II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ OSMANLI MAHALLÎ FUARCILIĞI BAĞLAMINDA 1906 BURSA SERGİSİ

İktisadi hedefleri bulunan mahallî sergiler, yerli üretimin ön plana çıkarılması ve ithalata bağımlılığın azaltılması gibi temel amaçlar doğrultusunda düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra dönemin sosyal yaşamı ve ekonomik ihtiyacına göre şekillenen gelişmelerin bir sonucudur. Söz konusu mahallî sergiler ile yerli sanayi ürünleri, sınaat mamulleri, ziraat mahsulleri ile hayvan türleri teşhir edilmiş ve bunların satışı gerçekleştirilmiştir. II. Abdülhamit döneminde düzenlenmeye başlayan mahallî sergiler 20. yüzyılın ilk yıllarındaki ekonomik hedefleri göstermekte ve muhtelif sektörlerde ulaşılan gelişmeleri yansıtmaktadır. Özelde serginin düzenlendiği vilayetin genelde ise Osmanlı Devleti’nin ekonomik performansı, üretim kapasitesi ve zenginliği ortaya koyulmaktadır. Ayrıca iktisadi alanda karşılaşılan problemlerin çözümüne yönelik katkı sağlaması da beklenmektedir. Bu sergiler belirli bir alanda ihtisaslaşmaktan ziyade genel bir sergi özelliği taşımış ve yerli mahsul ile mamulatın temsilini sağlamıştır. Çalışmada II. Abdülhamit döneminde ve muhtelif vilayetlerin merkezlerinde düzenlenen mahallî sergiler konusunda genel bir değerlendirme yapılmış ve 1906 Bursa Mahsulat ve Mamulat Sergisi de derinlemesine incelenmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin o dönem içerisinde tutmuş olduğu ve bugün Osmanlı arşivlerinde bulunan belgeler ile dönemin basın hayatı ve salnameler üzerinden süreç izlenmiştir. Bununla birlikte söz konusu dönemde ve sonraki dönemlerde kaleme alınmış eserlere de başvurulmuştur.

1906 BURSA EXHIBITION IN THE CONTEXT OF OTTOMAN LOCAL FAIRS IN SULTAN ABDULHAMIT II PERIOD

Local exhibitions with economic concerns are organized in line with basic objectives such as highlighting domestic production and reducing dependency on imports. In addition, it is a result of the developments shaped by the social life and economic needs of the period. Industrial products and outputs, agricultural goods and animal species are exhibited and sold in these local exhibitions. The local exhibitions, which started to be organized during the reign of Abdulhamit II, reflect the economic goals of the first years of the twentieth century and the developments achieved in various sectors. They revealed the economic performance, production capacity and wealth of the province where the exhibition is held in particular and the Ottoman Empire in general. They were also expected to contribute to the solution of the problems encountered in the economic field. They featured a general exhibition rather than a specialization in a particular field and provided the representation of domestic crops and products. This study makes a general evaluation about the local exhibitions organized during the reign of Abdulhamid II and in the centres of various provinces. Then it deals with the 1906 Bursa Crops and Products Exhibition in depth. The process of creating an exhibition is followed step by step through the Ottoman archival sources, press material and annuals in addition to the works written in the mentioned period and in the following periods.

