Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi Açısından Kar ve İnci Romanı Üzerine Bir Değerlendirme

Sigmund Freud, hastalarını tedavi etmek için kullandığı teknikleri bir süre sonra beklenmedik bir şekilde sanat eserlerine de yöneltmiştir. Freud’un 19. yüzyılın sonlarına doğru Leonardo da Vinci ve Dostoyevski gibi sanatçıların eserleri ve şahsiyetleri üzerine yaptığı bu girişim, psikanalitik edebiyat kuramının/eleştirisinin de ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Multidisipliner bir alanı ifade eden psikanalitik edebiyat eleştirisine zamanla Carl Gustav Jung, Alfred Adler, Rollo May ve Otto Rank gibi isimler de katkı yapmışlardır. Psikanalitik edebiyat eleştirisi, ortaya koyduğu teorilerle özel bir saha olan edebiyat psikolojisinin de dikkatini çekmiştir. Edebiyat psikolojisi, ortak noktaları insan olan edebiyat ve psikolojinin birbirlerinden faydalanmasını ifade etmektedir. Bu iki bilim sahasını ilgilendiren ortak kuramlarla eser, yazar, şair, okur ve yazma süreci gibi konular ele alınmaktadır. Bir eser ortaya koyan yazar, tip ya da karakter olarak psikanalitik kuram ve tekniklerle çözümlenebilmektedir. Aynı zamanda, edebi eserlerde psikolojik tip ve temalar, bu tekniklerle ele alınabilmektedir. Ayrıca, edebiyat ve eserlerin okurlar üzerindeki tesiri, aynı psikanalitik yöntemlerle incelenebilmektedir. Edebiyat psikolojisinin inceleme konuları, bu şekilde çeşitlilik gösterse de edebiyat psikolojisiyle ilgilenen edebiyat araştırmacılarının yazar, şair ve okur şahsiyetinden ziyade psikanalitik kuram ve yöntemleri kullanarak edebi eserleri incelemeleri daha makul karşılanmaktadır. Muadil bir insan ve dolayısıyla muadil bir dünya kurgulamaya çalışan edebi eserlerin dile ait araçlarla oluşturduğu tüm unsurlar, psikanalitik edebiyat kuramının araştırma sahasına girmektedir. Bu anlamda gerçek dünyadaki insanın buhranlarına çözüm bulmaya çalışan psikanaliz, edebi eserlerdeki karakterlerin de daha detaylı bir şekilde anlaşılabilmesi için yeni kapılar aralayabilmektedir. Bu çalışmada, psikolojinin sunduğu imkânların ayırdında olan Nihan Kaya’nın Kar ve İnci romanı ele alınmıştır. Sanatın pratiği yanında teorisine de kafa yoran Kaya’nın bu eserini psikanalitik yöntemlerle incelerken yazarın şahsi hayatından ziyade eser karakterlerine odaklanılmıştır. Odak noktasında insan olan bu çalışmada, tek bir teorisyenin kuramlarıyla değil karakter davranışlarının işaret ettiği kuramlara göre farklı farklı psikanalitik tekniklere müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Edebiyat, Psikanalitik, Roman, Eleştiri, Nihan Kaya

PDF

___

Acehan, A. (2012). Fahim Bey ve Biz, Anayurt Oteli ve Aylak Adam romanlarına psikolojik bir bakış. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, (Balkan Özel Sayısı I), 130-131.
Adler, A. (1999). Cinsiyetler arasında işbirliği. (S. Selvi, Çev.). Payel Yayınları.
Atlı, F. (2012). Edebi metnin ve yaratıcılığın kaynağına ulaşan yol: Psikanalitik edebiyat eleştirisi. Turkish Studies, 7(3), 257-273.
Ayata, Y. & Tonga, N. (2008). Psikolojik roman, romana yansıyan yazar ve Türk edebiyatındaki bazı örnekleri üzerine bir inceleme. İlmi Araştırmalar, (25), 7-20.
Budak, S. (2009). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
Cebeci, O. (2015). Psikanalitik edebiyat kuramı. İthaki Yayınları.
Emre, İ. (2006). Edebiyat ve psikoloji. Anı Yayıncılık.
Emre, İ. (2009). Yeni Türk edebiyatının psikoloji kaynakları. Turkish Studies, 4(1-1), 319-355.
Ergişi, A. (2013). Psikanalitik bir çözümleme: Halide Edib Adıvar’ın Handan romanı. The Journal of Academic Social Science Studies-International Journal of Social Science, 6(2), 1737-1747.
Ergün, N. (2011). Ölü Bir Deniz romanına psikanalitik bir yaklaşım. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Bahar (14), 119-135.
Freud, S. (1999). Sanat ve edebiyat. (E. Kapkın & A. T. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları.
Geçtan, E. (2014). Psikanaliz ve sonrası. Metis Yayınları.
Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. (E. Gürol, Çev.). Payel Yayınları.
Jung, C. G. (2015). Dört arketip. (Z. A. Yılmazer, Çev.). Metis Yayınları.
Karabulut, M. (2013). Edip Cansever şiiri psikanalitik bir incleme. Öncü Kitap.
Kaya, N. (2011). Fildişi kuyu. Nirengi Kitap.
Kaya, N. (2016). Kar ve inci. Ayrıntı Yayınları.
Kaya, N. (2015). Yazma cesareti. Ayrıntı Yayınları.
Kris, E. & Kurz, K. (2016). Sanatçı imgesinin oluşumu: Efsane, mit ve büyü. (S. Gürses, Çev.). İthaki Yayınları.
Moran, B. (2014). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
Phillips, A. (2007). Hep vaat hep vaat. (F. B. Aydar, Çev.). Metis Yayınları.
Rank, O. (2014). Doğum travması. (S. Yücesoy, Çev.). Metis Yayınları.
Sayar, K. & Dinç, M. (2014). Psikolojiye giriş. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Şen, C. (2012). Edebiyat incelemelerinde psikanaliz kullanımı. Divan Kitap Yayınları.
Tekin, M. (2004). Roman sanatı. Ötüken Neşriyat.
Tiken, S. (2009). Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerindeki ayna imgesine psikanalitik bir yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16(41), 47-60.
Wellek R. & Warren A. (2013). Edebiyat teorisi. (Ö. F. Huyugüzel, Çev.). Dergâh Yayınları.
Yalsızuçanlar, S. (2010). Psikolojik roman. Hece Dergisi, (Türk Romanı Özel Sayısı), 485-496.