Hasen Hadis ıstılâhının ortaya çıkışı ve sıhhat açısından hadislerin taksiminin başladığı zaman ile ilgili görüşlerin değerlendirilmesi

Sıhhat bakımından hadîsler hicri üçüncü yüzyıla kadar sahîh ve zayıf olarak iki kısımda mütaala edilmiştir. Bu ikili tasimat, farklı şekillerde ifade edilse de hadîs usûlcülerinin üzerinde ittifak ettiği bir meseledir. Daha sonra hasen hadîs kavramı ortaya çıkıp yayılma sürecine girince hadîsler sıhhat bakımından artık sahîh, hasen ve zayıf şeklinde üçlü taksimatta değerlendirilmiştir. Hasen hadîs kavramının doğuşu ve muhaddislerin gündemine girmesi üçlü taksimatın başlangıcı ile doğrudan orantılıdır. Hadîs âlimleri üçlü taksimatın ne zaman kullanılmaya başladığı ile ilgili muhtelif görüşler ileri sürmüşlerdir. Bu makalede sahîh, hasen ve zayıf kavramlarının izini sürerek bu kavramların ne zaman ortaya çıktığı, yaygın olarak kullanılmaya başlandığı ve hadîs âlimlerince ileri sürülen üçlü taksimatın tarihleri ile ilgili görüşleri değerlendirmeye çalışacağız.

The birth of hasan hadith and evaluate opinions about the trio concept hadith scholars n terms of authentic.

Hadiths in terms of authentic were scrutinized in two parts as sahih (authentic) and da’if (weak) until the third century of hijri. Although expressed in different ways, this dual classification is the issue of alliance by hadith experts. Afterwards, upon the come out and spread of the concept of hasan (good) hadith, hadiths in terms of health were assessed into three categories: sahih, hasan and da’if. The birth of hasan hadith and its being into the agenda of the hadith scholar is directly proportional to the beginning of triple conceptualization of it. Hadith scholars have suggested vari- ous opinions about when it began to be used on a triple temperament. In this article, we will try to trace the concepts of sahih, hasan and da’if hadiths and when these concepts occur; when began to be used widely; evaluate opinions about the trio concept hadith scholars put forward.

___

  • Ahmed b. Hanbel, Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl, (thk. Vasiyullah b. M. Abbâs), I-IV, Riyâd, 1408/1988.
  • Ahmed b. Hanbel, Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl,, Müsned, I-VI, İstanbul, 1992/1413.
  • Ahmed b. Hanbel, Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl,, Müsned, (thk. Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşit), I-L, Beyrût, 1416/1995.
  • Ahmed Naim, Babanzâde, Hadîs Usûlü ve Hadîs Istılâhları, (Yay. haz. Hasan Karayiğit), İstanbul, 2010.
  • Ali b. el-Medînî, el-İlel ve Ma’rifetü’ricâl (Rivâyetü İbni’l-Berrâ), (thk. M. b. Ali el-Ezherî), 1427/2006.
  • Arpaçukuru, Osman, Sahâbe Dönemi Hadîs Rivâyetinde Tesebbüt, İklal ve İksar, (Basılmamış YL Tezi), MÜ. Sos. Bil. Ens, İst, 2006.
  • Âşık, Nevzat, Sahâbe ve Hadîs Rivâyeti (Tahammül, Nakil ve Tenkîdleri), İzmir, 1981.
  • Aşıkkutlu, Emin, Hadîste Ricâl Tenkîdi, İstanbul, 1997.
  • Aybakan, Bilal, “Teberru”, DİA, XXXX, 215-16.
  • Aydınlı, Abdullah, Hadîs Istılâhları Sözlüğü, İstanbul, 2009.
  • Azamî Muhammed Mustafa, Menhecu’n-nakd inde’l-muhaddisîn neş’etuhu ve târîhuhu, Riyâd, 1410/1990.
  • Azîm Âbâdî, Muhammed Şemsu’l-Hak, ‘Avnu’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebû Dâvud, I-XIV, Beyrût, 1415. Bakkal, Ali, “Maraz-ı Mevt”, DİA, XXVIII, 39-41.
