values education as perceived by social studies teachers in objective and practice dimensions. Educational Sciences: Theory and Practice, 17(4), 1231-1254.
Katılmış, A., & Balcı, A. (2017). Coğrafya öğretmeni adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 1-12.
Kılıçoğlu, G. (2015). Sosyal bilgiler tanımı, dünyada ve ülkemizde gelişimi ve önemi. M. Safran. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 3-16). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
Koç, S. (2016). Ortaokul Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 377-396.
Kurtdede-Fidan, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: Nitel bir araştırma. International Journal of Social Science, 6(3), 361-388.
Kuş, Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
Mahmood, M., Rizvi, S. A., & Perveen, U. (2017). Value related practices used by teacher educators at a public university, Islamabad. Journal of Education and Educational Development, 4(2), 301-320.
Meydan, A., & Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 1(1), 20-37.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: TTKB.
Özer, M. (2014). Öyküler, karikatürler, güzel sözler, 10 numara yazılarla değerler eğitimi. Ankara: Berikan Ofset Matbaa.
Print, M. (2009). Teaching about political and social values. L. J. Saha, & A. G. Dworkin. (Eds). International handbook of research on teachers and teaching içinde (ss. 1001-1014). Boston, MA: Springer Science & Business Media.
Sağlam, H. İ. (2017). Bir değer ve eğitim merkezi olarak aile. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Sezer, A., & Çoban, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sorumluluk değeri algıları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama (Çev. Ed. Erkan Dinç). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
Şam, E. A. (2015). Değerler eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Educational Science, 3(4), 47-63.
Şeker, M. & Bulduklu, Y. (2018). Neden kurumlarda değerler? M. Şeker, Y. Bulduklu, & B. Dilmaç. (Ed.), Kurumlarda değerler içinde (ss. 5-12). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Şimşek, A. (2014). Araştırma modelleri. A. Şimşek. (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri içinde (ss. 80-107). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Tabak, S., & Yaylak, E. (2020). The place of root values in social studies textbook. International Journal of Eurasian Education and Culture, 5(8), 1-51.
Tay, B. (2009). Prospective teachers’ views concerning the values to teach in the course of social sciences. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 1187-1191.
Tay, B., & Yıldırım, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin veli görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri/Educational Sciences: Theory & Practice, 9(3), 1499-1542.
Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.
Tonga, D. (2017). Rol model olarak sosyal bilgiler öğretmeni. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 17-30.
Topkaya, Y., & Tokcan, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programının belirlediği değerlerin 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıma düzeylerinin karşılaştırılması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 33-43.
Türk Dil Kurumu [TDK]. (2019). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 12.04.2019 tarihinde http://sozluk.gov.tr/ adlı siteden alınmıştır.
Ulusoy, K. (2016). Tarih öğretmenlerine göre Türkiye’de birlik beraberliğin güçlenmesi ve uzlaşı kültürünün geliştirilmesi sürecinde gerekli ortak değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(32), 103-126.
Ulusoy, K., & Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
Ünlü, İ., & Kaşkaya, A. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2656-2679.
Yaşar, Ş., & Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
Yazar, T. (2012). Öğretmen adaylarının değerler hakkındaki görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1), 61-68
Yazar, T., Özekinci, B., & Lala, Ö. (2017). Öğretmen ve okul yöneticilerinin değerler eğitimi kavramına ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 245-269.
Yel, S., & Aladağ, S. (2015). Sosyal bilgilerde değerlerin öğretimi. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 119-150). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
Yıldırım, S. G., Becerikli, S., & Demirel, M. (2017). Farklı bakış açılarına göre sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi. İlköğretim Online Dergisi, 16(4), 1575-1588.