İlknur ERLALELİTEPE, Duygu ARAL, ZEHRA TUĞÇE KAZANASMAZ

Eğitim yapılarının doğal aydınlatma performansı açısından incelenmesi

Doğal aydınlatma performansı çalışmalarında öncelikle incelenecek binalar arasında eğitim yapıları gelmektedir. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Derslikler, gün boyu kullanılan mekânlar olduğu için yeterli ve düzgün dağılımlı doğal aydınlatma olmalıdır. Doğal ışığın yeterli olmadığı durumlarda yapma aydınlatma kullanılması elektrik enerjisi tüketimini arttırır. Aynı zamanda, mekân kullanıcılarının da görsel konforlarının sağlanması gerekir. Günışığı ile tasarım, kamaşmaya ve aşırı miktarda doğrudan ısı kazanımına karşı çeşitli gölgeleme elemanlarının incelenmesini gerektirmektedir. Ayrıca ışığın eşit miktarda ve orantılı olarak binanın içinde yayılabilmesi için de galeriler ve çatı ışıklıkları tasarlanabilmektedir. Ancak mimarlar ve ilgili profesyoneller tarafından çeşitli tasarım araçları ile önerilen aydınlatma tasarımlarının, bina kullanıma geçtikten sonra istenildiği ve öngörüldüğü gibi bir aydınlatma performansı gösterip gösteremediği araştırma konusu olmaktadır. Bu çalışma, genel hatlarıyla söz konusu yapılar için doğal aydınlatma tasarım ilkeleri ve yaygın olarak kullanılan tasarım elemanlarını incelemekte, mevcut yapılar için aydınlatma performansı değerlendirme yönteminden bahsetmektedir. İnceleme alanı olarak bir üniversite binası seçilmiştir. Örnek çalışma ile bu binanın doğal aydınlatma performansı değerlendirilmektedir. Doğal aydınlatma performansını belirlemek için örnek olarak seçilen mekanlarda ölçümler yapılmıştır. Ölçülen değerler ile standart değerler karşılaştırılarak, elde edilen bulgular çizelgeler, çizimler ve şekiller aracılığıyla sunulmuştur.

Investigation of educational buildings in terms of daylighting performance

Educational buildings have the priority among other building types in daylight performance studies. There are several reasons for this. Classrooms which are used during the whole day should have sufficient and homogeneously distributed daylight. In insufficient daylight conditions, the use of electrical lighting increases energy consumption. Users’ visual comfort should also be assured, and design incorporating natural light requires the analysis of sun protection devices in order to avoid glare and excessive heat. Also, atriums and skylights can be included in the building design with the aim of distributing light equally and in a relatively balanced manner throughout the building. However, lighting schemes are often proposed by architects and professionals who tend to make use of different design tools, and it would be pertinent to investigate whether these tools perform as desired. This study analyses daylight design principles and design elements in educational buildings. It outlines the method which has been used to analyse the daylight performance of buildings. A university building was selected for the field study. Measurements were taken in sample spaces to determine daylight performance. Utilising comparison between standard values and measured values, findings are presented in the form of tables, drawings and figures.

