İŞGÜCÜ PİYASASINDA ENFORMEL KADIN İŞGÜCÜ: EV EKSENLİ ÇALIŞAN KADINLARA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Ev eksenli çalışma ile özellikle konfeksiyon sektöründe işgücü piyasasına ve istihdama katılan kadınların sayısı dünyada ve Türkiye’de artmıştır. Bu çalışma biçimi ile istihdama katılan kadınlar, kayıtdışı, yasal düzenlemelerin dışında, asgari ücretin çok altında bir ücret geliri ile çalıştırılmaktadır. Üretim sürecine ev eksenli çalışma ile katılan kadınlar, işgücü piyasasında ve istihdamda enformel kadın işgücü olarak yer almaktadır. Kadınların ev eksenli, enformel işgücü olarak çalışmasında ekonomik ve sosyo-kültürel faktörler etkilidir. Söz konusu faktörler kadınların ev eksenli çalışmasına zemin hazırlarken olumsuz çalışma koşullarının oluşmasına da yol açmaktadır. Çalışmada, ev eksenli çalışmaya yol açan ekonomik ve sosyo-kültürel faktörler, çalışma koşulları ve sorunları yapılan nitel araştırma bulguları ile ortaya konulmaktadır. Çalışma, ev eksenli çalışan kadınların durumlarını ve konumlarını geliştirmeye yönelik sosyal politika önlemlerine gereksinim olduğunu ortaya koymaktadır. Ev eksenli çalışan kadınların işgücü piyasası ve istihdamdaki durum ve konumlarını iyileştiren her türlü politika önlemleri kadınların toplumsal yaşamdaki konum ve durumlarını da iyileştirecek ve geliştirecektir.

INFORMAL FEMALE WORKFORCE IN THE LABOR MARKET: A RESEARCH FOR WOMEN WORKING AT HOME AXIS

In Turkey and in the world, the number of women participating in employment with home-based work, especially in the apparel industry has increased. With this form of work, women participating in employment are employed with a wage income that is far below the minimum wage, with the exception of formal, legal regulations. Women participating in the production process with home-based work are the informal women labor force in labor market and employment. Economic and socio-cultural factors are influential in the work of women as home-based, informal workforce. These factors also lead to the formation of negative working conditions while preparing the ground for home-based work for women. In this study, economic and socio-cultural factors leading to home-based study, working conditions and problems are revealed by qualitative research findings. The study suggests that social policy measures are needed to improve the status and position of women whom working home-based. Any policy measures that improve the status and position of women working home-based in the labor market and employment will also improve the positions and status of women in social life

PDF

___

Acker, Joan (2004) “Gender, Capitalism and Globalisation”, Critical Sociology, Vol.30, No.1, (17–41), DOI:10.1163/156916304322981668

Atasü-Topçuoğlu, Reyhan (2010), “Kapitalizm ve Ataerkillik Enformel Alanda Nasıl Eklemlenir? Bilinçli Saklama ve Saklayarak Değersizleştirme Mekanizmalarının Ev Eksenli Çalışmada İşleyişi”, Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği, içinde, (Derleme: Saniye Dedeoğlu ve Melda Yaman-Öztürk), İstanbul: SAV ,79-131

Atılgan, Saniye (2007), “Evden İçeri Bir Ev: Ev Eksenli Üretim ve Kadın Emeği”, Birikim Dergisi, 217:134– 140, http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/4915/evden-iceri-bir-ev-ev-eksenli-uretim-ve-kadin-#.W14eE9L7TIU (Erişim: 17.06.2018)

Bağımsız Sosyal Bilimciler (BSB) (2015) AKP’li Yıllarda Emeğin Durumu, Yordam Kitap:

Beneria, Lourdes (2001), “Shifting the risk: New employment patterns, informalization, and women’s work” International Journal of Politics, Culture and Society. Vol. 15, No. 1, Sept. (27-53), https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_dialogue/@actrav/documents/meetingdocument/wcms _161367.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Beneria, Lourdes ve Floro, Maria S. (2004) “Labour market informalization and social policy: Distributional links and the case of homebased workers”, Working Paper No. 60, Vassar College Economics, https://digitalwindow.vassar.edu/faculty_research_reports/84/ (Erişim Tarihi:04.06.2018)

