AĞVANİS METAMORFİTLERİ VE ÇEVRE KAYALARININ JEOLOJİSİ

Çalışma sahası Kuzeydoğu Anadolu'da, Refahiye'nin kuzeybatısında, Pontid ile Torid kuşakları arasında yer alır. Çalışılan bölgede geniş yüzeylemeler sunan ve Ağvanis grubu adı altında incelenen metamorfik kayalar, kuzeyden ve güneyden Kuzey Anadolu fay zonuna bağlı faylarla sınırlanır, doğu ve batıda ise Eosen veya daha genç çökeller tarafından uyumsuzlukla örtülür. Ağvanis grubu başlıca metabazitlerden ve daha az oranda mermer, fillit, metadasit ve metaasitik plütonlardan oluşur. Metaasitik kayalar arasında en önemlisi, büyük bir kütle oluşturan Gökseki metatronjemitidir. Paleosen yaştaki genç asitik magmatizmanın ürünleri olan yüzlerce dasit sil, orta boy stoklar ve bir kuvars-diyorit plutonu metamorfitleri ve çevre kayaları keser. Ağvanis grubunun batı kesimi BKB-DGD gidişli büyük bir antiklinoryum yapısındadır; doğu kesiminde ise, muhtemelen daha eski yapısal unsurlar olan, K-G gidişli antiform ve sinformlar bulunur. Ağvanis grubu kayaları yeşil şist fasiyesinde rejyonal metamorfizma geçirmiştir; ayrıca kuvars-diyorit plutonunun çevresinde bir kontakt metamorfizma zonu gelişmiştir. Kayatürü, istiflenme ve metamorfizma özellikleri bakımından Ağvanis metamorfitleri Tokat masifi kayalarına benzerler ve muhtemelen, Tokat masifi gibi, Pontid Mesozoyik istifinin temelini teşkil ederler. Ağvanis metamorfitlerinin kuzeybatısında Liyas yaşta volkano-kırıntılı çökellerden oluşmuş Hacıören formasyonu bulunur; kuzeydoğusunda ise bölgede yeni tanımlanmış olan, Paleosen yaşta, olistostrom karakterli Taşdemir formasyonu yer alır. Taşdemir formasyonunu tektonik olarak üstleyen Jurasik-Kretase yaşta kireçtaşlarından oluşmuş Boynuktepe grubu ise bir nap oluşturur. Eosen kumtaşları Ağvanis metamorfitleri ve Taşdemir formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Bölgedeki genç oluşuklar muhtemelen Oligomiyosen yaşta karasal çökeller ve Neojen yaşta gevşek kumtaşı, kil, çakıltaşı, marn ve bazaltlarla temsil edilir.

Anahtar Kelimeler:

AĞVANİS, METAMORFİTLERİ, ÇEVRE KAYALARININ JEOLOJİSİ

THE GEOLOGY OF THE AĞVANİS METAMORPHIC ROCKS AND NEIGHBOURING FORMATIONS

The area studied is located in Northeast Anatolia between the Pontide and Tauride orogenic belts. The metamorphic rocks called Ağvanis Group are bounded to the north and south by faults of the North Anatolian Fault Zone; in the east and west they are unconformably overlain by sedimentary rocks of Eocene and younger age. The Ağvanis Group consists mainly of metabasic rocks with lesser amounts of marble, phyllite, metadacite and metaacidic plutonic rocks. The major metaacidic pluton is the Gökseki metatrondhjemite which forms a large sheet. Metamorphic and surrounding rocks are cut by hundreds of dacite sills, stocks and a quartz-diorite pluton related to Paleocene acid magmatism. The western part of the Ağvanis Group forms a WNW-ESE trending large anticlinorium whereas in the east N-S trending antiform and synforms, probably as part of older structural elements, are preserved. Metamorphic rocks of the Ağvanis Group have undergone regional metamorphism in greenschist facies; a contact metamorphism superimposed on the regional metamorphism has developed around the quartz-diorite pluton. In terms of lithology, stratigraphy and type of metamorphism rocks of the Ağvanis Group resemble those of the Tokat Massif and probably constitute, like the Tokat Massif, the basement to the Pontide Mesozoic sequence. Hacıören Formation of Liassic age consisting of volcano-clastic sediments occurs to the north of the Ağvanis metamorphic rocks; whereas to the northeast of the Ağvanis metamorphic rocks there is the newly described Taşdemir Formation consisting of olistostromes of Paleocene age. Taşdemir Formation is tectonically overlain by the Boynuktepe Group which forms a nappe of Jurassic-Cretaceous limestones. Eocene sandstones lie unconformably on the Ağvanis metamorphic rocks and on the Taşdemir Formation. The youngest rocks in the area are terrigenous deposits probable of Oligomiocene age and poorly consolidated sandstone conglomerate, clay, marn and basalts of Neogene age.

