Ortaçağ Demir Temren Örneklerinin Sertlik Değerleri ve Sertleştirme Yöntemleri
Arkeo-metalürjik analiz yöntemleri arasında yer alan mikro sertlik ölçümü, içyapı analizleriyle birlikte değerlendirildiğinde demir veya çelikten üretilmiş arkeolojik buluntuların hammadde ve üretim yöntemleri hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu bilgiler ile dönemin demircilerinin yetenekleri ve bilgi birikimleri ortaya konulabildiği gibi farklı dönem ya da coğrafyalara ait üretimler arasında karşılaştırmalar da yapılabilmektedir. Savaş, av, talim ve yarışma gibi amaçlarla üretilen temrenlerin delici ya da kesici özelliklerinin malzeme, teknik ya da form ekseninde geliştirilmiş olması beklenmektedir. Ortaçağa ait Kubad Abad, Samsat ve Eğirdir Kervansaray kazı buluntuları arasında yer alan farklı tiplerdeki temrenler üzerinde uygulanan sertlik testi sonuçları, ayrıca bu değerlerin içyapı analizleri ile birlikte yorumlanması; formlarına göre malzeme seçimlerinde ve ısılmekanik işlemlerde farklılıklar bulunduğunu göstermektedir. Bu farklılıklara göre yumuşak, orta sert ve sert olarak sınıflandırılabilecek üç grupta, cüruf kalıntısı açısından değişik başlangıç malzemelerinin kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca karbürleme, katmanlı çelik, soğuk dövme gibi sertleştirme tekniklerinin uygulandığı tespit edilirken su verme ve fosfor içerikli demir kullanımına rastlanmamıştır.
Anahtar Kelimeler:
Temren, Arkeo-metalürji, Mikro-sertlik, Demir İşçiliği, Teknoloji Tarihi.
Hardness Values and Hardening Techniques of Medieval Arrowheads
Besides microstructural analysis, micro-hardness test which is one of the archaeometallurgical examination methods, gives important information about the starting material and smithing methods of archaeological finds produced out of iron or steel. This information helps to learn more about the periods’ iron smiths’ skills and knowledge, more than that, also the comparison of the smithing technologies and raw materials. It is expected that development of penetration or cutting properties of arrowheads which were produced to be thrown at war, hunting, exercise or contests etc., by material, technique and design choices. The micro-harness tests together with the interpretation of microstructural analysis done on the arrowheads from medieval cultural levels of Kubad Abad, Samsat and Egirdir caravanserai have shown material and thermo-mechanical process choice differences per the design of arrowheads. Due to these differences, in a classification of three groups soft, middle-hard and hard it is observed that smithing starting materials with different slag inclusion contents were forged. Moreover hardening processes like carburization, piled steel, cold working were applied, neither quenching nor usage of phosphorus iron were detected.
Keywords:
Arrowhead, Archaeometallurgy, Micro-hardness, Iron Forging, History of Technology.,
___
- Callister 2007: Callister, William D, Materials Science and Engineering, An Introduction, 7. baskı, John Wiley & Sons, 2007.
- Collis 1984: Collis, John, The European Iron Age, Londra ve New York, Routledge, 1984.
- Güder 2015: Güder, Ümit, Anadolu’da Ortaçağ Demir Metalürjisi: Kubad Abad, Samsat, Kinet Höyük, Hisn-Al Tinat ve Yumuktepe Kazı Buluntuları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, 2015.
- Güder vd. 2015: Güder, Ümit, Alptekin Yavaş, and Ünsal Yalçın, “Production Techniques of Anatolian Seljuks Iron Tools”, Turkish Studies, 10/9, 2015, 193-212.
- Korfmann 1972: Korfmann, M., Schleuder Und Bogen in Südwestasien : Von Den Frühesten Belegen Bis Zum Beginn Der Historischen Stadtstaaten, Bonn, Habelt, 1972.
- Piaskowski 1989: Piaskowski, Jerzy, “Phosphorus in Iron Ore and Slag, and in Bloomery Iron”, Archeomaterials, 1989, 47-59.
- Pleiner 2000: Pleiner, Radomir, Iron in Archaeology: The European Bloomery Smelters, Prag, Archeologicky Ustav Avcr, 2000.
- Sherby - Wadsworth 2001: Sherby, Oleg D. - Jeffrey Wadsworth, ‘Ancient Blacksmiths , the Iron Age , Damascus Steels , and Modern Metallurgy’, Journal of Materials Processing Technology, 117, 2001, 347-353.
- Yücel 1999: Yücel, Ü., Türk Okçuluğu, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2007
- Yayıncı: Uğur ALANYURT
Sayıdaki Diğer Makaleler
M.Ö. II. ve I. Bin Ok Uçlarında Arkeometrik Bulgular
Van Ayanis Kalesinden Ele Geçen Ok Uçları Üzerine Genel Bir Değerlendirme
Mehmet Ali ÖZDEMİR, Mehmet IŞIKLI
Yukarı Dicle Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Fırlatma Uçlarının Deneysel Çalışması
Ortaçağ Demir Temren Örneklerinin Sertlik Değerleri ve Sertleştirme Yöntemleri