PDF

___

Bâb-ı Âlî Evrâk Odası: BEO. 2048/153557 1321 M. 21/19 Nisan 1903; BEO 2058/154337 1321 S. 5/3 Mayıs 1903; BEO 2081/156025 1321 Ra. 4/31 Mayıs 1903; BEO. 2087/156507 1321 Ra. 13/9 Haziran 1903; BEO 2294/172025 1321 Z. 29/17 Mart 1904; BEO. 2862/214589 1324 Ca. 9/1 Temmuz 1906; BEO 2903/217666 1324 B. 15/4 Eylül 1906; BEO 2911/218314 1324 B. 29/18 Eylül 1906.
Bâb-ı Âlî Evrâk Odası, Şûra-yı Devlet: ŞD. 536/22 1324 R. 28/21 Haziran 1906.
Dâhiliye Nezâreti, Mektubî Kalemi: DH. MKT. 482/36 1321 B. 1/23 Eylül 1903; DH.MKT 1089/38 1324 R. 17/10 Haziran 1906; DH.MKT. 1126/64 1324 N. 22/29 Ekim 1906.
İrade, Dâhiliye: İ.DH. 1377/20 1318 Ca. 7/1 Eylül 1900; İ.DH. 1410/20 1321 Ra. 05/01 Haziran 1903; İ..DH. 1412/28 1321 Ca. 17/11 Ağustos 1903.
İrade, Orman ve Maadin: İ..OM.. 11/18 1324 Ca. 7/29 Haziran 1906.
Maârif Nezâreti, Mektubî Kalemi: MF. MKT 730/22 1321 C. 1/25 Ağustos 1903; BOA. MF. MKT 915/74 1324 M. 12/8 Mart 1906; MF.MKT. 947/37 1324 C. 11/13 Ağustos 1906.
Maliye Nezâreti, Emlâk-i Emiriyye Müdüriyeti: ML.EEM. 559/17 1324 C. 17/8 Ağustos 1906; ML.EEM. 575/32 1324 L. 22/9 Aralık 1906; ML.EEM. 593/52 1325 S. 27/11 Nisan 1907; ML.EEM. 559/72 1324 C. 21/12 Ağustos 1906; ML.EEM. 597/88 1325 Ra. 29/12 Mayıs 1907.
Yıldız, Mütenevvî Evrâk: Y..MTV. 285/167 1324 S. 25/20 Nisan 1906; Y..MTV. 291/123 1324 Za. 3/19 Aralık 1906.
Yıldız, Perakende Evrâkı Maliye Nezâreti Maruzâtı: Y..PRK.ML.. 22/72 1319 Z. 22/1 Nisan 1902.
Yıldız, Resmî Maruzât: Y..A…RES 105/28 1317 L. 7/8 Şubat 1903.
Yıldız, Sadâret Husûsî Maruzât Evrâkı: Y..A…HUS 450/62 1321 Ra. 21/17 Haziran 1903; BOA. Y..A…HUS 454/126 1321 Ca. 28/22 Ağustos 1903; Y..A…HUS. 456/4 1321 C. 10/3 Eylül 1903.
Bursa Sergisi Dergisi, No: 1, (10 Temmuz 1325/23 Temmuz 1909); No: 4, (31 Temmuz 1325/13 Ağustos 1909); No: 9, (Eylül 1325/ Eylül 1909).
Hüdavendigar Gazetesi, No: 2222, 1324 Ş. 15/4 Ekim 1906.
İkdam Gazetesi, No: 2468, 1319 M. 19/9 Mayıs 1901; No: 2470, 1319 M. 21/11 Mayıs 1901; No: 2475, 1319 M. 26/16 Mayıs 1901; No: 2476, 1319 M. 27/17 Mayıs 1901; No: 2478, 1319 M. 29/19 Mayıs 1901; No: 3177, 1321 M. 20/18 Nisan 1903; No: 3228, 1321 Ra. 12/8 Haziran 1903; No: 3240, 1321 Ra. 24/20 Haziran 1903; No: 3307, 1321 C. 2/26 Ağustos 1903; No: 3309, 1321 C. 4/28 Ağustos 1903; No: 3316, 1321 C. 22/14 Eylül 1903; No: 3340, 1321 R. 16/8 Ekim 1903; No: 3371, 1321 Ş. 18/9 Kasım 1903.
Sabah Gazetesi, No: 4839, 1321 M. 20/18 Nisan 1903; No: 4890, 1321 Ra. 12/8 Haziran 1903; No: 4930, 1321 R. 22/18 Temmuz 1903; No: 4977, 1321 C. 11/3 Eylül 1903; No: 5043, 1321 Ş. 18/9 Kasım 1903; No: 6016, 1324 Ca. 16/8 Temmuz 1906, s. 3; No: 6068, 1324 B. 10/29 Ağustos 1906; No: 6069, 1324 B. 11/30 Ağustos 1906; No: 6073, 1324 B. 15/3 Eylül 1906; No: 6074, 1324 B. 16/4 Eylül 1906; No: 6075, 1324 B. 17/5 Eylül 1906; No: 6076, 1324 B. 18/6 Eylül 1906; No: 6081, 1324 B. 23/11 Eylül 1906.
Servet-i Fünûn, No: 801, 1324 B. 12/1 Eylül 1906; No: 804, 1324 Ş. 01/20 Eylül 1906.
