Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı’nın Tarafsızlığı ve Anayasa Değişikliği Kanun Tekliflerini İmzalaması Sorunu

9 Aralık 2022’de Meclis Başkanlığına sunulan ve Anayasa’nın 24 ve 41’inci maddelerinde değişiklik yapılmasını öngören 2/4779 esas numaralı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı’nın tarafsızlığına ilişkin birtakım soruları beraberinde getirmiştir. 2019 yerel seçimlerinde dönemin Meclis Başkanı’nın bir siyasi partinin belediye başkanı adayı olması vesilesiyle tarafsızlık fenomeninin yakın geçmişte de tartışılmış olması, Meclis Başkanı’nın tarafsızlığını sağlamaya yönelik mevcut düzenlemelerin güncel gelişmeler karşısında yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır. Elinizdeki çalışmada “Meclis Başkanı’nın tarafsızlığı yasama çalışmalarının ve esas olarak Meclis Genel Kurulunun idaresi ile mi sınırlıdır?” sorusuna cevap aranmaktadır. Bu kapsamda Meclis Başkanı’nın yasama meclisi üyesi olmaktan kaynaklanan hak ve yetkileri, anayasa değişikliği kanun tekliflerine imza verme yetkisi özelinde incelenmektedir. Çalışmada, Genel Kurul çalışmalarının sıhhatle yürütülebilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin üzerine düşen işlevleri layıkıyla yerine getirebilmesi için Başkan’ın tarafsız olduğu izlenimi vermesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bunun yanında Meclis Başkanı’nın tarafsızlığına ilişkin somut ifadeler içeren, bu amaca yönelik daha net ve işlevsel sınırlamalar öngören hükümlere ihtiyaç duyulduğu genel olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Meclis Başkanı, Tarafsızlık, Başkanlık Divanı, Meclis Başkanının Tarafsızlığı

A Critical Scrutiny about the Impartiality of the Speaker

The Proposal of Law Amending the Constitution of the Republic of Turkey with file number 2/4779, which was submitted to the Office of the Speaker on December 9, 2022, and envisages amendments to Articles 24 and 41 of the Constitution, brought along some questions regarding the impartiality of the Speaker of the Grand National Assembly of Turkey. The fact that the phenomenon of impartiality has also been discussed in the recent past because the Speaker of the era ran for election for the mayorship of a political party in the 2019 local elections. Above mentioned developments reveal that the current regulations aimed at ensuring the impartiality of the Speaker are insufficient in the face of current developments. In the present study, an answer to the question: “is the impartiality of the Speaker limited to the administration of the legislative work, mainly the Plenary of the Assembly?” is sought, and it is examined that the authority of the Speaker to exercise the rights and powers arising from being a member of the legislative assembly in the context of the proposal of a constitutional amendment. It is emphasized that the Speaker should give the impression of being impartial for the work of the General Assembly to be carried out properly and for the GNAT to fulfill its duties adequately, and it is considered that there is a need for provisions that contain concrete statements regarding the impartiality of the Speaker and that provide clearer and more functional limitations for this purpose.

Keywords:

Grand National Assembly of Turkey, the Speaker, Impartiality, Bureau of the Assembly, Impartiality of the Speaker,

