KOLEMANİT MİNERALİNİN KARBONDİOKSİTLİ SULARDAKİ ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ VE JEOLOJİK OLUŞUMU HAKKINDAKİ ARAŞTIRMALAR
Bu çalışmada, kolemanit mineralinin gerek orijinal ve gerekse bir seri sıcaklıkta kalsine edilmiş bulunan örneklerinin CO2 li sulardaki çözünürlükleri incelenmiştir. Çözünürlük çalışmalarında değişken olarak zaman, sıcaklık ve pH alınmıştır. CO2 li sulardaki çözünürlüklere karşılaştırma olarak, distile sudaki çözünürlükler de paralel olarak incelenmiştir. Hidrate bor minerallerinin genel olarak şeklinde gösterilebilen çözünürlüklerine sıcaklık ve pH ın doğru orantılı olarak tesir ettiği saptanmıştır, a karşılık olan kalsine mineraller için, kristal yapıdaki B2O3 çözünmesinin, orijinal minerale nazaran daha yüksek bir değer gösterdiği de ortaya konmuştur. Ayrıca bir CaCO3 (kalsit) mineralinin değişik toplanımlarındaki borik asit çözeltilerindeki çözünürlükleri de incelenmiş ve yukarıdaki reaksiyonun ne derecede iki yönlü olabileceği saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmalar sonunda, hidrate bor minerallerinin hidrotermal oluşumlarına ait var olan bir teori, deneysel olarak bir kere daha sağlanmıştır. Buna paralel olarak, bilhassa kolemanit ocaklarında rastlanan psödomorf kalsit oluşumlarının oluş sebepleri de açıklanabilmiştir. Ayrıca, bor cevherlerinden borik asit ve boraks üretilmelerine esas teşkil eden reaksiyonların kimyasal yürüyüşlerine ışık tutacak sonuçlar da ortaya konmuş bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
KOLEMANİT MİNERAL, JEOLOJİK OLUŞUM, KARBONDİOKSİTLİ SULAR
SOLUBILITY OF COLEMANITE MINERAL IN CO2 — CONTAINING WATER AND GEOLOGICAL FORMATION OF THIS MINERAL
In this research, the solubility of colemanite samples in CO2-containing water —whether in original or calcined form, at a series of temperature conditions—were studied. For solubility studies the time, temperature and pH values were taken as parameters. Parallel to this, the tests on solubilities of the Mineral in distilled water were also carried out in order to compare them with the solubilities in CO2-containing water. The general equation for the solubilities of the hydrated boron Minerals in CO2-containing water is shown as: xCaO.yB2O3.zH2O+xCO2+nH2O xCaCO3+2yH3BO3+[(z-3y) + n]H2O It was established that the temperature and pH directly affected the solubilities. It was found that for the calcined Mineral, z 0, the solubility of B2O3 in the crystal structure was higher with respect to original mineral. Besides these, the solubilities of CaCO3 mineral (calcite) in different concentrations of boric acid solution were investigated, in order to see to what degree the above reaction could be two-directional. At the end of the studies, the theory about the hydrothermal formation of the hydrated boron minerals, was confirmed once more. Parallel to this, causes of the presence of pseudomorph calcites, — especially those appearing in the colemanite mines — could also be explained. In addition, some results which would enlighten the chemical reaction for the productions of boric acid and borax from boron minerals, were also put forward.
___
- ALPAR, S.R. & GÜLENSOY, H. (1961): İst. Üniv. Fen. Fak. 26. 3-4, 153-65.
- CONSTABLE, F.H. & TUĞTEPE, M. (1952): İst. Üniv. Fen. Fok. 17-A, 191-5.
- ÇAKALOZ, T. (1969): TBTAK Proje. MAG-158, Ankara.
- BAYKARA, H. & METİN, L (1971): TBTAK 3. Bilim Kong., Ankara.
- DEMİRCİOĞLU, A. (1971): M.T.A. Enstitüsü, Ankara.