Buğra, Ayşe (2003) “Bir Toplumsal Dönüşümü Anlama Çabalarına Katkı: Bugün Türkiye’de E.P. Thompson’ı Okumak”, (ED: A. H. Köse, F. Şenses, E. Yeldan) İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar (191-218)

Carr, Marilyn, Martha Alter Chen ve Jane Tate (2000) “Globalization and Home-Based Workers”, Feminist Economics, Vol. 6, Iss. 3 (123–142), DOI: 10.1080/135457000750020164

Carr, Marilyn, Martha Alter Chen (2004), “Globalization, social exclusion and work: with special reference to informal employment and gender”, Working Paper No. 20, Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization ILO: Geneva, http://www.inclusivecities.org/wp-content/uploads/2012/08/Carr_Chen_ILO_Gender_and_Globalisation.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Chen, Martha Alter (2012) The Informal Economy: Definitions, Theories and Policies, WIEGO Working Paper No:1, http://www.inclusivecities.org/wp-content/uploads/2012/09/WP1_Chen_final.pdf (Erişim:17.04.2018)

Chen, Martha; Vanek, Joann; Lund, Francie; Heintz, James; Jhabvala, Renana ve Bonner, Christine, (2005), Progress of the World’s Women 2005: Women, Work and Poverty, Unifem: New York, http://www.unifem.org/attachments/products/PoWW2005_eng.pdf (Erişim:17.04.2018)

Chen, Martha Alter; Jhabvala, Renana ve Lund, Frances (2002) Supporting Workers in the Informal Economy: A Policy Framework, Working Paper on the Informal Economy, Geneva: ILO, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/documents/publication/wcms_122055.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2019)

Çınar E. Mine (1994) “Unskilled Urban Migrant Women and Disguised Employment: Homeworking Women in Istanbul Turkey”, World Development 22(3) ss. 369–380. DOI 10.1016/0305-750X(94)90128-7

Dedeoğlu, Saniye. (2008) Women Workers in Turkey: Global Industrial Production in Istanbul, Tauris Academic Studies: London and New York

Dedeoğlu, Saniye (2010), “Endüstriyel Üretimde Kadın ve Göçmen Emeği'”, Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği, içinde, (Der: Saniye Dedeoğlu ve Melda Yaman-Öztürk), İstanbul: SAV, (249-276)

DİE, (2002) 2000 Genel Nüfus Sayımı: Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri- Tokat İli, Ankara: DİE

Ecevit, Yıldız (2000), “Çalışma Yaşamında Kadın Emeğinin Kullanımı ve Kadın Erkek-Eşitliği”, içinde Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, İstanbul:Tüsiad Yayınları (118-196)

Ekin, Nusret, (2000) Türkiye’de Yapay İstihdam ve İstihdam Politikaları, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, (Yayın No. 2002–33)

Ekonomi Bakanlığı (2016), “Clothing Industry”, https://www.ticaret.gov.tr/portal/content/conn/UCM/path/Contribution%20Folders/web_en/Home/Sectoral%20Reports%20and%20Statistics/Sectoral%20Reports/Industry/hg-clothing.pdf, (Erişim Tarihi: 15.05.2018)

Eraydın, Ayda ve Erendil, Asuman (1999), Yeni Üretim Süreçleri ve Kadın Emeği, Ankara: KSSGM.

Erendil-Türkün, Asuman, (2002) “Türkiye’de Ev Eksenli Çalışma Üzerine Yapılmış Araştırmalar ve Çalışmalar”, İktisat Dergisi, Sayı: 430 (37–47)

ETSO (2014), Hatti Uygarlığından 2023 Vizyonuyla Erbaa'ya, Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı:Tokat EVÇAD (2015), Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Genel Durum Analizi, http://evcad.org/evcad-saha-analiz.pdf, (Erişim:17.04.2018)

Fişek, A. Gürhan (1994) “Çalışma Yaşamı: Çocuklar Dışarı, Kadınlar İçeri”, Çalışma Ortamı Dergisi, Kasım-Aralık, Sayı 17, https://calismaortami.fisek.org.tr/wp-content/uploads/calisma_ortami17.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Fişek, A. Gürhan (1996) “Yoksullukla Savaş (YOS)”, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı : 24, Ocak Şubat, http://calismaortami.fisek.org.tr/wp-content/uploads/calisma_ortami24.pdf, (Erişim:14.04.2018)