  • Beşir Ali Ömer, Menhecü’l-İmam Ahmed fî İ’lâli’l-Ehâdîs, Vakfü’s-Selam el-Hayri, I-II, Riyad 2005/1425.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyn, Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, I-XV, (thk.Abdulmut’î Emîn Kal’acî,), Haleb, 1991.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyn, Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, Sünenü’l-kübrâ, (thk. Muhammed Abdulkâdir Ata’), I-X, Mekke, 1414/1994.
  • Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik, Müsnedü Bezzâr, (thk.Mahfûzurrahmân Zeynullah), I-XV, Medîne, 1409/1988.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmaîl, Kitâbu’d-du’efâ, y.y., 1426/2005.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmaîl, Kitâbu’d-du’efâ, y.y., Kitâbu’t-târîhi’l-kebîr, (thk. Mustafa Abdulkâdir Ata), I-IX, Beyrût, 1429/2008.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmaîl, Kitâbu’d-du’efâ, y.y., Sahîh, (thk. Mustafa Dîb el-Buğâ), Dımeşk, 1413/1993.
  • Çakan, İsmail Lütfi, Ana Hatlarıyla Hadîs Bilgisi-Tarihi-Dindeki Yeri ve Okuma-Okutma Yön- temi, İstanbul, 2012.
  • Dârekutnî, Ali b. Ömer, Sünen, (thk. Abdulğanî Mestû), I-IV, Beyrût, 1429/2008.
  • Dârimî, Muhammed b. Abdirrahmân, Sünen, I-II, 1992/1413.
  • Derîs, Hâlid b. Mansûr, el-Hadîsu’l-hasen li-zâtihi ve li-ğayrihi dirâsetü istikrâiyyetün nakdiyye, I-V, Riyâd, 2005.
  • Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eşâs, Sünen, I-IV, İstanbul, 1992/1413.
  • Ebû Ğudde, Abdu’l-Fettah, “Sünnet Kavramının Hukukî Anlamı ve Dârekutnî’nin Sünen’i Üzerine Bir İnceleme”, (çev. Harun Reşit Demirel), Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2005, Cilt: V, Sayı: 1, s. 305-331.
  • Ebû Hâtim Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, Merâsîl, (thk. Şâkirullâh b. Ni’metillâh Kûcânî), Beyrût, 1397.
  • Enbâsî, İbrahîm b. Mûsa, eş-Şezâu’l-feyyâh min ulûmi İbni’s-Salâh, (thk. Salâh Fethî Helel), I-II, Riyâd, 1998.
  • Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kub b. Süfân, Kitâbu’l-ma’rife ve’t-târîh, (thk. Ekrem Ziyâ Umerî), I-IV, Medine, 1410.
  • Hâkimu’n-Nisâbûrî, Muhammed b. Abdillah, Ma’rifetu ulumi’l-hadîs, (thk. Ma’zem Huseyn), Beyrût, 1998.
  • Hâkimu’n-Nisâbûrî, Muhammed b. Abdillah, Ma’rifetu ulumi’l-hadîs, el-Müstedrek ale’s-sahîheyn, (thk: Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ), I-V, Beyrut, 1971.
  • Hattâbî, Hamd b. Muhammed b. İbrâhîm, Me’âlimu’s-sünen, I-IV, Haleb, 1351/1932.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî Ebû Bekr, el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, (Hasen Abdulmunim Şelebî), 1430/2009.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî Ebû Bekr, Târîhu Bağdâd, I-XIV, Beyrût, ts.
  • Hazrecî, Safiyyuddîn Ahmed b. Abdillah, Hulâsatu Tezhîbi tehzîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, (thk. Abdulfettâh ebû Ğudde), Beyrût, 1416.
  • Hilal, Ahmed b. Muhammed b. Hârûn, Kitâbu’l-vukûf min mesâili’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, (thk. Abdullah b. Ahmed b. Ali), I-II, Riyâd, 1410/1989.
  • Hindî, Vecîhuddîn el-Alevî el-Kacrâtî, Şerhu nuzheti’n-nazar me’a nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser ve şerhiha nuzheti’n-nazar fî tavdîhi nuhbeti’l-fiker, (thk. Nefîs Ahmed Misbâhî), Beyrut, 2011.