- (1973): Türkiye'deki bor minerallerinden: Hidroborasit. M.T.A. Derg., no. 80, Ankara.
- GÜLENSOY, H. & KOCAKERİM, M. (1978): Uleksit mineralinin karbondioksitli sulardaki çözünürlüğü.
- M.T.A Derg., no. 89, Ankara.
- & SAVCI, H. (1976): Bazı kalsiyum mineral ve preparatlarmın EDTA çözeltisindeki çözünürlükleri.
- M.TA Derg., no. 86, Ankara.
- IMAMUTDINOVA, V.M. (I967o): Zh. Prikl. Khim. 40 (II), 2593-6.
- (19675): Zh. Prikl. Khim. 40 (II), 2596-8.
- (1970): Zh. Prikl. Khim. 43 (2), 425-8.
- & BIRKCHUROVA, A.Kh. (1967): Zh. Prikl. Khim. 40 (7), 1616-8.
- & VLADYKINA, A.N. (1969): Zh. Prikl. Khim. 42 (5), 1172-5.
- İNAN, K.; DUNHAM, A.G. & ESSEN, J. (1973): Inst. Mining Met. Trans., sect. B. 82.
- KIM, G.E.; BEREMZHANOV, B.A. & KARAZHANOV, N.A. (1973): Tr. Inst. Khim. Nefti. Prir. So/eı. 5, 19-23.
- LAWRENCE, L. (1974): Ger. Offen. 2. 337, 505, (Cl. C 01 b).
- Madencilik Mecmuası (1970): 9. sayı: 2-3, 9-13.
- MARDENKO, V.K.; KARAZHANOV, N.A. & KALACHEVA, V.G. (1974): Zh. Prikl. Khim. 47 (27), 439-41.
- MEIXNER, H. (1952): Portschr. Mineral 31, 39-42.
- (I953o): Hochschule Leoben. 98, 86-92.
- (I953b): Petrog. 3, 445-55.
- M.T.A. Enstitüsü (1965): Türkiye borat yatakları. M.T.A. Yayınl., no. 125, Ankara.
- a. Bandırma. 36-4. (K. Erguvanlı. 1948-50).
- b. Beyce. 54-4. (G. Sağıroğlu, 1947, G. Zeschke, 1953 ve Holzer. 1953-4).
- c. Bursa. 37-3. (A. Can Okay, 1948 ve K. Erguvanlı, 1954).
- d. Eskişehir. 55-4. (Colin, 1954).
- MUNN, A.I.; RADINOVA, M.A. & LUKONINA, Z.N. (1959): Tr. Inst. Khim. Nauk. 36, 96-118.
- MURDOG, T.G. M.T.A. Yayınl., sayı 15855. Ankara.
- NAURUZOVA, G. Kh. & BEN'KOVSKII, V.G. (1973): Tr. Inst. Khim. Nefti. Prir. Solei. S, 41-53.
- SOLVEY et Cie. Belg. Appl. 797, 137. 21 Mar. 1973.
- SPIRYAGINA, A.l. (1953): Inst. Galurjii, 80 (7), 77-83.
- TEREM, H.N. (1973): Morg. Sınaî Kimya. 169-70.
- Türkiye Kimya Dergisi. (1975): Cilt 3, no. 2, 141-56.
- ZDANOVSKII, A.B. & IMAMUTDINOVA, V.M. (1956): Zh. Prikl. Khim. 40 (17), 12-15.
- (I963a): Zh. Prikl. Khim. 36 (8), 1675-80.
- (I963b): Zh. fiz. Khim. 37 (5), 1095-9.
- (1965): Sb. State/. 12-17, 17-21.
- & LYAKHASKAYA, E.l. (1959): Ministerrstvo. Khim. 36, 96-118.
- ; STREZHNEVA, 1.1. & TKACHEV, K.K. (1973): Zh. Prikl. Khim. 40 (12), 2659-63.
- ISSN: 0026-4563
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1950
- Yayıncı: Cahit DÖNMEZ