“Adı Vasfiye” ve “Aaahh Belinda” Filmlerinde Bellek Yanılsamaları ve Toplumsal Cinsiyet
Bellek, hatırlama ve unutma ile inşa edilir. Kolektif hafıza belirli bir bağlamda oluşur. Bu bağlamın boyutlarından biri de toplumsal cinsiyet ilişkileridir. Sinema toplumun dinamiklerini resmederken bireysel ve toplumsal bellek inşasında etkili bir rol oynar. Dil, müzik, kurgu ve anlatı yapısı bu inşanın araçlarıdır. 1980’li yıllarda Türk sinemasında kadın filmi dendiğinde akla ilk gelen sinemacı Atıf Yılmaz’dır. Yönetmenin filmlerini çektiği yıllar aynı zamanda kadın hareketinin yükselmeye başladığı dönem olması açısından önemlidir. Bu çalışmada, bahsedilen arka plan düşünülerek Atıf Yılmaz’ın belleğin merkezi rol oynadığı Adı Vasfiye ve Aaahh Belinda filmleri örneklem olarak seçilmiştir. Filmlerin analizlerine temel oluşturması için bellek, hatırlama ve belleğin sinema ile ilişkisi literatürle temellendirilmiştir. Filmler, toplumsal cinsiyet ilişkileri bağlamında bellek yanılsamalarının nasıl kurulduğunu açıklamak üzere metin analizi yöntemiyle incelenmiştir. Sonuç olarak, iki farklı kadının hikayelerinde görülen bellek yanılsamalarının ve bellek inşasının anlamı değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Toplumsal Bellek, Bireysel Bellek, Hatırlama, Toplumsal Cinsiyet
Memory Illüsions and Gender in “Adı Vasfiye” and “Aaahh Belinda”
Memory is built by remembering and forgetting. Collective memory is formed in a specific context. One of the dimensions of this context is gender relations. Cinema plays an effective role in the construction of individual and social memory while depicting the dynamics of society. Language, music, fiction and narrative structure are the tools of this construction. Atıf Yılmaz is the first director that comes to mind on movies on women in Turkish cinema in the 1980s. The years when the director made his films are also important in terms of being the period when the women's movement began to rise. Considering the background mentioned, in this study, Adı Vasfiye and Aaahh Belinda directed by Atıf Yılmaz, in which memory plays a central role, were chosen as sample. In order to form a basis for the analysis of the films, memory, recollection and the relationship between memory and cinema are explained based on the literature. The films were analyzed by text analysis method to explain how memory illusions are constructed in the context of gender relations. As a result, the implication of memory illusions and memory construction in the stories of two different women was evaluated.
Keywords:
Social Memory, Individual Memory, Recollection, Gender.,
___
- Adorno, T. W. (2007). Kültür endüstrisi, kültür yönetimi, (N. Ülner, M. Tüzel ve E Gen, Çev). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Althusser, L. (2004). Sanat üzerine yazılar, (A. Tümertekin ve Z. İlkgelen, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
- Aristoteles. (2001). Fizik, (S.Babür, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Assmann, .J (2008). “Communicative and cultural memory, Erll, A. & Nünning (eds), A, Cultural Memory Studies”, An International And Interdisciplinary Handbook, 109–118.
- Assmann, J. (2015). Kültürel bellek, eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve kültürel kimlik, (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Atay, T. (2004). “Erkeklik en çok erkeği ezer?”, Toplum ve Bilim, (101): 11-30.
- Badinter, E. (2017). Kadınlık mı? Annelik mi? (A. Ekmekçi, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Baudrillard, J. (2016). Simülakrlar ve simülasyon, (O. Adanır, Çev.). Ankara/İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
- Bauman, Z. (2018). Retrotopya, (A. Karatay, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Berger, J. (1998). O ana adanmış, (Y. Salman ve M. Gürsoy Sökmen, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
- Bergson, H (2007). Madde ve bellek, (I. Ergüden, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Berktay, F. (2015). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayıncılık.
- Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. İstanbul: Bağlam Yayınları.
- Bilgin, N.(2007). Kimlik inşası. Ankara: Aşina Kitaplar.
- Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (A. Şenel, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Doğan A., Özsoy, A. Topçu, Y. G. (2002). “Atıf Yılmaz’ın filmlerinde kentli orta sınıf kadınların arkadaşlıkları”. M. Küçükkurt (Ed.), Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 41-60.
- Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiyesi’nde sinema. İstanbul: Beta Basım Yayın.
- Güven, F. (2020). “Dede Korkut hikâyelerinde otağın toplumsal inşası ve toplumsal cinsiyet”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13 (31), 977-993.
- Halbwachs, M. (2007). Kollektif bellek ve zaman Cogito, (Ş. Demirkol Çev.). 55–76.
- Halbwachs, M. (2017). Kollektif bellek, (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayınevi.
- Hıdıroğlu, İ., Kotan, S. (2015). “Sinemada eril söylem ve Atıf Yılmaz filmlerinde kadın sorunu”, Atatürk İletişim Dergisi, (9): 55-76.
- İmançer, D. (2004). “Türk sinemasında suskun kadın imgesi”. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (12):117-125.
- Kaplan, N. (2004). Aile sineması yılları 1960’lar. İstanbul: Es Yayınları.
- Kırel, S. (2012). Kültürel çalışmalar ve sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi.
- Künüçen, H. (2001). “Türk sinemasında kadının sunumu üzerine”, Kurgu Dergisi, (18): 51-64.
- Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü, (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: Film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. Ankara: İmge Yayınevi.
- Öztürk, R. (2000). Sinemada kadın olmak. İstanbul: Yeni Alan Yayınları.
- Paz, O. (1990). Düşler boyunca yaratmak. Denemeler, (A.Cemal, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
- Ricoeur, P. (2012) Hafıza, tarih, unutuş, (M. Emin Özcan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
- Ryan, M. ve Kellner, D. (1997). Politik kamera, (E. Özsayar, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Sancar, M. (2008). Geçmişle hesaplaşma. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Schacter, D. L. (2017). Belleğin izinde: Beyin, zihin ve geçmiş, (E. Özgül, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Schudson, M. (2007) “Kolektif bellekte çarpıtma mekanizmaları”, (B. Kovulmaz, Çev.). Bellek: Öncesiz, Sonrasız, Cogito. Yapı Kredi Yayınları, 179-199.
- Scognamillo, G. (2010). Türk sinema tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Suner, A. (2006). Hayalet ev - Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
- Uçar İlbuğa, E. (2016). “Babamın sesi ve annemin şarkısı filmlerinde belleğin izinden geçmiş ve bugün”, Global Media Journal: Turkish Edition, 7(13).
- Uluyağcı, C. (2001). “Sinemada erkek imgesi: farklı sinemalarda aynı bakış”. Kurgu Dergisi. (18): 29-39.
- Wayne, M. (2011). Sinemayı anlamak - Marksist perspektifler. (E.Yılmaz, Çev.). Ankara: DeKi Yayınları.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Antalya Akev Üniversitesi