İstanbul’un modernleşme dönemi Otelleri (1840-1914)
Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıldaki modernleşme süreci, seyahat ve konaklama sisteminde de önemli değişikliklere sebep olmuştur ve bu değişim kaçınılmaz olarak konaklama yapılarının biçimlenmesini de etkilemiştir. İstanbul’da ilk modern otel örnekleri 1840 tarihinden itibaren Galata ve Pera’da açılmış, daha sonra Eminönü, Kadıköy, Boğaziçi, Adalar ve dönemin yeni gelişen bölgeleri olan Şişli, Feriköy ve Yeşilköy’de hizmet vermeye başlamışlardır. Otellerin açılması ve gelişmesi 1914 tarihinde Birinci Dünya Savaşı başlayana kadar devam etmiştir. Odalar ve birkaç ortak hacimden meydana gelen basit programlı otellerin yanında, Avrupa’daki gibi lüks ve geniş kapsamlı oteller de vardır. Başlangıçta geleneksel tarzda ahşap ve kargir sistemde iki ya da üç katlı olarak inşa edilen otel yapıları, yüzyılın sonuna doğru modern malzeme ve yapım tekniklerinin kullanımının başlamasıyla, daha büyük kütleli ve daha yüksek katlı inşa edilmeye başlanmıştır. Kendilerine özgü bir cephe düzeni olmayan otel yapılarının cepheleri geleneksel, neo klasik ve karma özellikler taşımaktadır. Büyük ve lüks otellerin Avrupalı mimar ve sanatçılar tarafından yapılmış görkemli iç ve dış dekorasyonları vardır. Yine bu büyük oteller dönemin en gelişmiş teknik donanım ve teknolojilerini takip etmeleri açısından da önemli bir yere sahiptirler. Bu çalışmada, İstanbul’un ilk modern otel örnekleri kent planlamadaki yeri, mimari özellikleri ve koruma-turizm-sürdürülebilirlik yönlerinden incelenmiştir. Bunun yanında ticari ve işletmecilik anlayışları, sosyo-ekonomik durumları, politik önemleri açılarından da değerlendirilmiştir. Otel yapılarının günümüzdeki koruma sorunları, bozulma durumları, bozulmaların nedenleri tespit edilmiş ve bu bozulmalara karşı öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Yapılan tespit ve öneri geliştirme çalışmalarının, İstanbul’da yapılacak planlama, düzenleme ve koruma çalışmalarında faydalı olacağı düşünülmektedir.
Istanbul’s modernization-period hotels (1840-1914)
The modernization period in the 19th century caused important changes in systems of both travel and accommodation systems. These changes inevitably affected the architecture of hotels and other buildings offering accommodation. The first modern hotels were opened in Galata and Pera by the date of 1840. (It means first hotel opened in 1840 and then the other hotels began to open) Later hotels began to serve tje in Eminönü, Kadıköy, Boğaziçi, Adalar, Şişli, Feriköy and Yeşilköy regions. The opening and development of hotels has continued until the beginning of the First World War in 1914. There were hotels with suit rooms and some communal space and there were also hotels which were as luxurious and wellequipped as European hotels. First hotels were traditionally built of wood or stone, and had only two or three floors. At the end of the century, hotels were modern structures built using modern materials such as brick and steel, larger and higher than their predecessors. Beside that these hotels did not have typical facades, they were constructed with traditional, neoclassical or mixed facades. The grand luxury hotels were designed by famous European architects and craftsmen and often magnificently decorated. These grand hotels are also important because of the technical equipment and technology at the date they were built. Because of being very important point for many in the domain of science, modernization period hotels of Istanbul’s are studied by many aspects as urbanisme, architecture, preservation, tourism and sustainability. In addition, the hotels are evaluated in terms of commerce and managerment conception, socio-economic status and political importance. And then it is defined deformations and their causes of these hotels. Finally suggestions are made that would remove these deformations. It is believed the data included in this work will be helpfull for planning, arranging and conservation works in Istanbul.
___
- Akın, N., (2002), 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür yayınları, İstanbul.
- Aykut, P., (1994a), “Londra Oteli”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 5, s. 227, İstanbul.
- Aykut, P., (1994b), “Tokatlıyan Oteli”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 7, s. 272, İstanbul.
- Aykut, P., (1994c), “Splendid Oteli”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 7, s. 40-41, İstanbul.
- Batur, A., (1994), “Pera Palas Oteli - Mimari”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 6, s. 240-1, İstanbul.
- Bayer, M.Z., (1992), Turizm’e Giriş, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi yayını, İstanbul.
- BOA, 14 safer 1322, DN: 471, GN: 126, FK: Y..A…HUS., 1904
- Cervati, C. R., (1883), L’indicateur Otoman Illustre Annuaire Almanach du Commerce, publie par Cervati Frere S&D. Fatzea, Constantinople.
- Cezar, M., (1991), XIX. Yüzyıl Beyoğlusu, Akbank yayını, İstanbul.
- Çelik, Z., (1998), 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayını, İstanbul Dökmeci, V. ve Çıracı, H., (1990), Tarihsel Gelişim Sürecinde Beyoğlu, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu yayını, İstanbul.