  • Irâkî, Abdurrahîm İbnu’l-Huseyn, Fethu’l-muğîs bi şerhi elfiyeti’l-hadîs, Beyrût, 1429/2008.
  • Irâkî, Abdurrahîm İbnu’l-Huseyn, et-Takyîd ve’l-îdâh li-mâ utlika ve uğlika min İbni’s-Salâh (İbnu’s-Salâh’ın Ulûmu’l- Hadîsi ve İbn Hacer’in Nüketi ile birlikte), I-VI, Mısır, 1432/2011.
  • Itr, Nûruddîn, el-İmâmu’t-Tirmizî ve’l-muvâzenetü beyne câmi’ihi ve beyne’s-sahîhayn, 1390/1970.
  • İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî, Câmiu beyâni’l-ilm ve fadlihi, (thk. Ebû Abdurrahmân Fevâz Ahmed Zümerlî), I-II, y.y., 1424/2003.
  • İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî,et-Temhîd limâ fî’l-Muvatta mine’l-meânî ve’l-esânîd, (thk. Saîd Ahmed ‘Arâb, Muhammed Fellâh), I-XXVI, Mağrib, ts.
  • İbn Adiy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî, el-Kâmil fî du’efâi’r-ricâl, (thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavved), I-IX, Beyrût, 1418/1997.
  • İbn Asâkir, Ali b. Hasen b. Hibetillah b. Abdillah, Târîhu medineti Dımeşk, (thk. Ömer b. Ğarâme el-Omrevî), I-LXXX, Beyrût, 1415/1995.
  • İbn Ebî Hâtim, Ebu Abdillah Abdurrahmân er-Râzî, Kitâbu’l-cerh ve’t-ta’dîl, I-IX, Beyrût, 1371/1952.
  • İbn Ebî Hâtim, Ebu Abdillah Abdurrahmân er-Râzî, Kitâbu’l-ilel, (thk. Saîd b. Abdillah el-Humeyyid, Hâlid b. Abdirrahmân el-Cüreysî), I-VII, Riyâd, 1427/2006.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, (Ali Muhammed el- Biccâvî), I-VIII, Beyrût, 1412.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali, Nuzhetu’n-nazar fî tavdîhi nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser, (thk. Nûruddîn Itr), Dımeşk, 1421/2000.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali, en-Nüket alâ kitâbi İbni’s-Salâh, (thk. Rebî’ b. Hâdî Umeyr), I-II, Medine, 1404/1984.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali, Tehzîbu’t-tehzîb fî ricâli’l-hadîs, (thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd, Ali Muhammed Muavved), I-VII, Beyrût, 1425/2004.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali, Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfiî’l-kebîr, (thk. Âsım Hasen b. Abbâs), I-IV, y.y., 1416/1995.
  • İbn Hayyân, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer Ensârî, Tabakâtu’l- muhaddisîn bi-İsbahân ve’l-vâridîne aleyhâ, (thk. Abdulgafûr Abdulhak Hüseyn el- Belûşî), I-IV, Beyrût, 1412/1992.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Bustî, Kitâbu’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn, I-II, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî), Riyâd, 1420/2000.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Bustî, Sikât, (thk. Şerefuddîn Ahmed), I-IX, y.y., 1395/1975.
  • İbn Kesîr İmâdu’d-Dîn Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer, Müsnedü’l-Fârûk emîri’l-mü’minîn Ebî Hafs Ömer b. el-Hattâb ve akvâlihi alâ ebvâbi’l-İlm, (thk. İmâm b. Alî), I-III, y.y., 1430/2009.
  • İbn Kesîr İmâdu’d-Dîn Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer,Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (thk. Sâmî b. Muhammed Selâme), I-VIII, y.y., 1420/1999.
  • İbni Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, I-II, İstanbul, 1992.
  • İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaleddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, I-VI, Kahire, ts., İbn Receb el-Hanbelî, Zeynuddîn Ebî’l-Ferec Abdirrahmân b. Ahmed, Şerhu ‘ileli’t-Tirmizî, (thk. Nuruddîn Itr), I-II, 1429/2008.
  • İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî, Kitâbu’t-tabakâti’l-kebîr, I-XI, (thk. Ali Muhammed Ömer), Kahire, 2002.
  • İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî, İlmu’l-hadîs, Beyrût, 1405/1985.
  • İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî, Mecmû’u fetavâ şeyhi’l-İslâm Ahmed b. Teymiyye, (thk. Abdurrahmân b. Muhammed b. Kâsım ve oğlu Muhammed), I-XXXVII, Medine, 1425/2004.
  • İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî, Minhâcu’s-Sünneti’n-nebeviyye, (thk. Muhammed Reşâd Sâlim), I-VIII, y.y., trs.
  • İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed, ed-Du’afâ ve’l-metrûkîn, (thk. Abdullah el-Kâdî), I-III, Beyrût, 1406.
  • İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed,Kitâbu’l-mevdûât, (thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân), I-III, Medine, 1387/1966.
  • İbnu’l-Keyyâl, Ebu’l-Berekât Muhammed b. Ahmed, el-Kevâkibü’n-neyyirâti fî ma’rifeti mine’r-ruvâti’s-sikât, (thk. Abdülkayyum Abdürabbinnebi), I-II, Beyrût, 1981.
  • İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân Eş-Şehrzûrî, Ulûmu’l-hadîs (el-Mukaddime), (thk. Nûruddîn Itr), Dımeşk, 2008.
  • İclî, Ahmed b. Abdullah b. Sâlih Ebû’l-Hasen, Ma’rifetü’s-sikât, (Abdu’l-Azîm el-Bustî), I-II, Medîne, 1405/1985.
  • İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah, Hilyetu’l-evliyâ ve tabakâti’l-esfiyâ, I-X, Beyrût, 1409/1988.
  • Kâdî, Ebû Tâlib, İlelu’t-Tirmizîyyî’l-kebîr, (thk. Subhî es-Sâmerrâî, Ebu’l-Meâtî en-Nûrî, Mahmûd Muhammed es-Sa’îdî), Beyrût, 1409.
  • Koçyiğit, Talat, “İslam Hadîsinde İsnad ve Hadîs Râvilerinin Cerhi”, A.Ü.İ.F.D., Ankara, 1961, IX, 47-57.
  • Koçyiğit, Talat, Hadîs Istılâhları, Ankara, 1980.
  • Koçyiğit, Talat, Hadîs Tarihi, Ankara, 1997
  • Küçük, Raşit, “İsnad”, DİA, XXIII, 154-159.
  • Leknevî, Ebû’l-Hasenât Muhammed Abdu’l-Hay, Ecvibetü’l-fâdılâ li’l-esileti’l-aşareti’l-kâmile, (thk. Selmân b. Abdi’l-Fettâh Ebû Ğudde), Beyrût, 1426/2005.
  • Mâlik b. Enes, Muvatta, I-II, İstanbul, 1992/1413.
  • Medhalî, Rebi’ b. Hâdî ‘Umeyr, Taksîmu’l-hadîs ilâ sahîh ve hasen ve da’îf beyne vâkii’l- muhaddisîn ve muğâlatâti’l-müte’assibîn “reddün alâ Ebî Ğudde ve Muhammed Avvâme”, Medîne, 1417/1997.
  • Melîbârî, Hamza b. Abdullah, Hadîs Usûlüne Yeni Yaklaşımlar, (çev: Muhittin Düzenli, Ayhan Ak), İstanbul, 2013.
  • Meslemî, Muhammed Mehdî, Eşref Mansûr ve diğerleri, Mevsûatu akvâli Ebî’l-Hasen ed- Dârekutnî fî ricâli’l-hadîsi ve ilelihi, I-II, Beyrût, 2001.
  • Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahmân, Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, (thk. Beşşâr A. Ma’rûf), XXXV, Beyrût, 1980.
  • Mustafa b. İsmâîl, Ebu’l-Hasen, Şifâu’l-‘alîl bi elfâzi ve kavâ’idi’l-cerh ve’t-ta’dîl, Kâhire, 1411/1991.
  • Münâvî, Muhammed Abdurrauf, Feyzu’l-kadîr şerhu’l-câmi’i’s-sağîr, I-VI, Beyrût, 1391/1972.