Fişek, A. Gürhan (2004) “Kadın ve Çocuk Çalışanların Türkiye ve Diğer Ülkelerdeki Durumu”, MESKA 2004 Meslek Hastalıkları ve İş Kazaları 1.Sempozyumu (28 Nisan-1 Mayıs 2004, İstanbul)

Gülçubuk, Bülent, (2004) “Uluslararası Tarım Politikalarının Türkiye’de Kırsal Yoksulluk Üzerine Etkileri”, Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, (16–18 Eylül 2004, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü Tokat), Ankara: Birikim Matbaacılık, (125–131).

Güneş, Mehtap (2002), “Köyden Kente Göç, Yoksulluk ve Kadın”. Yoksulluk ve İnsan Hakları-Kadınlar ve Yoksulluk, Ürgüp-Göreme, 15–17 Kasım 2002, http://www.mazlumder.org/tr/main/faaliyetler/seminer-panel-konferans/3/yoksulluk-ve-insan-haklari/8705, (Erişim:05.05.2018)

Güneş, Fatime (2009), “Türkiye'de Yeni Liberal Ekonomi Politikaları ve Krizlerin Kadınların Emek Piyasası ve Ev İçindeki Emek Kullanma Biçimleri Üzerindeki Etkileri”, Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 46 (532), 15-28, http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/files/articles/152820004513_1.pdf (Erişim tarihi: 05.02.2018)

Hassan, Syeda Mahnaz ve Azman, Azlinda (2014), “Visible Work, Invisible Workers: A Study of Women Home Based Workers in Pakistan”, International Journal of Social Work and Human Services Practice, Vol. 2. No.2, (48-55), http://www.hrpub.org/download/20140405/IJRH7-19290007.pdf (Erişim Tarihi: 19.11.2018)

Hattatoğlu, Dilek, (2000) “Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Sosyal Örgütlenme”, Birikim Dergisi, Sayı.140, Aralık, (89–97). http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/4200/ev-eksenli-calisan-kadinlar-ve-sosyal-orgutlenme#.W___jmj7TIU (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

ILO, (2014), Global Employment Trends 2014: Risk of a jobless recovery?, Geneva: International Labour Office, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---

publ/documents/publication/wcms_233953.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018) ILO (2003), Poverty and Employment in Crisis Situations: The Gender Dimensions, GPE Guide Series, Geneva: International Labour Office http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/--- ifp_crisis/documents/publication/wcms_116437.pdf, (Erişim:04.06.2018)

ILO (2002), Decent Work and The Informal Economy, Report VI, International Labour Conference, 90th Session, ILO: Geneva, https://www.ilo.org/public/english/standards/relm/ilc/ilc90/pdf/rep-vi.pdf, (Erişim:04.06.2018)

Izzati, Fathimah Fildzah (2016), “Women’s Work and Capitalism: Housewifization and Home-based Labor in Indonesian Context”, Presents on Panel 17 “Women’s in Southeast Asia’s Economy, Politics, and Society of ASEASUK Conference 2016 in SOAS, University of London, 16-18 September 2016. https://www.soas.ac.uk/cseas/aseasuk-conference-2016/file114970.pdf, (Erişim:17.04.2018)

Kabeer, Naila (2004), “Globalization Labor Standards and Women's Rights: Dilemmas of Collective (In)Action in an Interdependent World”, Feminist Economics, 10 (1), (3-35), DOI:10.1080/1354570042000198227

Kandiyoti, Deniz, (1997), Cariyeler Bacılar Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, (Çev: F. Özbay, H. Tapınç, Ş. Tekeli, F. Sayılan, A. Bora), İstanbul: Metis

Kızılaslan, Nuray (2003) “Kırdan Kente Göç Eğilimi: Tokat İli Erbaa İlçesi Örneği”, G. O. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt.20, Sayı.2, (81–87), http://ziraatdergi.gop.edu.tr/Makaleler/928702674_81-87.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Koç, Yıldırım (2001), Eve İş Verme, TÜRK-İŞ Eğitim Yayınları, No: 63,Ankara.