Keywords:

THE GEOLOGY, THE AĞVANİS METAMORPHIC, ROCKS AND NEIGHBOURING,

PDF

___

Ağar, Ü., 1977, Demirözü (Bayburt) ve Köse (Kelkit) bölgesinin jeolojisi: İst. Univ. Fen Fak., K.T.Ü. Matbaası, Thesis of Doctorate, Trabzon, 59.
Ağralı, B.; Akyol, E. and Konyalı, Y., 1966, Kelkit-Bayburt Jurasiğinde üç kömür damarının palinolojik etüdü: Türkiye Jeol. Kur. Bult., 10, 155-158.
Akyürek, B. and Soysal, Y., 1983, Biga yarımadası güneyinin (Savaştepe-Kırkağaç-Bergama-Ayvalık) temel jeoloji özellikleri: MTA Bull., 95/96, 1-13.
Alp, D., 1972, Amasya yöresinin jeolojisi: İst. Univ. Fen. Fak. Monografileri, 22, 101, İstanbul.
Ayaroğlu, H., 1979, Bozüyük metamorfitlerinin petrokimyasal özellikleri: Türkiye Jeol. Kur. Bult., 22, 101-107.
Bektaş, O., 1981, Kuzey Anadolu Fay Zonunun Erzincan Tanyeri Bucağı yöresindeki jeolojik özellikleri ve yerel ofiyolit sorunları: Karadeniz Tek. Univ., Thesis of Doctorate, 193, Trabzon.
Bergougnan, H., 1975, Presence de trois unites charrie'es a la bordure sud des Pontides dans le Haut-Kelkit. Ages et sensde mises en place: C.R. Ac. Sci., 280, 2199-2201, Paris.
, 1975, Structure de la Chaine pontique dans le Haut-Kelkit (Nord-Est de l'Anatolie): Bull. Soc. Geol. 13, 675-686, France.
Bingöl, E.; Akyürek, B. and Korkmazer, B., 1975, Biga yarımadasının jeolojisi ve Karakaya Formasyonunun bazı özellikleri: Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, MTA, 70-77, Ankara.
Blumenthal, M., 1950, Orta ve Aşağı Yeşilırmak bölgelerinin jeolojisi hakkında: MTA, Publ, D, no. 4, 153, Ankara.
Çoğulu, E., 1970, Gümüşhane ve Rize granitik plütonlarının mukayeseli petrografik ve jeokronometrik etüdü: İst. Tek. Univ., Thesis (Unpublished).
Delaloye, M.; Çoğulu, E. and Chessex, R., 1972, Etude geochronometrique des massifs cristallens de Rize et de Gümüşhane, Pontides orientales (Turquie): C.R. des Seances, 7, 43-52, SPHN Geneve.
Erol, O., 1956, Ankara güneydoğusundaki Elma Dağı ve çevresinin jeoloji ve jeomorfolojisi üzerinde bir araştırma: MTA Publ., D/9, 99, Ankara.
Gedikoğlu, A., 1976, Giresun H41-d3 paftasının jeolojisi: Maden Tetkik ve Arama Enst. Rep., 5927 (unpublished).
, 1978, Harşit granit karmaşığı ve çevre kayaçları (Giresun-Doğankent): Karadeniz Tek. Univ. Thesis, (unpublished).
Göksu, E., 1962, Türkiye Jeoloji Haritası, Samsun paftası: MTA, Enst., Ankara.
Holland, T.J.B. and Norris, R.J., 1979, Deformed pillow lavas from the Central Hole Tauern, Austria and their bearing on the origin of epidote-banded greenstones: Earth Planetary Sci. Letters, 43, 397-405.
Hutchinson, R.M , 1960, Petrotectonics and petrochemistry of Late Precambrian batholiths of Central Texas and the north end of Pikes Peak batholith, Colorado: Rept. 21st. Sess., Int, Geol., Cong., Pt. 14, 95-107.
IUGS Subcomission on the Systematics of Igneous Rocks, 1973, Classification and nomenclature of plutonic rocks, recommendatiohs: N. Jb. Miner. Mh., 4, 149-164.
Ketin, İ., 1948, Über die tektonisch-mechauischen Folgerungen aus den grossen anatolischen Erdbeben des letzten Dczenniums: Geol. Rundschau, 36, 77-83.
, 1951, Bayburt bölgesinin jeolojisi: İst. Univ. Fen Fak. Mecm., B, 16, 113-127.