PDF

___

‘02.05.1927 Tarihli Dahili Nizamname’ (Türkiye Büyük Millet Meclisi Resmî İnternet Sitesi) Erişim Tarihi 12 Haziran 2023.
‘Bakan Bozdağ Başörtüsüne İlişkin Anayasa Değişiklik Teklif Metninin İçeriğini Canlı Yayında Açıkladı’ (TC Adalet Bakanlığı Youtube Kanalı, 5 Aralık 2022) Erişim Tarihi 18 Nisan 2023.
‘Özgür Özel: “Şentop, Tarafsızlığını Yitirdiğinin Bilincinde Olduğu için Tartışmaları Tarafsız Olması Gerekmediği Argümanı Üzerinden Yürütüyor. Kendisine O Makamı Boşaltmak Düşer’ (Anka Haber Ajansı, 12 Aralık 2022) Erişim Tarihi 18 Nisan 2023.
‘TBMM Başkanı İstifa Etmelidir’ (İstanbul Barosu, 2 Ocak 2019) < https://www.istanbulbarosu.org.tr/HaberDetay.aspx?ID=14072&Desc=TBMM-Başkanı-İstifa-Etmelidir> Erişim Tarihi 30 Nisan 2019.
‘The Speaker, Deputy Speakers and Officers’ in D. R. Elder (ed), House of Representatives Practice (7th edn, Parliament of Australia, Department of the House of Representatives 2018) 165-216.
‘The Speaker’ (2010) House of Commons Information Office Factsheet M2, accessed 27 April 2023.
‘Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Tasarısı ve Anayasa Komisyonu Raporu 1/463’, iç Danışma Meclisi Tutanak Dergisi Cilt 7, S. Sayısı 166’ya 1’inci Ek, Erişim Tarihi 27 Nisan 2023.
Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (14. Baskı, Seçkin 2021).
Austen AA, ‘The Impartiality of the Speaker of the House of Commons’ (1960) 23(2) The Journal of the Rutgers University Library 48-52.
Aybay R, ‘Yasama Meclislerinin İçtüzükleri’ iç Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı (Siyasi İlimler Türk Derneği 1976) 283-326.
Bakırcı F, Gençkaya ÖF, Ergül O, Kılıç A, Aslan A, Işık S ve Yüksel İ, Parlamento Hukukuna Giriş (Lykeion 2020).
Bakırcı F, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki Yerleşik Uygulamalar (TBMM Basımevi 2015).
Bilgin M, ‘Parlamenter Sistemin Doğduğu Ülke: İngiltere’ iç. Semra Gökçimen (ed), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem (Almanya, Güney Afrika, Hindistan, İngiltere, İtalya ve Japonya Örnekleri) (TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları 2017) 189-235.
Candan K, ‘Koalisyon Kültürüne Dayalı Bir Parlamenter Sistem Örneği: Almanya Federal Cumhuriyeti’ iç Semra Gökçimen (ed), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem (Almanya, Güney Afrika, Hindistan, İngiltere, İtalya ve Japonya Örnekleri) (TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları 2017) 33-101.
Döner A, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin 2021).
Erdem K ve Solak M, Grand National Assembly of Turkey (2nd edn, Grand National Assembly of Turkey Departmant of Research Services 2012).
Gözler K, ‘Türk Anayasa Hukukunda Teamül Olabilir mi?’ (1999) (56) Türkiye Günlüğü Erişim Tarihi 27 Nisan 2023.
Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt 1 (2. Baskı, Ekin 2020).
Gözübüyük Ş, Anayasa Hukuku (15. Bası, Turhan 2007).
Harris B, ‘Reforming the Office of Speaker’ (2016) 41(2) Alternative Law Journal 89-92.
Has V, ‘Türk Parlamento Hukukunun Kaynakları ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Çalışma Düzeni’ (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi 2008).
İba Ş, ‘TBMM Başkanvekillerinin Tarafsızlığı ve Sorumluluğu Üzerine’ (2002) 26(235) Mülkiye Dergisi 7-23.
İba Ş, Türkiye’de Meclis Başkanlığı ve Başkanlık Divanı (Nobel 2001).
Kanadoğlu OK ve Duygun AM, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (2. Baskı, On İki Levha 2021).
Laban M, ‘More Westminister than Westminister? The Office of Speaker across the Commonwealth’ (2014)20(2) The Journal of Legislative Studies 143-155.
Lee V, ‘Impartiality of Speaker’ (2008) Legislative Council Secretariat Information Note IN01/08-99, accessed 27 April 2023.
Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (21. Baskı, Yetkin 2021).
Skinner L, ‘Impartiality of the Speaker: Politics versus Convention in New Brunswick’s 55th Legislature’ (University of New Brunswick 2008) accessed 27 April 2023.
Soysal M, ‘Türk Parlamentolarında Meclis Başkanlarının Durumu’ (1957) 12(2) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 76-83.
Soysal M, Anayasaya Giriş (3. Baskı, İmge 2011).
Şen İG, ‘Anayasal Teamül Nedir? “Yazısız Anayasa” Kuralları için Bir Tanımlama Denemesi’ (2013) (24) Yasama Dergisi 37-58.
Şirin T, ‘Cumhur İttifakı’nın Anayasa Değişikliği Önerisine Eleştiriler’ (T24, 13 Aralık 2022) Erişim Tarihi 18 Nisan 2023.
Şirin T, ‘Meclis Başkanlığı Hakkında Notlar: Modelleri, Anayasal Tarihi ve Tarafsızlığı’ iç Anayasa Hukuku Araştırmaları Derneği (ed), TBMM Yüzüncü Yıl Armağanı (Tekin 2022) 973-997.
Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (6. Bası, Beta 2004).
Tanör B, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (32. Baskı, YKY 2019).
Taşdöğen S, ‘Türk Anayasa Hukukunda Yasama Fonksiyonunun Sınırlılığı’ (Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi 2022) 271.
Yılmazoğlu YE ve Perdecioğlu İE, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli) (3. Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları 2021).
Yüksel E, ‘Refik Koraltan’ın Anayasayı İhlal Davasında Yargılanması: Suçlamalar ve Savunma’ (2016) (40) Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 373-395.