Koggel, Christine M. (2003), “Globalization and Women’s Paid Work: Expanding Freedom?”, Feminist Economics, Vol:9 Issue: 2-3 (163–183), DOI: 10.1080/1354570022000077935

Koray, Meryem (2008), Sosyal Politika, İmge Kitapevi, 3. Baskı, Ekim, Ankara

Kümbetoğlu, Belkıs (1995) “Gizli İşçiler: Kadınlar ve Bir Alan Araştırması”, Kadın Araştırmalarında Yöntem, içinde, (Derleyen: S. Çakır ve N. Akgökçe), Sel Yayıncılık (230–238).

Leonard, M. Madeleine (2001) “Old wine in new bottles? Women working inside and outside the household”, Women’s Studies International Forum, 24 (1), 67–78, DOI: 10.1016/S0277-5395(00)00168-0

Lordoğlu, Kuvvet, (1990) Eve İş Verme Sistemi İçinde Kadın İşgücü Üzerine Bir Alan Araştırması, İstanbul: Fes Yayınları.

Lordoğlu, Kuvvet, (2006) Türkiye İşgücü Piyasaları: Durum Raporu, İstanbul: İstanbul SMMMO (Mart Matbaacılık) Yayın No: 56.

McCormick, Doroth ve Schmitz, Hubert (2001), Manual for Value Chain Research on Homeworkers in the Garment Industry, https://www.ids.ac.uk/ids/global/pdfs/WiegoManualendNov01.pdf, (Erişim:17.04.2018)

Metin, Şahin (2011), Kayıt Dışı İstihdam ve Esnek Üretim Sürecinde Kadın Emeğinin Durumu: Türkiye'de Ev Eksenli Çalışma, Ankara: KSSGM

Mies, Maria (1995) “Feminist Araştırmalar İçin Bir Metodolojiye Doğru”, Kadın Araştırmalarında Yöntem, içinde, (Derleme: S. Çakır ve N. Akgökçe), Sel Yayıncılık (48–67)

Mies, Maria (2008), “Kapitalist Gelişme ve Geçimlik Üretim: Hindistan’da Kırsal Kesim Kadınları”, Son Sömürge: Kadınlar, içinde, (Editörler: Mies, M.; V. Bennholdt-Thomsen ve C. Von Werlhof) (47–77)

Moçoş, Ebru (2005), “Ev Eksenli Üretim: Dumansız Fabrikalarda Kadın Emeği”, Tes-İş Türkiye Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası, Mart, (53-57)

Moore, Jeanne (2006), “Homeworking and work-life balance: does it add to quality of life?”, Revue Européenne de Psychologie Appliquée, Vol:56, Iss:1 (5–13), DOI: 10.1016/j.erap.2005.02.013 Munck, Ronaldo, (1995) Uluslararası Emek Araştırmaları, Ankara: Öteki Yayınevi

ODTÜ (2000), Kentsel Yoksulluk ve Geçinme Stratejileri: Ankara Örneği, ODTÜ Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı Çalışması Stüdyo Çalışması, Yayın No:4

OKA (2013), Türkiye ve TR83 Bölgesi’nde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kalkınma, http://www.oka.org.tr/Documents/TURKIYE_VE_TR83_BOLGESI_OKA.pdf, (Erişim:10.04.2018)

OKA (2014), TR83 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi

Patel, S ve Pandya, R. (2017), “Problems of women in unorganized sector - A study on home based women workers and domestic women workers in Vadodara”, International Journal of Applied Home Science,

4 Is: 7ve8 (593-610), http://scientificresearchjournal.com/journal/applied-home-science/international-journal-of-applied-home-science-volume-4-issue-5-6-july-august-2017/ (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Pearson, Ruth (2007) “Reassessing Paid Work and Women's Empowerment: Lessons from the global economy”, Feminisms in Development: Contradictions, Contestations and Challenges (Ed: Andrea Cornwall, Elizabeth Harrison and Ann Whitehead), (201-213), London/New York: Zed Books

Prügl, Elisabeth (1996), “Home-Based Workers: A Comparative Exploration of Mies's Theory of Housewifization” Frontiers: A Journal of Women Studies, Vol. 17, No. 1 (114-135), DOI: 10.2307/3346904