, 1966, Anadolu'nun tektonik birlikleri: MTA Bull., 66, 20-34.
Koçyiğit, A., 1979, Tekneli bölgesinin (Tokat güneyi) tektonik özelliği: TÜBİTAK Project Rep. (unpublished).
Nebert, K., 1961, Kelkit Çayı ve Kızılırmak (Kuzey Anadolu) nehirleri mecra bölgelerinin jeolojik yapısı: MTA Bull., 57, 1-49.
; 1964. Şiran güneybatısıdaki (Kuzeydoğu Anadolu) Kelkit Çayı üst mecrasının jeolojisi hakkında: MTA Bull., 62, 41-57.
Özcan, A.; Erkan, A.; Keskin, A.; Oral, A.; Özer, S.; Sümengen, M. and Tekeli, O., 1980, Kuzey Anadolu Fayı Kırşehir Masifi arasının temel jeolojisi: MTA Rep., 6722 (unpublished).
Pelin, S., 1977, Alucra (Giresun) güneydoğu yöresinin petrol olanakları bakımından jeolojik incelemesi: Karadeniz Tek. Univ. Publ., 87, 103, Trabzon.
; Özsayar, T.; Gedikoğlu, A. and Tülümen, E., 1982, Doğu Pontidler'de Üst Kretase yaşlı kırmızı biyomikritlerin oluşumu: Karadeniz Univ. Yerbilimleri Bull., 2, 69-80.
Reesor, I.E., 1958, Dewar Creek Map-area with special emphasis on the White Creek batholith, British Columbia: Geol. Surv. Canada Mem., 292.
Schultze-Westrum, H.H., 1961, Giresun civarındaki Aksu deresinin jeolojik profili, Kuzeydoğu Anadolu'da Doğu Pontus cevher ve mineral bölgesinin jeolojisi ve maden yatakları ile ilgili mütalaalar: MTA Bull., 57, 63-71.
, 1962, Das geologische Profil des Aksudere bei Giresun (Nordost Anatolien): Bayerische Akademie der Wisscnschaften, Abhandlungen Neue Folge, 109, 25-48.
Seymen, İ., 1975, Kelkit vadisi kesiminde Kuzey Anadolu Fay Zonunun tektonik özelliği, İst., Tek. Univ., 192, Istanbul.
Şengör, A.M.C., 1979, The north Anatolian transform fault: its age, offset and tectonic significance: J. Geol. Soc., 136, 269-282, London.
; Yılmaz, Y. and Ketin, İ., 1980, Remnants of a pre-Late Jurassic ocean in northern Turkey: Fragments of Permian-Triassic Paleo-Tethys Geol. Soc. Am. Bull., 91, 599-609.
. and Yılmaz, Y., 1981, Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach: Tectonophysics, 75, 181-241.
Shido, F. and Miyashiro, A., 1959, Hornblendes of basic metamorphic rocks: Tokyo Univ. Fac. Sci., Sec. 2, 12, 85-102.
Taner, M.F., 1977, Etude geologique et petrographique de la region de Güneyce-İkizdere, situee au Sud de Rize (Pontides Orientales, Turquie): Cenevre Univ. Ph. D. Thesis, 1788.
Tatar, Y., 1975, Refahiye'nin güneydoğusunda Conur Köyü yöresi ofiyolitleri: Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, MTA, 435-444, Ankara.
Tekeli, O., 1981, Toroslar'da, Aladağ ofiyolitli melanjının özellikleri: Türkiye Jeol. Kur. Bult., 24, 57-64.
, 1981, Subduction complex of pre-Jurassic age, northern Anatolia, Turkey: Geology, 9, 68-72.
Turner, F.J., 1981, Metamorphic Petrology: McGraw-Hill Book Company, New York, 524.
Yılmaz, Y., 1972, Petrology and structure of the Gümüşhane granite and the surrounding rocks. N.E. Anatolia: Univ. of London, Ph. D. Thesis (unpublished).
, 1977, Bilecik-Söğüt dolayındaki «eski temel karmaşığının petrojenetik evrimi: İst. Univ., Thesis (unpublished).
Zankl, H., 1961, Magmatismus und Bauplan des ostpontischen Gebirges im Querprofil des Harşit Tales, NE Anatotolien: Geol. Rundschau, 51, 218-235.