Tahar-Güzelöz (Nevşehir) diyatomitlerinin fi zikokimyasal özellikleri ve kullanılabilirliği

Bu çalışmada, Nevşehir ili, Tahar ve Güzelöz yörelerinde yüzeylenen ve volkanizmaya bağlı olarakoluşan geç Miyosen-Pliyosen yaşlı volkanosedimenter birimler içerisinde yer alan diyatomitlerinendüstriyel hammadde olarak kullanım alanları araştırılmıştır. Bu amaçla, inceleme alanında, biriTahar yöresinde (TK), ikisi Güzelöz yöresinde (GÜ1 ve GÜ2) olmak üzere 3 adet stratigrafık kesitölçülmüştür. Örneklere çeşitli fi zikomekanik, kimyasal, mineralojik ve analitik testler uygulanmışve bu testlerin sonucunda, inceleme alanında yer alan her üç lokasyondaki diyatomitlerin asitteçözünmeyen madde miktarları; %74,20 - 84,20, suda çözünmeyen madde miktarları; %99,80, ateşkaybı değerleri (950°C de); %8,18 - 22,82, beyazlık değerleri; %80,45 - 84,79, ortalama dane boyudeğerleri; 0,7-209 μ , gözenek boyutları; 1,448 e-03A-5,888 e-04A, gözenek hacimleri; 1,148e-02-8,515 e-02 cc/g , özgül ağırlık değerleri; 2,33-2,49 gr/ $cm^3$ , toplam gözeneklilikleri; %57-60, kümülatif yüzey alanı değerleri; 4,047 e+01-5,160 e+01 $m^2$/g, pH değerleri; 5-7 (asit ve nötrortamı yansıttıkları), süzme hızı değerleri; 138-351 ml/dk, $SiO_2$ içerikleri; %38,16-67,77 olarakbelirlenmiştir. Örneklerin palinolojik malzeme içermedikleri, genel olarak uzun, iri diatom cinsve türlerinden meydana geldikleri saptanmıştır. Analiz sonuçlarının değerlendirilmesi sonucunda,her üç lokasyonda yer alan diyatomitlerin yapı malzemesi, taşıyıcı, aşındırıcı ve temizleyici,yalıtım malzemesi olarak kullanıma uygun olmadıkları, Tahar ve Güzelöz-1 lokasyonlarında yeralan diyatomitlerin aynı zamanda genel olarak dolgu maddesi olarak da kullanılamayacaklarıbelirlenmiştir. Bunun yanında, inceleme alanındaki diyatomitler silikat imalatında ve $SiO_2$yönünden zenginleştirmeye tabi tutularak süzücülerde kullanıma uygundurlar. Ayrıca, Güzelöz-2lokasyonunda yer alan diyatomitler lastik ve kağıt sanayinde dolgu maddesi olarak kullanılabilirler.

Physicochemical properties and availability of Tahar-Güzelöz (Nevşehir) diatomite

In this study, utilization of Tahar-Güzelöz (Nevşehir) diatomites occurring within the late MiocenePliocene age vocanosedimentary units which formed due to volcanism and outcropping in Tahar and Güzelöz (Nevşehir) areas were investigated. In the study area, three stratigraphic sections were measured, one of which was measured in the Tahar area (TK), and the two others were measured in the Güzelöz area (GÜ1 and GÜ2). Various physicomechanical, chemical, mineralogical and analytical methods were used on the samples. Analyses results of the diatomites in the investigated area were determined as follow; amount of acid-insoluble matters; 74,20 - 84,20 %, amount of waterinsoluble matters; 99,80 %, loss on ignition ratios (950°C de); 8,18 - 22,82 %, whitenesses; 80,45 - 84,79 %, particle sizes; 0,7-209 μ , pore sizes; 1,448 e-03A-5,888 e-04A, pore volumes; 1,148 e-02 -8,515 e-02 cc/g , specifi c gravities; 2,33-2,49 gr/ $cm^3$, total porosities; 57 –60 %, cumulative specifi c surface areas; 4,047 e+01-5,160 e+01 $m^2$ /g, pH; 5-7 (acit and neutral), fi ltration rates; 138-351 ml/dk, $SiO_2$contents; 38,16-67,77 %. It was determined that, the samples are not contain palinological material and these generally formed from long and large diatom genus and species. The evaluation of the analyses results showed that, none of the three location’s diatomites is suitable as construction material, carrier, mild abrasive and cleaner, isolution material. At the same time, determined that, the Tahar and Güzelöz–1 location’s diatomites can not be used as fi ller material. In addition, it was determined that, the subject diatomites can be used in the manufacture of silicate, and in percolator by the enrichment in terms $SiO_2$ . Also, Güzelöz-2 location’s diatomites can be used as fi ller material in the rubber and paper industries.