Sassen, Saskia (1997) Informalization in advanced market economies, Discussion Paper 20, Development Policies Department, ILO: Ceneva, http://ilo.org/wcmsp5/groups/public/---

ed_emp/documents/publication/wcms_123590.pdf, (Erişim:10.04.2018) Sassen, Saskia (2002) “Women's Burden: Counter-geographies of Globalization and the Feminization of

Survival”, Journal of International Affairs, Vol. 53, No. 2, (503-524), http://www.columbia.edu/~sjs2/PDFs/womensburden.2000.pdf, (Erişim Yarihi: 29.11.2018)

Sen, Sunanda (2010), “Gendered Aspects of Globalization”, Levy Economics Institute of Bard College, September, Working Paper No. 621, Levy Economics Institute: New York, http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_621.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Sharma, Sonal ve Kunduri, Eessha (2015), “‘Working from home is better than going out to the factories’(?): Spatial Embeddedness, Agency and Labour-Market Decisions of Women in the City of Delhi”, South Asia Multidisciplinary Academic Journal, Free-Standing Articles, https://journals.openedition.org/samaj/3977 (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Standing, Guy, (1989) “Global Feminization Through Flexible Labour”, Word Development, Vol.17, No.7, (1077–1095). DOI: 10.1016/0305-750X(89)90170-8

Standing, Guy (1999) “Global Feminization Through Flexible Labour: A Theme Revisited”, World Development, 27 (3), 583-602. DOI: 10.1016/S0305-750X(98)00151-X

Stratigaki, Maria ve Dina Vaio, (1997) “Women in the South: Diverse Experience of Work in A Unifying

Europe”, Gender and Economics: A European Perspective, içinde, (Ed: A. Geske Dijkstra ve Janneke Plantenga) Londra ve New York : Routledge, (104–117).

SGK (2018) http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari/ kayitdisi_istihdam_orani, (Erişim:25.07.2018)

Taylor, Lance (2003) “Dış Liberalleşme: Yakın Dönemden Dersler”, (ED: A. H. Köse, F. Şenses, E. Yeldan) İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar (49-72)

Tezcek, Fatma Özlem ve Polat, Özlem (2016), “Ev-içindeki fabrikanın işçileri”, Fe Dergi, 8 (1), 50-68, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/46/2100/21734.pdf (Erişim Tarihi: 29.11.2018)

Thomsen, B. Veronika (2008), “Kadın Emeğinin Geleceği ve Kadına Yönelik Şiddet” Son Sömürge: Kadınlar, içinde, (Derleme: Mies, M.; V. Bennholdt-Thomsen ve C. Von Werlhof) (177–202) Tokat Valiliği, (2007) Tokat İl Brifingi, Tokat.

Toksöz, Gülay ve Türcan-Özşuca Şerife (2002), “Enformel Sektörde İstihdamın ve İşgücünün Özellikleri”, İktisat Dergisi, Ev Eksenli Çalışma Özel Sayısı, Sayı:430, 29-35, DOI: 10.1501/0000114

Toksöz, Gülay, (2007) Türkiye’de Kadın İstihdamının Durumu, Ankara: ILO.

Toksöz, G. (2012) “The State of Female Labour in the Impasse of the Neoliberal Market and the Patriarchal Family” Gender and Society in Turkey: The Impact of Neo-liberal Policies, EU Accession and Political Islam, Dedeoğlu S., A.Y. Elveren (eds.), London: I.B. Tairus, (47-64).

Tomei, Manuela (2000) “Home Work in selected Latin American Countries: A comparative Overview,” Infocus Programme, SEED, ILO, http://ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/--- ifp_seed/documents/publication/wcms_117733.pdf, (Erişim:17.04.2018)

Topbaş, Şeyda ve Ercan, Yalçın (2005), 2005 Yılı İlk Üç Aylık Çalışmalar, T.C Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tokat İl Müdürlüğü

TÜİK (2018), https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim: 09.05.2018)

Türk-İş (2018) 26 Haziran 2018 tarihli Haber Bülteni

White, Jenny B. (1999) Para İle Akraba, (Çev: Aksu Bora) İstanbul: İletişim Yayınları

WIEGO (2015), Myths ve Facts about the Informal Economy and Workers in the Informal Economy, WIEGO, http://www.wiego.org/sites/default/files/resources/files/WIEGO-Myths-Facts-Informal-Economy.pdf (Erişim Tarihi:29.11.2018)