- Dağdelen, İ., (2005), İstanbul Rumeli Ciheti Haritaları - 20. YY Başı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yayınları, c: 1, İstanbul.
- Dağdelen, İ., (2007), Charles Edouard Goad’ın İstanbul Sigorta Haritaları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yayınları, İstanbul.
- Durudoğan, S., (1998), XIX. Yüzyılda Pera / Beyoğlu’nun Ekonomik, Kültürel ve Politik Yapısının Mimariye Etkileri, İTÜ FBE Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
- Eldem, S. H., (1993), Boğaziçi Yalıları - Rumeli Yakası, Vehbi Koç Vakfı yayınları, c.1, İstanbul.
- Ergin, O.N., (1934), İstanbul Şehir Rehberi, İstanbul Belediyesi yayını, İstanbul.
- Ergin, O.N., (1995c), “Otel İttihâz Edilecek Ahşâb Ebniye Hakkında Olunacak Tekayyüdâta Dâir Tezkire-i Emânet- Penâhî”, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yayınları, c 7, s 3953, İstanbul.
- Gautier, T., (2007), İstanbul Dünyanın En Güzel Şehri - 1856, çev. Nuriye Yiğitler, Profil Yayıncılık; İstanbul.
- Genim, S., (2006), Konstantiniyye’den İstanbul’a, Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü yayınları, İstanbul.
- Göksel, A.E., Kuneralp, S., (1981), “Establisment and Development of Hotels in 19th Century İstanbul”, I. International Congress on the History of Turkish - Islamic Science and Technology, İTÜ.
- Gülersoy, Ç., (1985), Hotel d’Angleterre, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayını, İstanbul.
- Gülersoy, Ç., (1993), Tepebaşı Bir Meydan Savaşı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yayını, İstanbul.
- Gülersoy, Ç., (1997), Büyükada, Gülersoy Vakfı yayını, İstanbul.
- Gülersoy, Ç., (1999), Beyoğlu’nun Yitip Gitmiş 3 Oteli, Çelik Gülersoy Vakfı yayını, İstanbul.
- Huber Haritası, 1887 - 1895, Atatürk Kütüphanesi arşivi, İstanbul.
- İstanbullu, F. F., (1988), Turizm - Seyahat İlişkisinin Tarihi Seyri İçinde Değerlendirilmesi ve İktisadi Yönünün Ağırlık kazanması, İstanbul Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
- Kargı, H., (1994), “Metro Han”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 5, s: 414-5, İstanbul.
- Kayın, E., (2000), İzmir Oteller Tarihi, İzmir Büyükşehir Belediyesi kültür yayını, İzmir.
- Kırımtayıf, Süleyman, (2002), “19. Yüzyılda Avrupa ve Amerika’daki Otellerle Kıyaslandığında Pera Palas’ın Yeri”, Efsanelerden Günümüze İstanbul Seçme Yazılar, Arkeoloji ve Sanat yayınları, İstanbul.
- Kuruyazıcı, H., (2004), “Beyoğlu Yapıları ve Mimarları”, Geçmişten Günümüze Beyoğlu, Taç Vakfı yayını, c: 2, s: 605-10, İstanbul.
- KTVKK, (2007), II No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Kurulu, İstanbul.
- Küçükerman, Ö. ve Erda, S., (2005), “Malzeme – Mimarlık İlişkilerinde Yerellik ve Özgünlüğe Etkileri”, Kentler Mimarlıkların Pazaryeri, XXII. UIA Dünya Mimarlık Kongresi, İstanbul.
- Ödekan, A., (1994), “Neoklasik Mimari”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c. 6, (1994), s. 65, İstanbul.
- Öztürk, F. Z., (2008), “Osmanlı Devleti’nde Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme”, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Pegem Akademi yayını, Ankara.
- Sarıöz, P., (1996), Bir Zamanlar İstanbul, İdea İletişim Hizmetleri A.Ş. yayını, İstanbul.
- Tuğlacı, P., (1995a), Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Say yayınları, c: 1 - Adalar, İstanbul.
- Tuğlacı, P., (1995b), Tarih Boyunca İstanbul Adaları, Say yayınları, c: 2 - Adalar, İstanbul.
- Üsdiken, B., (1992a), Beyoğlu’nun Eski ve Ünlü Otelleri - III (Hôtel d’Angleterre), Tarih ve Toplum Dergisi, c. 16, sayı: 97, İstanbul.
- Üsdiken, B., (1992c), Beyoğlu’nun Eski ve Ünlü Otelleri - V (Pera Otelleri), Tarih ve Toplum Dergisi, c. 17, sayı: 99, İstanbul.
- Yenen, Mehmet ve Kayserilioğlu, Sertaç, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı yayınları, c: 7, s. 308-9, İstanbul, 1994.
- Yergün, Uzay, Batılılaşma Dönemi Mimarisinde Yapım Teknolojisindeki Değişim ve Gelişim, YTÜ FBE basılmamış doktora tezi, İstanbul, 2002.
- Zat, V., (2005), Eski İstanbul Otelleri, Bilge Karınca yayınları, İstanbul.
- ISSN: 1305-5798
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: Kare Yayıncılık