PDF

___

Açıkalın, N. 1991. Dünyada ve Türkiye’de Diyatomit. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
Aruntaş, H.Y., Albayrak, M., Saka, H.A., Tokyay, M. 1998. Ankara-Kızılcahamam ve Çankırı-Çerkeş yöresi diyatomitlerinin özelliklerinin belirlenmesi. Turkey Journal of Engineering and Environmental Science 22, 337–343.
Atabey, E. 1989. 1/100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Kayseri-H19 paftası. Maden Tetkik ve Genel Müdürlüğü, Ankara.
Atabey, E. 2013. Kapadokya, Nevşehir ili ve ilçeleri, jeolojisi, maden ve enerji kaynakları, tıbbi jeolojik unsurları ve halk sağlığı. Nevşehir Belediyesi Yayını 400s.
Atabey, E., Papak, İ., Tahran, N., Aksu, B., Taşkıran, M., Adil, A. 1987. Ortaköy (Niğde)-Tuzköy (Nevşehir)- Kesikköprü (Kırşehir) yöresinin jeolojisi raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 8156 (yayımlanmamış).
Atabey, E., Tarhan, N., Yusufoğlu H., Canpolat, M. 1988. Hacıbektaş, Gülşehir, Kalaba (Nevşehir)- Himmetdede (Kayseri) arasının jeolojisi raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 8523 (yayımlanmamış).
Ataman, G. 1972. A Study on the radiometric age of Cefalikdağ, one of the granite-granadiorite bodies outcropping on the south-east Ankara, Hacettepe Science and Engineering Journal 2, 44-49.
Aydar, E. 1992. Edude volcano-structurale et magmatologique du strato-volcan Hasandağı (Anatolie Centrale-Turquie). These de Doctorat, Universitute Blaise Pascal, 200 pp. France.
Aydar, E., Gourgaud, A. 1998. The geology of Mount Hasan stratovolcano, Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 129–152.
Aydar, E., Çubukçu, H.E., Şen, E., Akın, L. 2012. Central Anatolia’n Plateau, Turkey: incisin and paleoaltimetry recorded from volcanic rocks. Turkish Journal of Earth Sciences 22, 739–746.
Ayhan, A., Papak, İ., Atabey, E. 1988. Göçlük (Misli)- Derinkuyu-Sulucaova civarının jeolojisi raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 8345 (yayımlanmamış).
Ayrancı, B. 1970. Orta Anadolu’da Kayseri civarında Erciyes Volkanik Bölgesi’nin kantitatif incelemelerine istinaden petrolojisi ve jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Dergisi 74, 13–24.
Batum, I. 1978. Geology and petrography of Acıgöl and Göllüdağ volcanics at southwest of Nevşehir Central Anatolia (Turkey). Yerbilimleri 4, 1–2, 70–88.
Beekman, P.H. 1966. The Pliocene and Quarternary volcanism in The Hasandağ-Melendizdağ Region, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni 66, 99–106.
Besang, C., Eckhardt, F.J., Harre, W., Kreuzer, H., Müller, P. 1977. Radiometrische altersbestimmungen an Neogen Eruptivgesteinen der Türkei. Geol. Jb. B-25, 3-36.
Bentli, İ. 2001. Kütahya-Alayunt diyatomit cevherinin zenginleştirilebilirliğinin araştırılması. 4.Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, 2001, Köse, H., Arslan, V., Tanrıverdi, M. (Ed.), İzmir, 119-126.
Bozkurt, R. 1999. Diyatomit, Türkiye’de Endüstriyel Mineraller Envanteri. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB), Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı Önal, Y., Özpeker, G., (Ed.), İstanbul, 42-47.
Brady, G. S., Clauser, H. R. 1991. Materials Handbook. Mc Graw-Hill.
