Чыӊгыз Айтматовдун Ааламы Жана Философиясы
казынасына кирген көркөм бийиктик болуп эсептелинет. Ошондон улам жазуучунун мурасын философиялык жактан талдоо максаты коюлду. ―Айтматовдун ааламы‖ аттуу түшүнүктүн негизги маанилери изилденип, байыркы грек ―микрокосмос‖ менен ―макрокосмос‖ түшүнүктөрү аркылуу каралып чыкты. Айтматовдун ааламынын үч негизги мааниси белгиленип келет: Айтматовдун инсан катарында бул дүйнөнү, жалпы ааламды кабыл алуусу өзгөчө керемет болгондуктан, жазуучунун ааламы менен дүйнөлү к ааламдын өз ара байланышы каралып чыгат; инсан менен инсандын баарлашуусу катарында Айтматовдун окурмандарга карата улуу насааты белгиленет; кыргыз элинин нукура байлыгын, руханий маданиятын, кыргыз жашоосун жалпы дүйнөгө сүрөттөлүшү да чагылдырылып келет. ―Айтматовдун философиясы‖ аттуу түшүнүгү болсо экзистенциалдык алкакта каралып чыкты. Адамдын маӊызы бы бийик, же болбосо кыйынчылыктарды туудурган күнүмдүк жашоосу бу бийик – Айтматовдун сөзү менен айтканда, бул бир ойлоно турган нерсе экен. Айтматовдун философиясы аттуу түшүнүктүн эң бир даана чагылдырылган мааниси жазуучунун трагедия категориясын кабыл алуусунда көрүнүп турат. Айтматов трагедиянын бир гана негативдүү маанисин алдыга койбостон, анын ички мазмунунда маанилүү, пайдалуу жана позитивдүү нерсе да жатат деп санаганы философиялык жааттан каралып чыгат.
The Universe and the Philosophy of Chingiz Aitmatov
As stated in ancient Greek philosophy, every person is a microcosm. In this regard, what does the concept of ―Aitmatov’s universe‖ include the universe of a person who acts as a symbol of Kyrgyz culture? Is it possible to present the writer's creativity as a phenomenon of ―Aitmatov's philosophy‖? I would like to highlight the three meanings of the Aitmatov universe: the first meaning is the perception of this world by Aitmatov’s personality, i.e. macrocosm. It is about the relationship between the writer's universe and the universe as the universe. The second meaning is the meeting of the personality of the writer with the personality of the reader. This is the appeal of the personality of Aitmatov to each of us, i.e. intimate talk. The third meaning is the projection of the spiritual culture of the Kyrgyz people in the Aitmatov universe. It is like preserving the national memory of the Kyrgyz. ―The Aitmatov Universe‖ in the present is an established term that reveals the richness of Aitmatov's nature in three basic ways: personal, spiritual-cultural, and universal. In this regard, the philosophical interpretation of this term projects the worldview context, rather than the literary.
___
- Айтматов, Ч. (2014), Бетме бет //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор - II т. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Деӊиз бойлой жорткон ала дөбөт //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - II т. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Жамила //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - I т. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Ак кеме //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - IVт. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Эрте жаздагы турналар //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - II т. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Ак кеме //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - IVт. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Кассандра тамгасы //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - III т.
- Айтматов, Ч. (2014), Тоолор кулаганда //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - VIII т.
- Айтматов, Ч. (2014), Ак кеме //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - IVт. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2014), Ак кеме //Чыгармаларынын сегиз томдук жыйнагы /Түз.А.Акматалиев, - 3 бас. – Б.: Улуу тоолор, 2014. - IVт. Повесттер, аӊгемелер.
- Айтматов, Ч. (2012), Когда падают горы (Вечная невеста). - Бишкек: Турар, 2012. – 220 с. Бердяев, Н. А. (1990), Смысл истории. – М.: Мысль, 1990. – 176 с.
- Библер, В.С. (1991), От наукоучения к логике культуры. Два философских введения в XXI век. – М.: Политиздат, 1991. – 413 с.
- Бубер, М. (1992), Я и ты //Квинтэссенция: философский альманах. – М.: Политиздат, 1990. – 400 с.
- Дильтей, В. (1988), Наброски к критике исторического разума //Вопросы философии. – 1988. - №4. Иссык-кульский форум. – Фрунзе: Кыргызстан, 1987. – 272 с.
- Ибраимов, К. Вечность и век Чынгыза Айтматова // http://mnenie.akipress.org/unews/un_post:7060 от 3.12.2015
- Парахонский, Б. (1988), Язык культуры и генезис знания. – Киев: Наукова думка. - 119 с.
- Платон, Тимей //Философы Греции. Основы основ: логика, физика, этика. – Москва-Харьков, 1999.- 491-571.
- Сааданбеков, Ж. (2013), Философия Чингиза Айтматова, Бишкек: Принт-Экспресс. – 256 с.
- Юнг, К.-Г. (1991), К пониманию архетипа младенца //Самосознание европейской культуры ХХ века: Мыслители и писатели Запада о месте культуры в современном обществе. –М.: Политиздат, 1991. – 366 с.
- Cengiz Aytmatov Dogumunun 75. Yili Icin Armagan. – Biskek, 2004. – 280 s.
- ISSN: 1694-7215
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2001
- Yayıncı: KIRGIZİSTAN-TÜRKİYE MANAS ÜNİVERSİTESİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоосун каржылоо булактары жана аларды арттыруу жолдору
Otantik Liderlik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkide Algılanan Örgütsel Desteğin Aracı Etkisi
Kutadgu Bilig‟deki Söz Varlığının Günümüz Kırgız Türkçesiyle Karşılaştırılması Üzerine
Sabiha Gizem ENGİN, Kadir ÇALIŞKAN, Veli Onur ÇELİK, Hamza Kaya BEŞLER
Математикалык коркуу шкаласы: Валиддүүлүктү жана ишенимдүүлүктү сыноо
Yavuz Ercan GÜL, Akmatali ALIMBEKOV