  • Müslim b. Haccâc, Sahîh, I-III, İstanbul, 1992.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, Sunenu’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul, 1992/1413.
  • Polat, Salahattin, “İsnadın Menşei ve Hadîste Kullanımının Tarihi Seyri Üzerinde Tartışmalar”, Hadîs Araştırmaları, İstanbul, trsz., 13-44.
  • Râmehurmûzî, Hasen b. Abdirrahmân, el-Muhaddisu’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ’î, (thk. Muhammed Accâc el-Hatîb), Beyrût, 1391/1771.
  • Sa’dî el-Hâşimî, Eb’u Zur’a er-Râzî ve cuhûduhu fi’s-sünneti’n-nebeviyye me’a tahkîki kitâbihi’d-duefâi ve ecvibetihi alâesileti’l-Berzaî, I-III, Medîne, 1402/1982.
  • Sehâvî, Şemsuddîn Ebi’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahmân, Şerhu’t-takrîb ve’t-teysîr lima’rifeti Süneni’l-beşîri’n-nezîr, (thk. Ali b. Ahmed el-Kindî), Abu Dabi, 1427/2008.
  • Sehâvî, Şemsuddîn Ebi’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahmân, Fethu’l-Muğîs bi-şerhi elfiyeti’l-hadîs, (thk. Abdulkerim b. Abdillah, Muhammed b. Abdillah b. Fuheyd), I-V, Riyâd, 1426.
  • Sedûsî, Ya’kûb b. Şeybe b. Salt, Müsnedu Ömer b. el-Hattâb, (thk. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrût, 1405.
  • Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîbu’n-Nevâvî, (thk. A. Ömer Hâşim), 2006.
  • Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, (thk. Abdulfettâh Kebbâre), Beyrût, 1419/1999.
  • Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, İhtilâfu’l-hadîs, (thk. Muhammed Ahmed Abdulazîz), Beyrût, 1429/2008.
  • Tâhir el-Cezâirî, Tevcîhun’n-nazar ilâ usûli’l-eser, (thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde), I-II, Beyrût,2009, I, 354.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et- Sünen, I-V, 1992/1413.
  • Topal, Şevket, “Re’sülmâl”, DİA, XXXV, 7-8.
  • Türkî, Moğoltay b. Kılıc, Şerhu süneni İbn Mâce-el-i’lâm bi sünnetihî aleyhi’s-selâm, (thk. Kâmil Uveyda), I-V, Riyâd, 1419/1999.
  • ‘Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa b. Hammâd, Kitâbu’d-duefâ, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd b. İsmâîl), I-IV, Riyâd, 1420/2000.
  • Ulu, Arif, “Hadîs Rivâyetinde İsnadın Başlaması ya da Fitnenin Tarihi (İbn Sîrîn’in İsnadla İlgili İfadelerinin Muhtevâsı Üzerine Bir İnceleme)”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 12, Sayı 1, 2012, 119-166.
  • Ünalan, Abdullah, “İbn İshak ve Hadîs Rivâyetindeki Yeri”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Der- gisi, Sayı: II, Kasım 2009, s. 97-113.
  • Yahyâ b. Ma’în, Ebû Zekeriyyâ, Târîhu İbni Ma’în (Rivâyetu Osman ed-Dârimî), (thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf), Dımeşk, 1400.
  • Yücel, Ahmet, Hadîs Istılâhlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicri İlk Üç Asır, İFAV, İstanbul, 1996.
  • Yücel, Ahmet, Hadîs Tarihi, İstanbul, 2011.
  • Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, el-Muğnî fî’d-duafâ, (thk. Nûruddîn Itr), I-II, Katar, ts.
  • Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnaût), I-XXIX, Beyrût, 1402/1982.
  • Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, Tezkiretü’l-huffâz, I-IV, Beyrût, trsz.
  • Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, Zikru men yu’temedu kavluhu fi’l-cerh ve’t-ta’dîl (Erbeu’ Resâil fi ‘Ulumi’l-Hadîs içinde), (thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde), Beyrût, 1428/2007.
  • Zerkeşî, Bedruddîn, el-İcâbe li îrâdi me’stedrekethu Âişe ale’s-sahâbe, (thk. Saîdu’l-Afğânî), Beyrût, 1390/1970.