Mehmet Doruk ÖZÜGÜL

3818

Türkiye’de tarım alanı tahribatı ve çevresel etki değerlendirmesini yeniden düşünmek

İdeal tanımları gereği koruma amaçlı yasalar, planlama ve çevresel etki değerlendirmesi arazi kullanım kararlarını yönlendirerek doğal değerleri koruma amacına hizmet eden önemli araçlardır. Ülkemizde her üç aracın da varlığına rağmen doğal değerlerin tahribatı gün geçtikçe büyüyen bir sorunsaldır. Bu durumda, tüm bu araçların ne ölçüde doğal değerleri koruma amacına hizmet ettiklerinin sorgulanması daha anlamlı görünmektedir. Çalışmada, bu bağlamda iki temel soruya doyurucu yanıtlar aranmaktadır. Bu sorulardan ilki ülkemizde yürütülmekte olan proje merkezli çevresel etki değerlendirmesi yaklaşımının doğal değerleri koruma açısından ne kadar işlevsel ya da başarılı bir araç olduğudur. Bu soruya Türkiye için vazgeçilmez bir doğal değer olan tarım alanlarının ne ölçüde korunabildiğine ilişkin sayısal bir inceleme ışığında yanıt aranmaktadır. Yanıt aranan ikinci soru ise önemli ölçüde tarım alanı kaybına yol açan bu sürecin temel faktörlerinin neler olduğudur. İllerin tarım alanı kayıplarının bağımlı değişken olarak kabul edildiği çalışmada, içerisinde çevresel etki Değerlendirmesi kararlarının da bulunduğu 11 bağımsız değişken, bağımlı değişkende yaşanan değişimi açıklamak amacıyla incelemeye tabi tutulmuştur. Bu çalışmanın yukarıda belirtilen sorularla da ilişkili iki temel sonucu bulunmaktadır. Bunlardan ilki, ülkemizde uygulandığı haliyle çevresel etki değerlendirmesinin herhangi bir bütüncül koruma işlevine hizmet etmediğidir. İkinci olarak ise, ele alınan bağımsız değişkenler tarım alanı kayıplarını %73 düzeyinde açıklamaktadır.
Anahtar Kelimeler:

bölgesel planlama, sürdürülebilirlik, arazi kullanımı

Re-thinking the agricultural land destruction and Environmental Impact Assessment in Turkey

By definition and through their practical application, conservation laws, planning and the Environmental Impact Assessment should all be important tools which serve a basic aim, namely the conservation of nature. However, in our country, despite the existence of all three tools, the “destruction of the natural environment” is a growing problem. In this case, it seems more meaningful to re-examine to what extent all these tools are serving to natural conservation aim. Within this context, this study aims to give satisfactory replies to two major questions. The first question is how functional and successful a tool for protescting the environment the Environmental Impact Assessment actually is in Turkey, given its project-orientated application. Agricultural land is a vital natural asset in this country, and this study makes use of quantative research to provide an accurate answer to this question. The second question considered in the study is, what factors in the process result in major loss of agricultural land? In this study where “agricultural land losses of the provinces” is the dependent variable, 11 independent variables, including Environmental Impact Assessment decisions, are evaluated to explain the changes in the dependent variable. The study draws two major conclusions. First, that the Environmental Impact Assessment, as it is managed in our country, does not serve a comprehensive protection function. And second, the independent variables which are used in this study put agricultural land losses at a level of 73%.
Keywords:

