Doğu Grubu Ağızlarında Çok Anlamlı Bir Kelime: Hama ve Varyantları

Başta internet olmak üzere kitle iletişim araçlarının gelişmesi, ulaşım kolaylığı ve benzeri etkenlerle ağızların karakteristik ses ve şekil özellikleri gittikçe kaybolmaktadır. Ağızlardaki dil özellikleri ve diğer kültürel özelliklerin kayıt altına alınıp gelecek nesillere iletilmesi açısından ağız çalışmalarının önemi artmaktadır. Bu makalede Türkiye Türkçesi ağızlarından bir grubu teşkil eden doğu grubu ağızlarında çok anlamlı bir kelime olan “hama” üzerinde durulmuştur. “Hama”nın yöresel ses farklılıkları nedeniyle ortaya çıkan “hema, heme, hıma, homa” varyantlarıyla “hama hama” şeklinde ikileme olarak kullanılışı da vardır. Doğu grubu ağızlarında hama ve varyantları yöreden yöreye kullanım sıklığı değişmekle birlikte yoğun olarak kullanılmıştır. Bu kelimenin ve varyantlarının farklı anlamlarla doğu grubu ağızlarında yer aldığı, bu farklı anlamların “hemen, ama” dışında dizinlerde yer almadığı, verilen anlamların bazı örneklerde metin anlamıyla uyuştuğu çoğu örnekte ise uyuşmadığı tespit edilmiştir. Bu makalede hama ve varyantlarının cümle içinde on sekiz anlam kazandığı tespit edilmiş, bu anlamlar örnek cümlelerle desteklenmiştir. Bu kelimeler geçtiği cümlelerde zarf veya bağlaç görevini üstlenmişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Türkçesi ağızları, doğu grubu ağızları, çok anlamlılık, hama ve varyantları

PDF

___

Baran, B. (14-16 Ekim 2021). Türkiye Türkçesinde çok anlamlılık. 3. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu. Van-Türkiye. 73-82.
Baran, B. ve Erten M. (7-9 Aralık 2020). Diyarbakır ağzında sözcük yitimi. İzmir Demokrasi Üniversitesi Uluslararası Beşeri Bilimler Kongresi. İzmir-Türkiye. 378-383.
Başkan, A. (2012). Bismil ağzı (inceleme- metinler- dizin). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
Buran, A. (1997). Keban, Baskil ve Ağın yöresi ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Efendioğlu, S. (2018). Ağrı ili ağızlarından derlemeler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 (3). 1415-1435.
Ercilasun, A.B. (2002). Kars ili ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Erten, M. (1994). Diyarbakır ağzı (inceleme-metinler-sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gökçür, E. (2006). Van ve merkez köyleri ağızları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Gökçür, E. (2012). Van Gölü havzası ağızları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
Gönen M.E. (2003). Van Gölü kuzey havzası ağızları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
Gülensoy T. ve Buran A. (1993). Tunceli yöresi ağızlarından derlemeler. Boğaziçi Yayınları.
Gülensoy T. ve Buran A. (1994). Elazığ yöresi ağızlarından derlemeler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Güngör, H. (2017). Tunceli ili ağızları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
Karahan, L. (2011). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Koruk, Ö. (2019). Yusufeli ağzı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
Küçüker, P. (1988). Bingöl merkez ilçe ve köyleri ağızları (inceleme-metinler-sözlük). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi. Olcay, S. (1995). Erzurum ağzı (inceleme-derleme-sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özçelik, S. ve Boz, E. (2001). Diyarbakır ili Çüngüş ve Çermik yöresi ağzı (dil incelemesi-metinler-sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları. Özçelik, S. ve Boz, E. (2009). Siverek merkez ağzı (dil incelemesi-metinler-sözlük). Gazi Kitabevi
Özek, F. (2016). Kemaliye ağzı (giriş-inceleme-metinler-sözlük). Kesit Yayınları.
Özer, O. (1990). Karlıova ve yöresi ağızları inceleme-metinler-sözlük. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
Özmen, Ş. (2007). Muş merkez ağzı inceleme-metin-sözlük. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
Polat, F. (2000). Şavşat ve yöresi ağızları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
Sağır, M. (1995). Erzincan ve yöresi ağızları (inceleme-metinler-sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları.
San, S. Ö. (1990). Gümüşhane kültür araştırmaları ve yöre ağızları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sökmen, İ. (2011). Bismil Türkmen ağzı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. Şenol S. (2015). Ardanuç ağzı inceleme-derlemeler-sözlük.
Ünlü, E. (2015). Gümüşhane ili Şiran ve Köse ilçeleri ağızları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adıyaman Üniversitesi.
Üstün, M.C. (2008). Erzincan merkez ağzının ses bilgisi ve söz varlığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kafkas Üniversitesi.
Yaşurgan, N. (2019). Bitlis merkez ağzı giriş-inceleme-metin-sözlük. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adıyaman Üniversitesi.