RIFKÎ VE İSTANBUL ŞEHRENGİZLERİ

Rıfkî, miladî 18. yüzyılda yaşamış devrinde şöhret olamadığı gibi; günümüzde de pek tanınmamış bir divan şairidir. Hakkında bilgi edinebileceğimiz tek biyografik kaynak olan Şeyhülislam Ârif Hikmet’in Tezkire-i Şuarâsı ve bir mecmua içerisinde yer alan kendi şiirlerine göre Rıfkî, Kilis’te dünyaya gelip, Adana’ya göç edip ilim tahsiliyle meşgul olmuş; bir süre Mısır ve Anadolu’da seyahat ettikten sonra tekrar Adana’ya dönüp, 1783 senesinde orada vefat etmiştir. Rıfkî, gezip gördüğü birçok yeri tanıtan, methiye ya da küçük birer şehrengiz sayılabilecek şiirler yazmıştır. Kahire, Kesdel, Konya, Tekfur, Kızıldağ ve İstanbul onun tanıttığı mekânlar arasındadır. Şehrengizler, bir şehrin doğal güzellikleri ve güzel insanlarını konu edinen edebî bir türdür. Türk edebiyatında bilinenlerin sayısı sekseni geçmiştir. Bir şehrin doğal güzelliklerinden ve güzel insanlarından söz eden bir türdür ve Türk edebiyatında 16. asırdan itibaren görülmeye başlanmıştır. İstanbul, hakkında en fazla şehrengiz yazılan şehirlerden biridir. Rıfkî’nın, İstanbul’un doğal güzellikleri ve isim vermeden güzellerini konu edinen; ayrıca tahsil için İstanbul’a gelebilme arzusunu dile getiren 15 beyitlik kasidesi ve 8 beyitlik gazeli küçük birer İstanbul Şehrengizi sayılabilir.

Anahtar Kelimeler:

Rıfkî, şehrengiz, İstanbul, divan şiiri

PDF

___

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). “Şehrengizler Üzerine Düşünceler ve Beliğ’in Bursa Şehrengizi”. Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Şerif Baştav’a Armağan). s. 129-167.
Akkuş, Metin (1987). Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Bursa Şehrengizleri. Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.(Danışman Doç. Dr. Haluk İpekten). III+207 s.
Akkuş, Metin (1993). “Türk Edebiyatında Bursa Şehrengizleri I, İshak Çelebi’nin Bursa Şehrengizi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. c. 1, s. 81-85.
Akkuş, Metin (2005). “Bursa Şehrengizlerinde Toplumsal Çevre ve Yaşam”. Uludağ Üniversitesi II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Kültür Sanat Kurulu Yayınları, s. 205-218.
Arif Hikmet. “Tezkire-i Şuarâ”. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Bölümü. nr. 789.
Erdem, Sadık (hzl) (2014). Arif Hikmet Tezkire-i Şuarâ İnceleme Çeviriyazı İndeksli Tıpkıbasım. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Gazali, Saltık (1946). “Şehrengiz-i Bursa”. Uludağ. sy. 79 Eylül-Ekim. s. 11-16.
Gökyay, Orhan Şaik (1939), “Bursa Şehrengizi”, Yücel (I. Seri), sy. 50 Nisan, s. 52-55.
Gülhan, Abdülkerim (2012). “Şehrengiz Türü ve Ravzî’nin Edincik Şehrengizleri”. Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turish or Turkic, Volume 7/2 Spering. Ankara/Turkey: p. 515-545.
Gülhan, Abdülkerim (2017). “Abdullah Nâzik’in Bursa Şehrengizleri”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. c. 18, s. 33. Bursa: sy. 339-357.
İKYTDK (1959). İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yama Divanlar Katalogu 2. 473. İstanbul: Maarif Matbaası.
İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
İsen, Mustafa, H. Burmaoğlu (1987). “Bursa Şehrengizi (Lamiî Çelebi)”. Marmara Üniversitesi, Türklük Araştırmaları Dergisi. sy.3, s. 57-105.
Kaplan, Yunus (2015). "Şehrî ve Halep Şehrengizi", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. sy. 14, İstanbul: s. 67-92.
Karacasu, Barış (2007). “Türk Edebiyatında Şehr-engizler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 5, sy.10, Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları, s. 259-313.
Kılıç, Filiz (hzl) (2010). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ İnceleme Metin, İstanbul: Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Levend, Agâh Sırrı (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul, İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
Rıfkî . “Mecmua-i Eşâr, Rıfkî Divanı” Mutasarrıf Ömer Âlî Bey Yazma Eser Kütüphanesi, no. 394, 84b-110b.
Mermer, Ahmet (2000). “Bursa Şenrengizleri Üzerine Bir Karşılaştırma”, Harvard Üniversitesi Türklük Bilgisi Araştırmaları Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı, c. 24/III, s. 279-288.
Öztekin, Dilek (1997). “Şehrengizler ve Bursa”, Bursa’da Bir Başka Zaman Edebiyatçılar Derneği ve Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı II. Bursa Edebiyat Günleri, Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, s. 65-69.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, C.I-I, Ankara: Akçağ Yayınları.
TDEA (1998). “Şehrengiz”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul, C. 8, s. 117: Dergah Yayınları.
Tezcan, Nuran (2001). “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”, Türkoloji Dergisi, nr. XI, c. I, s. 161-194.
Tığlı, Fatih (2007). “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi”, Turkish Stadies, vol. 2/4, s. 763-770.
Tuğcu, Emine (2007). Şehrengizler ve Âyîne-i Hubân-ı Bursa: Bursa Şehrengizlerinde Güzeller, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Master Tezi (Danışman Yrd. Doç. Dr. Nuran Tezcan), VI+156 s.).
Üzgör, Tahir (1983). Edebiyat Bilgileri, İstanbul: Veli Yayınları.
Yurtsever, M. Murat (1984). Lâmiî Çelebi, Şehrengiz-i Bursa, İnceleme-Metin, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi (Danışman Doç. Dr. Mustafa Kara), 220 s.