regional planning, sustainability, land use,

PDF

___

  • 1. World Commission on Environment and Development, (1987), Our common future: the Brundtland report. Oxford (UK): Oxford University Press.
  • 2. Pope, J., Annandale, D., Morrison-Saunders, A., (2004), Conceptualising sustainability assessment. Environmental Impact Assessment Review 24/6, p. 595-616.
  • 3. Lichfield, D., (1998), Integrated planning and environmental impact assessment. In: Lichfield, N., Barbanente, A., Borri, D., Khakee, A., Prat, A. (eds), Evaluation in planning: facing the challenge of complexity. The Netherlands: Kluwer Academic Publishers; p. 151-77.
  • 4. Yücel, M., (1996), Çevresel etki değerlendirmesi, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 124, Adana: Yardımcı Ders Kitapları; Yayın No: 11.
  • 5. Jones, J. et al. (2005), Strategic environmental assessment and land use planning. An International Evaluation, Earthscan, London.
  • 6. Fischer, T., (2003), Strategic environmental assessment in post-modern times. Environmental Impact Assessment Review Vol., 23, Issue 2 , March 2003, p. 155-70.
  • 7. Devuyst, D., (2001), Introduction to sustainability assessment at the local level. In: Devuyst, D., (ed), How green is the city? Sustainability Assessment and the Management of Urban Environments. New York: Columbia University Press; p. 1-41.
  • 8. Berzok, L.A., (1986), The role of impact assessment in environmental decision making in New England: a ten-year retrospective. Environmental Impact Assessment Review 6, p. 103-33.
  • 9. Anonim, (2001), Tarım arazilerinin korunması ve kullanılmasına dair yönetmelik. http://www.anayasa. gen.tr/yonetmelik-liste-tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 10. Anonim, (2003-a), Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik, http://www.anayasa. gen.tr/yonetmelik-liste-tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 11. Anonim, (2005), Tarım arazilerinin korunması ve kullanılmasına dair yönetmelik. http://www.anayasa. gen.tr/yonetmelik-liste-tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 12. Anonim, (1993), Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği. http://www.anayasa.gen.tr/yonetmelikliste- tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 13. Anonim, (2002), Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği, http://www.anayasa.gen.tr/yonetmelikliste- tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 14. Anonim, (2003-b), Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği, http://www.anayasa.gen.tr/yonetmelikliste- tam.htm, Erişim tarihi: 15.08.2009.
  • 15. Çanga ve ark. (2002), T.C. Başbakanlık Konut Müsteşarlığı, 2000-2010 Türkiye Konut İhtiyacı Araştırması, (hazırlayanlar; Çanga, A., Çor, E., Karademir, G.K., Özkan, A., Devecigil, P.T., Yılmaz, T.,), http://www.konut.gov.tr/ html/a_konutihtiyaci.html, Erişim tarihi: 05.08.2009.
  • 16. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, (2009), http://www. cedgm.gov.tr/dosya/cedsonuckarar/cedsonuc.htm, Erişim tarihi: 11.03.2009.
  • 17. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, (2009), Tarım İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr, Erişim tarihi: 15.06.2009.
  • 18. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-a), TR 6 Akdeniz Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 19. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-b), İstanbul İli Tarım Master Planı.
  • 20. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-c), TR 2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 21. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-d), TRA Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 22. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-e), TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 23. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-f), TR3 Ege Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 24. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-g), TR9 Doğu Karadeniz Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 25. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-h), TR4 Doğu Marmara Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 26. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-ı), TR8 Batı Karadeniz Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 27. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-i), TR5 Batı Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 28. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2007-j), TR7 Orta Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı.
  • 29. DPT, (2009), İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması - 1996, http://www.dpt.gov.tr/bgyu/seg/seg. html, Erişim tarihi: 15.06.2009.
  • 30. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, (2000), Bina Sayımı, 2000.
  • 31. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, (2004), Yapı İzin İstatistikleri, 2002-2004.
  • 32. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, (2006), Yapı İzin İstatistikleri, 2006.
  • 33. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, (2007-k), Yapı İzin İstatistikleri, 2007.
  • 34. Kendle, T., Forbes, S., (1997), Urban Nature Conservation, Landscape Management in the Urban Countryside, E & FN SPON, London.
  • 35. Cashmore, M., (2004), The role of science in environmental impact assessment: process and procedure versus purpose in the development of theory, Environmental Impact Assessment Review 24/6, p. 403-26.
  • 36. Innanen, S.,E.,R., (2004), Environmental impact assessment in Turkey: capacity building for European Union Accession, Impact Assessment and Project Appraisal 22/2, p. 141-51.
Megaron-Cover
  • ISSN: 1305-5798
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Kare Yayıncılık
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Anadolu-Türk kent tarihine katkı: Anadolu Selçuklu kenti (XII. yüzyılın başından XIII. yüzyılın sonuna dek)

KORAY ÖZCAN, Zekiye YENEN

Farklı konut bölgelerinde yaşayanların fiziksel aktivite alışkanlıklarının karşılaştırılması

Ebru ÇUBUKÇU, Rabia ZEYBEK, Nazlı SHAFEI

Türkiye’de tarım alanı tahribatı ve çevresel etki değerlendirmesini yeniden düşünmek

Mehmet Doruk ÖZÜGÜL

Yerleşmelerde imaj analizi konusunda bir yöntem: Kastamonu örneği

Nilgün Ç. ERKAN, Zekiye YENEN