Tercümanı Hakikat Gazetesi, No: 2009-7209, 1319 S. 3/22 Mayıs 1901; No: 2719-7919, 1321 S. 13/11 Mayıs 1903; No: 2748-7948, 1321 S. 4/8 Haziran 1903; No: 2841-8041, 1321 C. 19/11 Eylül 1903; No: 2846- 8046, 1321 C. 24/16 Eylül 1903; No: 2897-8087, 1321 Ş. 6/27 Ekim 1903; No: 8692, 1323 R. 21/25 Haziran 1905; No: 8762, 1323 B. 3/3 Eylül 1905; No: 8764, 1323 B. 5/5 Eylül 1905; No: 9003, 1324 Ra. 8/2 Mayıs 1906; No: 9005, 1324 Ra. 10/4 Mayıs 1906; No: 9016, 1324 Ra. 21/15 Mayıs 1906; No: 9024, 1324 Ra. 29/23 Mayıs 1906; No: 9031, 1324 R. 6/30 Mayıs 1906; No: 9042, 1324 R. 17/10 Haziran 1906; No: 9047, 1324 R. 22/15 Haziran 1906; No: 9094, 1324 C. 11/2 Ağustos 1906; No: 9100, 1324 C. 17/8 Ağustos 1906; No: 9106, 1324 C. 23/14 Ağustos 1906; No: 9109, 1324 C. 26/17 Ağustos 1906; No: 9114, 1324 B. 2/22 Ağustos 1906; No: 9115, 1324 B. 14/2 Eylül 1906; No: 9116, 1324 B. 15/3 Eylül 1906; No: 9117, 1324 B. 16/4 Eylül 1906; No: 9118, 1324 B. 17/5 Eylül 1906; No: 9119, 1324 B. 18/6 Eylül 1906; No: 9120, 1324 B. 19/7 Eylül 1906; No: 9145, 1324 Ş. 4/22 Eylül 1906; No: 9147, 1324 Ş. 6/24 Eylül 1906; No: 9152, 1324 Ş. 11/29 Eylül 1906.
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, Hüdavendigar Vilayet Matbaası, Bursa 1325.
İstanbul Beyne’l-milel Sergi ve Panayır Küşâdı Meselesi, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, İstanbul 1928.
Sivas Vilayet Salnamesi, Sivas Vilayet Matbaası, Sivas 1321.
Sivas Vilayet Salnamesi, Sivas Vilayet Matbaası, Sivas 1325.
Trabzon Vilayet Salnamesi, Trabzon Vilayet Matbaası, Trabzon 1322.
Akçura, Gökhan, Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi, Tarih Vakfı Yayınevi, İstanbul 2009.
Asan, Hakan, “Osmanlı Mahalli Fuarcılığı Üzerine Bir Kesit: Sivas Hamidiye Sınaat ve Ziraat Sergisi”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 17, (2021), s. 225-256.
Ayverdi, İlhan Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2011.
Balcı, Ercüment, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Batı Anadolu’da Mahalli Bir Fuar: Biga Sanayi ve Zirai Ürünler Sergisi (7 Eylül-7 Kasım 1916)”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 146, (2003), s. 85-106.
Balcı, Ercüment, “İstanbul’un İlk Büyük Uluslararası Fuarı: Sergi-i Umumî-i Osmanî (1863)”, Antikçağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C. IV, İstanbul BB. Kültür Yayınları, İstanbul (2015), s. 231-235.
Münif, “Sergi-i Umûmî-i Osmânî’nin Vukû-ı Küşâdı”, Mecmua-i Fünun, No: 9, Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye, İstanbul (1279), s. 362-367.
Okumuş, Ruveyda, “II. Abdülhamid Devrinde Yıldızı Parlayan Bir Devlet Adamı: Reşid Mümtaz Paşa”, Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 2, (2020), s. 113-140.
Önder, Mehmet, “Anadolu’da Açılan İlk Halı-Kilim Sergisi ve Maraşal Hinderburg’a Hediye Edilen Bir Konya Halısı”, Türk Etnografya Dergisi, S. 6, (1963), s. 98-101.
Öney, Ayhan, İktisadi ve Ticari Terimler Sözlüğü, Turhan Kitabevi, Ankara 1978.
Özcan, Abdülkadir, “Mehmet Tevfik Bey”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, Ankara (2003), s. 536-537.
Yılmaz, Emrah, “Osmanlı’nın Son Döneminde Konya’da Halıcılık ve Konya Halı-Kilim Sergisi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 27, (2021), s. 360-388.
Ziraat Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1976.