Türk Müzik Kültüründe Bir Patronaj Aracının Kökeni Üzerine İnceleme “Musıkî Tahsili İçin Avrupa’ya Öğrenci Gönderme”
ÖZETOrta Asya’daki ilk Türk topluluklarından günümüze gelinceye kadar, eğitim olgusu devlet yöneticileritarafından üzerinde hassasiyetle durulan bir konu olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundanCumhuriyet dönemine kadar birçok eğitim kurumu teşkil edilmiş ve bu kurumlar sayesinde hem örgünhem de yaygın eğitim türleri imkânlar doğrultusunda verilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti’nde zamanlayerleşen patrimonyal yönetim anlayışı ise bu kurumların gerek ortaya çıkmasında gerekse işlerliğinisürdürmesinde en önemli unsurlardan birisi olmuştur.Türk tarihi içerisinde önemli değişimlerin yaşandığı Tanzimat dönemine gelindiğinde ise geçmişten gelengeleneksel eğitim kurumlarının yanı sıra yeni eğitim kurumları da açılmaya başlamıştır. Genelliklemodel olarak batı eğitiminin alındığı bu yenileşme, devam eden zaman diliminde Avrupa’ya öğrencigönderme ile pekiştirilmeye çalışılmıştır. Bu gelişmeler Avrupa’ya öğrenci gönderme şeklinde somutlaşanyeni bir patronaj aracının da ortaya çıkmasını sağlamıştır.Bu araştırmada; Tanzimat döneminde ortaya çıkan Avrupa’ya öğrenci gönderme stratejisinin, Cumhuriyetdönemine kadar geçen sürede müzik sanatına ne ölçüde yansıdığı araştırılmıştır. Bu çerçevedeilk olarak ilgili literatür taranmış ve Avrupa ülkelerine musiki eğitimi için gönderilen öğrencilere aitBaşbakanlık Osmanlı Arşivleri'nde bulunan evraklar örnek gösterilerek araştırma konusu aydınlatılmayaçalışılmıştır.
___
- Akkutay, Ü. (1984). Enderun Mektebi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları
Aksoy, B. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musiki ve Batılılaşma, Tanzimat’tan
Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları
Akyüz, Y. (2009). Türk Eğitim Tarihi (15. Baskı). Ankara: Pegem Yayınevi
Arslan, M. (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnameler-Osmanlı Saray Düğünleri
ve Şenlikleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları
Baykal, İ. H. (1953). Enderun Mektebi Tarihi. İstanbul: İstanbul Fetih Derneği
Neşriyatı
Berker, E. (1984). Türk Musikisinde Donemler. Erdem Dergisi. Cilt 1, Sayı1. Ankara:
Türk Tarih Kurumu Basımevi
Beydilli, K. (2013). “Yeniçeri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi-c.43,
İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi
Bozkurt, N. (2003). “Medrese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara:
Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi
Brower, R.H-Miner, E. (1988). Japanese Court Poetry. Stanford University Press:
United Kindom
Burner, S. (1989). James Shirley-A Study of Literary Coteries and Patronage in
Seventeeth Century England, University Press of America: ABD
Çamuroğlu, R. (1994). Yeniçerilerin Bektâşîliği ve Vaka-i Hayriyye. (2. Baskı),
İstanbul: Ant Yayınları
Durmuş, T.I. (2009), Tutsan Elini Ben Fakirin-Osmanlı Edebiyatında Hâmîlik
Geleneği. İstanbul: Doğan Yayıncılık
Enderûnî, H. İ. (H.1275-M.1858-59). Vekayi-i Letaif-i Enderun. İstanbul Üniversitesi
Nadir Eserler Kütüphanesi. 1299/1922
Erdoğan, A. (2009). Türkiye’de Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusunun Sosyolojik
Çözümlemesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi
Erdoğan, A. (2010). Tanzimat Döneminde Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusu ve
Osmanlı Modernleşmesine Etkileri, Sosyoloji Dergisi sayı.20. s. 121-151
Erdoğan, A. (2013). Yurtdışı Eğitim ve Türk Modernleşmesi, İstanbul Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi
Gazimihâl, M. R. (1955). Türk Askeri Muzıkaları Tarihi. İstanbul: Maarif Basımevi
Griffin, D. (1996). Literary Patronage in England 1650-1800. Cambridge University
Press: United Kindom
İlgürel, Mücteba (1997). “Yeniçeriler”, İslâm Ansiklopedisi-c.13. Eskişehir: Milli
Eğitim Bakanlığı Yayınları
İnal, İ. M. K. (1958). Hoş Sadâ-Son Asır Türk Musikişinaslar. İstanbul: Mârif Basımevi
İnalcık, H. (1992). Comments on “Sultanism: Max Weber’s Typification of the
Ottoman Polity. Princeton Papers in Near Eastern Studies, No.1, ss. 1-14
İnalcık, H. (2015a). Şair ve Patron-Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik
Bir İnceleme. Ankara: Doğu Batı Yayınları
İnalcık, H. (2015b). Has-bağçede ‘ayş u Tarab-Nedimler-Şairler-Mutrîbler. İstanbul:
İş Bankası Yayınları
İpekten, H. (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: Milli Eğitim
Bakanlığı Yayınları,
Kafesoğlu, İ. (2003). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınevi
Kalpaklı, M. (2003). “Osmanlı Şiirine Genel Bir Bakış Denemesi”. Doğu Batı, Sayı 22
(Şubat-Mart-Nisan). Ankara: Doğu Batı Yayınları
Kodaman, B. (1999). Abdülhâmîd Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu
Basımevi
Kutlay Baydar, E. (2010). Osmanlı’nın Avrupalı Müzisyenleri. İstanbul: Kapı Yayınları
Ortaylı, İ. (2015). Batılılaşma Yolunda (4. Baskı). İstanbul: İnkılap Yayınevi
Özcan, N. (2006). Musa Süreyya. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 31.
İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Özkan, S. (2011). Türk Eğitim Tarihi (5.Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık
Öztuna, Y. (1969). Türk Musikisi Ansiklopedisi-Cilt I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
Öztuna, Y. (1974). Türk Musikisi Ansiklopedisi-Cilt II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
Paçacı, G. (1999). Cumhuriyet’in Sesli Serüveni. Cumhuriyet’in Sesleri. İstanbul:
Türkiye İş Bankası Yayınları
Rona, M. (1960), 50 Yıllık Türk Musıkîsi, İstanbul, Türkiye Basımevi
Sevengil, R. A. (Tarihsiz). Fatih Devrinde Âlimler, Sanatkârlar ve Kültür Hayatı.
İstanbul: Nebioğlu Yayınevi
Sevengil, R. A. (1970). Türk Tiyatrosu Tarihi-IV Saray Tiyatrosu. İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi
Subtelny, M. E. (1988). Socioecenomic Bases of Cultural Patronage Under the
Later Tımurids. International Journal of the Middle East Studies. Vol.20, No.4. pp.
479-505
Şişman, M. (2004). Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen İlk Osmanlı
Öğrencileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
Tezcan, N. (2015), “Er Cömerdin Er Nâkesin Ozan Bilir”: Divan Edebiyatında
Patrona Hitap ve Beklenti, Ötekilerin peşinde-Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan.
İstanbul: Timaş Yayınları
Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Osmanlılar Zamanında Saraylarda Musiki Hayatı. Belleten.
Cilt XLI, Sayı 161, 79-114. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Uzunçarşılı, İ. H. (Tarih yok). Osmanlılarda Askeri Teşkilat. Osmanlı Tarihi Cilt-1. 7.
Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
Weber, M. (1978). Economy and Society, An Outline of İnterpretive Sociology,
trans. G. Roth and C. Wittich (Berkeley: UCP), 1: 231-232: 2:1031
Arşiv Belgeleri
BOA (A}MTZ.(04)). Sâdâret, Bulgaristan 146/26
BOA (DH.EUM.1:Şb). Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Birinci Şube
8/35
BOA (DH.EUM. 3.Şb). Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Üçüncü Şube 26/21,
23/46
BOA (DH.EUM.SSM). Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi
59/51, 59/31
BOA (DH.TMIK.M). Dahiliye Nezâreti Islahat 192/20
BOA (HR.İD). Hâriciye Nezareti İdare 2032/105
BOA (HR.İM). Hâriciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı 169/7
BOA (HR.SYS). Hâriciye Nezâreti Siyâsi 2750/38
BOA (İE.SM), İbnülemin Saray Mesalihi 10/947, 13/1333, 9/882, 5/404, 7/692,
8/794, 9/872, 9/879, 9/881, 10/1000, 10/1002
BOA (İ.DUİT). İrâde Dosya Usûlü. 74/67
BOA (İ.HR). İrâde Hariciye 304/19308-290/18235, 4/198
BOA (MF.MKT). Maârif Nezâreti Mektubî Kalemi 1091/9, 1169/20, 86/40, 1234/114
BOA (MV). Meclis-i Vükela Mazbataları 194/32
BOA (Y.A.RES). Resmi Maruzat 73/6
Elektronik Makaleler
Uslu, R. (2017). Müzikoloji, Panel ve Ödüllendirme, Itri. (Erş. Adr.
http://www.musikidergisi.com/yazar-202-.html): 23.01.2017 (Erş.Trh. 01.01.2017)