Ehl-i Sünnetin Kurumlaşmasında Nizamiye Medreselerinin Etkisi

Selçuklu veziri Nizamülmülk’ün kurduğu nizamiye medreseleri İslam eğitim tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir. O zamana kadar İslam dünyasının çeşitli bölgelerinde küçük çaplı medreseler bulunsa da nizamiye medreseleri, devlet tarafından kurulup desteklenmesi ve aynı eğitim anlayışının önemli merkezlere yayılması yönüyle bir ilk sayılabilir. O dönemde yaygın olan Şii inanç ve düşüncenin engellenmesi, bunun yerine Sünni anlayışın yayılması, eğitimin devletin kontrolünde yapılması, devlet organlarında istihdam edilecek elemanları yetiştirilmesi gibi unsurlar medreselerin kuruluş amaçları arasında sayılabilir. Nizamiye medreseleri, birçok ilim ve devlet adamının yetişmesine katkı sağlarken özellikle Şii hareketlerin ve inançların hızla yayıldığı bir ortamda, onların inançlarını ve siyasi etkinliklerini zayıflatarak ehli sünnet düşüncesinin öncelikle ilim dünyasında, dolayısıyla geniş halk kitleleri arasında gelişmesi ve kurumlaşmasında önemli bir rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Medrese, Nizamiye Medreseleri, İslam Eğitim Tarihi, Ehli Sünnet

The Influence of Nizamiya Madrasas on the Institutionalization of Ahl al-Sunna

The Nizamiya Madrasa’s which were established by the Seljuk Vazir Nizam al-Mulk is accepted as a turning point in the history of Islamic education. Also there were small madrasa’s till that day, it can be viewed as the first in point of being established, supported and spread by the state. There many reasons for the establishment of the madrasa’s: To block the spread of the Shii belief and put the Sunni belief instead of it, to educate the stuff for the state etc… The Nizamiya Madrasa’s contributed to the education of many scholars and statesman. In a medium where Shiis were spreading rapidly, it weakened the effect of their belief and political power and played a part in the spread of ahl al-sunna belief among scholars and the community.

Keywords:

Madrasa, Nizamiya Madrasa, Islamic Education History, Ahl Al-Sunnah,

PDF

___

Abdulhâlık, Ş. B. (1990). Dirâsetu’l-Evdâ’ı’l-İlmiyye ve’t-Ta’lîmiyye fî Ahdi Benî Buveyh ve’s-Selacika (h. 334-656), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tanta: Câmiatu Aynu’ş-Şems.
Akın, G. (1990). Asya Merkezli Mekân Geleneği, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Barthold, V. V. (2004). Orta Asya Türk Tarihi Dersleri, yay. haz. Hüseyin Dağ, Ankara: Çağlar Yayınları.
Çelebi A. (1998). İslam’da Eğitim Öğretim Tarihi, Çev. Ali Yardım, İstanbul: Damla Yayınevi.
İzgi, Ö. (1987). Uygurların Siyasî ve Kültürel Tarihi (Hukuk Vesikalarına Göre), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Karapınar, F. (2006). Muhaddis Sufilerin Hadis Usulü ve Hadisleri Anlama Yöntemleri, (H.IV.-V./M.X.-XI. Asır), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Korkmaz, Sıddık. “Sınırları Belirlenemeyen Dinî Bir Oluşum: Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat”. Marife 5/3 (2005): 377-392. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343651.
Köymen, M. A. (2001). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Alp Arslan ve Zamanı, c.3, Anakara: Türk Tarih Kurumu.
Kutlu, Sönmez. “Ehl-i Sünnet İsimlendirmesinin Değeri Nedir? Böyle Bir İsim Belirlenmemiş Olsaydı Yerine Ne Önerilebilirdi?”. Marife 5/3 (2005): 428-439. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343653.
Leiser, G. (1986). Notes on Madrasa in Medival Islamic Society, Muslim World, 76, pp. 16-23.
Lindholm, C. (2004). İslam Toplumlarında Gelenek ve Değişim, Çev. Nihal Çelik, Nurgül Durmuş, Şafak Sakarya, Ankara: Elips Yayıncılık.
Madelung, W. (2003). “11.-13. Asırlarda Hanefi Alimlerin Orta Asya’dan Batıya Göçü”, İmam Maturidi ve Maturidilik, haz. S. Kutlu, ss. 369-383, Ankara: Kitabiyat.
Makdisi, G. (2004). Ortaçağ’da Yüksek Öğretim, çev. A. H. Çavuşoğlu, H. T. Başoğlu, İstanbul: Gelenek.
Makdisi, G. (2007). İslam’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, çev. H. T. Başoğlu, İstanbul: Klasik.
Mez, A. (2000). Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, çev. Salih Şaban, İstanbul: İnsan Yayınları.
Nizamülmülk, H. (2003). Siyasetname, Çev. Nurettin Bayburtlugil, İstanbul: Dergah Yayınları.
Pezdevî, M. (1988) Ehl-i Sünnet Akaidi, çev. Şerafeddin Gölcük, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Sallâbî, A. M. (2006). Devletu’s-Selâcika, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
Sever, K. (1998). “İslâmî Araştırmalarda Atıf Sorunu”, İslâmiyât, Ankara, (1) 1, ss. 106-107.
Tibawi A. L. (1962). “Origin and Character of al-madrasah”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, (25) 1/3, pp. 225-238.
Tunç, C. (1994). Sistematik Kelam, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
Turan, O. (1969). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
Watt, W. M. (1981). İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: Umran Yayınları.
Winkelmann, M. J. (2005). ‘From Behind the Curtain’ a Study of a Girls’ Madrasa in India, Amsterdam: Amsterdam University Press.

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 31.05.2001
Yayıncı: Yediveren Kitap

Arşiv