PDF

___

1. Winterbottom, M, Wilkins, A., (2009), “Lighting and discomfort in the classroom”, Journal of Environmental Psychology, sayı 29, s. 63-75.
2. Sirel, Ş., (1992), Aydınlığın niteliği, Kitapçık no. 4, YFU.
3. Yener, A.K., Güvenkaya, R., Şener., F., (2009), “İlkokul sınıflarında görsel konfor ve enerji verimi”, TTMD Isıtma, Soğutma, Havalandırma, Klima, Yangın ve Sıhhi Tesisat Dergisi, Temmuz- Ağustos, 30-5.
4. Güvenkaya, R., Küçükdoğu, M., (2009), “İlköğretim dersliklerinde aydınlatma enerjisi yönetiminde yönlere göre uygun cephe seçeneklerinin belirlenmesi”, İTÜ dergisi/a, cilt 8, Sayı 2, s. 77-88.
5. Capeluto, J.G., (2003), “The influence of the urban environment on the availability of daylighting in office buildings in Israel”, Building and Environment, sayfa 38, s. 745-52.
6. Leslie, R.P., (2003), “Capturing the daylight dividend in buildings, Why and How?”, Building and Environment, sayfa 38, s. 381-5.
7. Kruger, L.E., Dorigo, A.L, (2008), “Daylighting analysis in a public school in Curitiba, Brazil”, Renewable Energy, sayfa 33, s. 1695-1702.
8. Kazanasmaz, Z.T., Günaydın, M., Binol, S., (2009), “Binalarda günışığı aydınlık değerlerinin öngörülmesi”, IX. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 06-09 Mayıs 2009, İzmir, Makine Mühendisleri Odası, s. 811-22.
9. Al-Turki, I., Schiler, M., (1997), “Predicting natural light in Atria and Adjacent spaces using physical models”, Solar Energy, sayfa 59, s. 241-5.
10. Sirel, Ş., (1997), Aydınlatma sözlüğü, YEM Yayın, İstanbul.
11. Reinhart, C., Mardaljevic, F., Rogers, Z., (2006), “Dynamic daylight performance metrics for sustainable building design”, Leukos, cilt 3, s. 1, July, s. 1-25 http://www.nrccnrc. gc.ca/obj/irc/doc/pubs/nrcc48669/nrcc48669.pdf [Erişim tarihi: 4 Şubat 2011].
12. Foytonont, M., (1999), Daylight performance of buildings, Earthscan, s. 177-222.
13. Boubekri, M.A., (2004), “Overview of the current state of daylight legislation”, Journal of the Human- Environmental System, sayfa 7, s. 57-63.
14. British Standard Institute (1982), BS8206 Part 2: Code of Practice for Daylighting.
15. Tregenza, P., Loe, D., (1998), The design of lighting, E&FN Spand, London.
16. BOCA (1990), The BOCA National Building Code/1990 Building Officials & Code Administrators International Inc., s. 26-127.
17. Archer, J.W., (1998), “Daylighting and Canadian building codes”, Proc. International Conference on Daylighting Technologies for Energy Efficiency in Building: 287-8.
18. Ministere de L’education (1997), Cahier des Recommendations Techniques de Construction, Editions du Service de L’education National, France.
19. CIBSE (2002), Code for lighting, Oxford, Butterworth- Heinemann.
20. Şerefhanoğlu, M., (1992), “Yapıların iç aydınlatmasında günışığı ile lamba ışığının temel özellikleri ve ayrımları”, Yıldız Mimarlık Fakültesi Yayını, İstanbul.
21. Department of the Environment, HSMO (1971), Sunlight and daylight planning criteria and design of buildings. HSMO, London, s. 22-6.
22. Littlefair, P., (1999), “Daylighting and solar control in building regulations”, Building Res. Establish, CR398/99.
23. Foytonont, M., Berruto, V., (1997),” Daylighting performance of buildings: monitoring procedure”, Right Light, 4, sayı 21, s. 119-27.
24. Galasiu, A.D., Reinhart, C., (2008), “Current daylighting design practice: a survey”, Building Research & Information, cilt 36, sayı 2, Mart 2008, s. 159-74.
25. Kazanasmaz, T., (2009), “Binaların doğal aydınlatma performanslarının değerlendirilmesi”, V. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, 07-09 Mayıs 2009, İzmir, Elektrik Mühendisleri Odası, s. 25-36.
26. Türkoğlu, K., Çalkın, Y., (2006)., “Ofis ve işyeri aydınlatmasında standartlar ve standart ölçümler”, 6. Ulusal Aydınlatma Kongresi. Aydınlatma Türk Milli Komitesi, 23-24 Kasım 2006, İTÜ, Taşkışla İstanbul. s. 152-7.
27. CIBSE No 3.(1996), Working plane illuminance in electrically lit spaces, Oxford, Butterworth-Heinemann.
28. Danny H.W., Li, Ernest, K.W., Tsang, (2008), “An analysis of daylighting performance for office buildings in Hong Kong”, Building and Environment, sayı 43, s. 1446-58.
29. CIE (Uluslarsrası Aydınlatma Komisyonu) (1970), Günışığıdoğal günışığı hesabı uluslararası tavsiyeler, CIE Yayını no. 16, E3.2 Komitesi, (Çeviri: Ayverdi, A., Ertaman, S.), İstanbul Teknik Üniversitesi.