Cummins, A.B. 1960. Diyatomite, Industrial Minerals and Rocks (Nonmetallics other than fuels). The Am. Inst. of Mining and Metallurgical Engineers, New York.
Dhont, D., Chorowicz, J., Yürür, T., Froger, J.L., Köse, O., Gündoğdu, N. 1998. Emplacement of volcanic vents and geodynamics of Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 33–54.
Dönmez, M., Türkecan, A., Akçay, E.A. 2003. KayseriNiğde-Nevşehir yöresi Tersiyer volkanikleri raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10575.
Duritt, T. H., Brenchley, P.J., Gökten, Y. E., Francaviglia, V. 1995. Late Quaternary rhyolitic eruptions from the Acıgöl complex, Central Turkey. Journal of Geological Society of London 152, 655–667.
Froger, J.L., Lenat, J.F., Chorowicz, J., Le Pennec, J.L., Bourdier, J.L., Köse, O., Zimiloğlu, O., Gündoğdu, N.M., Gourgaud, A. 1998. Hidden calderas evidenced by multisource geophysical data; example of Cappadocian Calderas, Central Anatolia. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 99–128.
Gevrek, A. İ., Kazancı, N. 1994a. Occurrence and evolution of Narköy maar in SE Cappadocia. AVCE, 1994, Ankara.
Gevrek, A.İ., Kazancı, N. 1994b. Material-rich and poor maars with examples from Central Anatolia, Turkey. AVCE, 1994, Ankara.
Göncüoğlu, M. C. 1986. Orta Anadolu Masifi ’nin güney ucundan jeokronolojik yaş bulguları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Dergisi 105– 106, 27–28.
Göncüoğlu, M.C., Toprak, V. 1992. Neogene and Quaternary volkanism of Central Anatolia: a volcano structural evoluation. Bulletin de la Section de Volcanologie 26,1–6.
Güner, Y., Emre, Ö. 1983. Erciyes Dağı’nda Pleyistosen buzullaşması ve volkanizma ile ilişkisi. Jeomorfoloji Dergisi 11, 23–34, Ankara.
Gürel, A., Yıldız, A. 2006. Diatom communities, lithofacies characteristics and paleoenvironmental interpretation of Pliocene diyatomite deposits in the Ihlara-Selime plain (Aksaray, Central Anatolia, Turkey). Journal of Asian Earth Science 30, 170–180.
Gürel, A., Kadir, S. 2006. Geology and mineralogy and origin of clay minerals of the Pliocene fl uviallacustrine deposits in the Cappadocian Volcanic Province, Central Anatolia, Turkey. Clay and Clay Minerals 54, 555–570.
Gürel, A., Kadir, S. 2008. Geology and mineralogy of Late Miocene clayey sediments in the southeastern part of the Central Anatolian Volcanic Province, Turkey. Clay and Clay Minerals 56, 3, 307–321.
Gürel, A., Kadir, S., Kerey, E.İ. 2007. Orta Anadolu volkanik bölgesinin (CAVP) güneydoğu bölümündeki erken Miyosen yaşlı killi kayaların sedimantolojisi ve mineralojisi. Kapadokya Bölgesi’nin Jeolojisi Sempozyumu, 2007, Niğde, 133–147.
Gürel, A., Kerey, E.İ., Özcan, S. 2008. Sedimentology and mineralogy of late Miocene paleosol and calcrete rich sediments in the western part of Central Anatolian Volcanic Province (CAVP), Turkey. SGEM Conference, 2008, Bulgaria, 25.
Göz E., Kadir S., Gürel A., Eren M. 2014. Geology, minerology, geochemistry, and depositional environment of a late Miocene/Pliocene fl uviolacustrine succession, Cappadocian Volcanic Province Central Anatolia, Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences 23, 386–411.
Innocenti, F., Mazzuoli, G., Pasquare, F., Radicati Di Brozolo, F., Villari , L. 1975. The Neogene calcalkaline volcanism of Central Anatolia geochronological data on Kayseri-Niğde area. Geological Magazine 112, 4, 349–360.
Işık, I. 1984. Diyatomit. Anadolu Üniversitesi, MühendislikMimarlık Fakültesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Eskişehir 81-98s.
