ANONİM BİR KIRIM HANLIĞI TARİHİ (1475-1778)

H. 880-1191 (M. 1475-1778) yılları arasında Kırım hanları hakkında verdiği bilgilerle dönemin Kırım Hanlığı’nın tarihi için önemli bir yazma 1819 yılında Pierre-Amédée Jaubert tarafından Kırım’dan Fransa’ya götürülmüştür. Bir Anonim Tarih olan ve 17 varaktan oluşan yazma Bibliothèque Nationale de France’de Supplément Turc 515’te kayıtlıdır. Yazmada Mengli Giray Han’dan Şahin Giray Han’a diğer bir ifadeyle de 1475-1476 yılından 1777-1778 yılına kadar Kırım Hanlığı tarihi anlatılmaktadır. Üç nüshası bulunan eserin yazma nüshaları Saint Petersburg, Kiev ve Paris Kütüphanelerinde bulunmaktadır. Çalışmamızın temelini oluşturan bu nüsha M. Kazimirski tarafından Fransızcaya çevrilmiş ve bu çeviri Pierre-Amédée Jaubert tarafından gözden geçirildikten sonra 1833 yılının Ekim ve Kasım aylarında Journal Asiatuque dergisinde yayınlanmıştır. Bu çalışmada Anonim Tarihin Bibliothèque Nationale de France’de bulunan nüshasının çeviri yazısı yapılmış ve ayrıca diğer kaynaklarla mukayesesi yapılarak Kırım Hanlığı Tarihi araştırmaları için önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

AN ANONYMOUS CHRONICLE OF THE CRIMEAN KHANATE (AD 1475-1778)

An anonymous manuscript about the history of the Crimean Khanate was carried to France from Crimea by Pierre-Amédée Jaubert in 1819. This manuscript is of importance since it provides historical data regarding the period between H. 880-1191 (1475-1778 C.E.) Crimean Khanate. This manuscript – an Anonymous History – is composed of seventeen folios and is now located in the Supplément Turc 515 in the Bibliothèque Nationale de France. This Anonymous History covers the history of the Crimean Khanate from Mengli Giray Khan to Şahin Giray Khan, in other words, from 1475-1476 to 1777-1778. Other copies of the Anonymous History are in the libraries of Saint Petersburg and Kyiv. The manuscript, which forms the basis of our work, was translated into French by M. Kazimirski and published in the Journal Asiatuque in October and November 1833 after the revision made by PierreAmédée Jaubert. The Anonymous History located in the Bibliothèque Nationale de France is used for the transliteration in this study. The importance of this manuscript is also emphasized by comparing the manuscript with other chronicles of the Crimean Khanate.

PDF

___

Abdullah bin Rıdvan Osmanü’l-Kırımî, Tevârih-i Deşt-i Kıpçak, haz. Rasih Selçuk Uysal, İstanbul 2016.
Abdulgaffar-ı Qirimi, Umdetu’l Ahbar, haz. Derya Derin Paşaoğlu, Kazan 2014.
Afyoncu, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul 2018.
Anonim Kırım Hanlığı Tarihi, Bibliothèque Nationale de France, Supplément Turc 515.
Başer, Alper, “Kırım Hanlığı Tarihini Konu Alan Müstakil Eserler ve Yeni Bir Kaynak, Tarih-i Mevkûfati”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 6/1, (Winter 2011), s. 747-762.
Bursalı Mehmed Tahir, İdare-i Osmaniye Zamanında Yetişen Kırım Müellifleri, haz. Mehmet Sarı, Afyonkarahisar 2015.
Demir, Uğur, “İhmal Edilen Bir Kırım Hanlığı Kaynağı: Çelebi Akay Tarih”, Crimean Historical Review, No. 1, (2017), s. 8-31.
Demir, Uğur, Târîh-i Mehmed Giray (Değerlendirme-Çeviri Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2006.
Demir, Uğur, “Muhayyel Bir Kırım Tarihçisi Kefevi İbrahim Efendi ve Humbaracı Ahmed Paşa’nın Rusya’ya Dair Raporu”, Türkiyat Mecmuası, C. 24, (Güz,2014), s. 23-32.
Halim Giray, Gülbün-i Hanan, haz. Alper Başer-Alper Günaydın, İstanbul 2013.
Hadży Mehmed Senai z Krymu, Historia Chana Islam Gereja III, haz. Zygmunt Abrahamovicz, Warszawa 1971.
İnalcık, Halil, “Han ve Kabile Aristokrasisi: I. Sahip Giray Han Döneminde Kırım Hanlığı”, Emel, S. 135, (Mart-Nisan 1983), s. 51-73.
Kaysunizade Nidai Remmal Hoca, Tarih-i Sahip Giray Han, haz. Özalp Gökbilgin, Ankara 1973.
Kellner-Heinkele, Barbara, Aus Den Aufzeichnungen des Said Giray Sultan, Freiburg 1975.
Kellner-Heinkele, “Crimean Tatars and Nogay Scholars of The 18th Century”, Muslim Culture ın Russia and Central Asia From The 18th Century To The Early 20th Centuries, eds. Michael Kemper-Anke von KügelgenDmitriy Yermakov, Islamkundliche Untersuchungen 200, Berlin 1996, s. 279-296.
Precis de L’histoire des Khans de Crimée depuis l’an 880 jusqu’a l’an 1198 de l’hégire; traduit du Turc par M. Kazimirski, et revu par M. Amédée Jaubert, Journal Asitaque, Tome XII, Octobre 1833, s. 349-380; November 1833, s. 428-458.
Söylemez, Yavuz, Es-Seb‘ü’s Seyyâr Fî Ahbâr-ı Mülûki’t Tatar, (Tenkitli Metin Neşri, İnceleme), TTK Yayınevi, Ankara 2020.
Şen, Fatma Meliha, “Nidaî ve Kırım Tarihi Hakkında Yeni Bir Eseri: Nusret-i Gazâ-yı Sahip Geray Han, Hikâyet-i Boğdan”, Türkiyat Mecmuası, C. 23, (Güz 2013), 145-169.
Zajcev I.V., Krymskaja İstoriografičeskaja Tradicija XV–XIX vv.: Puti Razvitija: Rukopisi, Teksty i İstočniki, Moskva 2009.