Kadir, K., Gürel, A., Lepetit, P., Davarcıoğlu, B. 2006. Preliminary approach to mineralogy and depositional environment of upper Miocene Cappadocian Volcanic Province, Ürgüp-BaşköyGüzelöz (Nevşehir, Central Anatolia, Turkey). Fourth Mediterranean Clay Meeting, 2006, Ankara, 1, 73.
Karayolları Teknik Şartnamesi. 2013. Karayolları Genel Müdürlüğü 30s.
Kayalı, R., Gürel A., Davarcıoğlu, B., Çiftçi, E. 2005. Orta Anadolu Bölgesi’ndeki endüstriyel ham maddelerinden kil ve diyatomitlerin spektroskopik yöntemlerle nitelik ve niceliklerinin belirlenmesi. TÜBİTAK Rapor No: ÇAYDAG-101Y067, 157 s.
Koçyiğit, A., Beyhan, A.A. 1998. New Intracontinental transcurrent structure: The Central Anatolian Fault Zone, Turkey. Tectonophysics 284, 317– 336.
Kürkçüoğlu, B., Şen, E., Aydar, E., Gourgaud, A., Gündoğdu, M.N. 1998. Geochemical approach to magmatic evolution of Mt. Erciyes stratovolcano Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 473–494.
Le Pennec, J.L., Bourdier, J.L., Froger, J.L., Temel, A., Camus, G., Gourgaud, A. 1994. Neogene ignimbrites of the Nevşehir plateau (Central Turkey): stratigraphy, distribution and source constraints. Journal of Volcanology and Geothermal Research 63.59–87.
Le Pennec, J.L., Temel, A., Froger, J.L., Şen, Ş., Gourgaud A., Bourdier, J.L. 2005. Stratigraphy and age of the Cappadocia ignimbrites, Turkey: reconciling fi eld constraints with paleontologic, radiochronologic, geochemical and paleonmagnetic data. Journal of Volcanology and Geothermal Research 141, 45–64.
Lepetit, P., Viereck, L., Piper John, D.A., Sudo, M., Gürel, A., Çopuroğlu, İ., Gruber, M., Mayer, B., Koch, M., Tatar, O., Gürsoy, H. 2014. 40Ar/39Ar dating of ignimbrites and plinian air-fall layers from Cappadocia, Central Turkey: Implications to chronostratigraphic and Eastern Mediterranean palaeoenvironmental record. Chemie der ErdeGeochemistry 74, 471–488.
Mete, Z. 1982. Batı Anadolu Diyatomit yataklarının bazı özelliklerinin belirlenmesi ve kullanım alanlarının araştırılması. Doçentlik Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
MTA. 1989. 1/100, 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Kayseri-H 19 Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
Nuhoğlu, İ., Elmas, N. 1999. Alayunt diyatomit yataklarının oluşumu ve ekonomik olarak incelenmesi. l. Batı Anadolu Hammadde Kaynaklan Sempozyumu, 1999, İzmir, 82–95.
Özbey, G., Atamer, N. 1987. Kizelgur (Diyatomit) Hakkında Bazı Bilgiler. 10. Türkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik Kongresi, 1987, Ankara, 493–502.
Özkuzey, S., Önemli, Ö., F. 1977. Acıgöl (Nevşehir) perlitlerinin petrografi si ve ekonomik jeolojisi. I. Ulusal Perlit Kongresi, 1977, Ankara, 137–147.
Pasquaré, G. 1968. Geologie of the Senozoic volkanic area of Central Anatolia. Atti della Acad. No. Delince, Menorie Serie, 1968, Roma, VIII, IX, 55–204.
Pasquaré, G., Poli, S., Venzolli, L., Zanchi, A. 1988. Continental arc volcanism and tectonic setting in Central Anatolia, Turkey. Tectonophysics 146, 217–230.
Sarıiz, K., Nuhoğlu, İ. 1992. Endüstriyel Hammadde Yatakları ve Madenciliği. Anadolu Üniversitesi Yayını, No:636, 452 s.
Sassano, G. 1964. Acıgöl bölgesinde Neojen ve Kuvaterner volkanizması raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 6841 (yayımlanmamış).
Schumacher, R., Keller, J., Bayhan, H. 1990. Depositional characteristics of ignimbrites in Cappadocia, Central Anatolia, Turkey. In: M.Y. Savaşçın and A.H. Eronat (Eds.), International Earth Science Congress on Aegean Regions, 1990, 2, 435–449.
Schumacher, R., Schumacher, U.M. 1996. The Kızılkaya İgnimbrite an unusual low-aspect-ratio ignimbrite from Cappodocia, Central Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Rescarch 70. 107– 121.
Sekizinci beş yıllık kalkınma planı madencilik özel İhtisas komisyonu raporu, endüstriyel hammaddeler alt komisyonu genel sanayi mineralleri IV. çalışma grubu raporu, 2001. Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
Seymen, İ. 1981. Kaman (Kırşehir) dolayında Kırşehir Masifi ’nin stratiğrafi si ve Metamorfi zması. TJK Bülteni 24–2, 7–14.
Temel, A. 1992. Kapadokya eksplosif volkanizmasının petrolojik ve jeokimyasal özellikleri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 209 s. Ankara.
Temel, A., Gündoğdu, M. N., Gourgaud, A. 1998a. Petrological and geochemical characteristics of Cenozoic high-K calc-alkaline volcanism in Konya, Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 327– 354.
Temel, A., Gündoğdu, M.N., Gourgaud, A., Le Pennec, J. L. 1998b. Ignimbrites of Cappadocia Central Anatolia, Turkey petrology and geochemistry. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 447–471.
Toprak, T. 1996. Kapadokya Volkanik Çöküntüsü’nde gelişmiş Kuvaterner yaşlı havzaların kökeni, Orta Anadolu. 30. Yıl Sempozyumu, 1996, Trabzon, 327–329.
Toprak, V. 1998. Vent distribution and its relation to regional tectonics, Cappadocian Volcanics, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 55–67.
Türkiye Diyatomit Envanteri, 1968. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü 138, Ankara.
Uygun, A. 1976. Geologie und Diyatomit - Vorkommen des Neogen - Beckens vorc Emmiler-Hırka (KayseriTürkei). Doktora Tezi, Bonn Üniversitesi, 137 s (yayımlanmamış).
Uygun, A. 2001. Diyatomit jeolojisi ve yararlanma olanakları. Maden Mühendisleri Odası Dergisi 15, 31–39.
Viereck-Götte, L., Gürel, A. 2003. Klima-und Vegetationswechsel dokumentiert in obermiozaenen Paläoböden Kappadokiens, Zentralanatolien’, Berichte der Deutschen Mineralogischen Gesellschaft. Beihefte zum European. Beihefte zum European Journal of Mineralogy 15, 211, 211pp.
Viereck-Goette, L., Lepetit, P., Gürel, A., Ganskow, G., Çopuroğlu, İ., Abratis, M. 2010. Revised volcanostratigraphy of the upper Miocene to lower Pliocene Ürgüp Formation, Central Anatolian Volcanic Province, Turkey. Special paper of the geological society of America 464, 85–112.
Yavuz-Işık N., Toprak, V. 2010. Palynostratigraphy and vegetation characteristics of Neogene continental deposits interbedded with the Cappadocia ignimbrites (Central Anatolia, Turkey). Internaional Journal of Earth Science 99, 1887– 1897.
Yedinci beş yıllık kalkınma planı madencilik özel İhtisas komisyonu raporu, 1996. Asbest, bentonit, fl uorit, diyatomit (kizelgur), kalsit, kıymetli ve yarıkıymetli taşlar (süs taşları), lityum, titanyum, zirkonyum ve hafniyum. Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
Yıldırım, T. , Özgür, R. 1981. Acıgöl Kalderası. Jeomorfoloji Dergisi 10, 59–70.
Yıldız, A., Gürel, A. 2005. Diatom community and palaeoenvironmental interpretation of PleistoceneHolocene lacustrine diyatomite deposits in the Çiftlik Basin (Niğde, Central Anatolia, Turkey). 12 th RCMNS Congress, 2005, Wienna, 82.
Yıldız, A., Gürel, A. 2014. Karacaören-Ürgüp yöresi (Nevşehir) diyatomitlerinin fosil diatom topluluğu ve paleoortamsal özellikleri. 67 th Türkiye Jeoloji Kurultayı, 2014, Ankara, 748,749.
Yıldız, A., Gürel, A., Dursun, Y.G. 2016. Karacaören yöresi (Nevşehir) diyatomitlerinin fi zikokimyasal özellikleri ve kullanım alanları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Dergisi 152, 67-185.