HALİKARNAS BALIKÇISI’NIN TURGUT REİS ADLI ROMANINDA MAVİ ANADOLU HÜMANİZMİ

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında 1940’larda başlayan ve 1950’li yıllarda parlak dönemini yaşayan Mavi Anadolu Hümanizmi, 1960’ların sonlarına kadar devam eder. Bir yandan Türk tarih tezinin edebi bir yansıması olarak şekillenen bu oluşum, Yunan ve Latin metinlerindeki insancıl düşünceyle bağ kurmakla yetinmez, Anadolu odaklı Akdeniz havzası medeniyetleriyle yakın tarihi, coğrafi ve kültürel bağları olduğu varsayımından da ilham alır ve Türk düşüncesinde farklı biçimleri gözlenen ‘Anadoluculuk’ düşüncesiyle de yakınlaşır. Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat, Vedat Günyol ve Halikarnas Balıkçısı gibi erken Cumhuriyet dönemi sol Kemalist elitlerin denemeleri ön planda olmak üzere, farklı sanatsal ürünlerle kimlik bulan bu düşünce, genç Türkiye’nin kültürel boşluğunu doldurma, tarihsel arka planını güçlendirme ihtiyacını karşılamak gibi bir işlevle de yüklüdür. Halikarnas Balıkçısı (1890-1973) müstearını kullanan Cevat Şakir Kabaağaçlı, Mavi Anadolu Hümanizmi görüşünü, romanlarının fonuna da yerleştiren yazarlardandır. Ege’de yaşamış uygarlıkların Anadolu’dakilerden bağımsız olmadığı görüşüne sahip olan yazar, buradaki mekânları, tarihsel bağlamıyla romanlarının merkezine alır, Akdeniz uygarlıklarıyla da bu bağlamda köprü kurar. Bu çalışmada Turgut Reis (1966) adlı romanı baz alınarak, yazarın Mavi Anadolu Hümanizmi düşüncesi; Batı algısı, coğrafya, tarih ve mitolojiyi kurgulayış biçimi, ulusal alegori bağlamında çözümlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mavi Anadolu Hümanizmi, Halikarnas Balıkçısı, Turgut Reis, Akdenizlilik, Anadoluculuk

PDF

___

Akyıldız, Kaya (2007). “Mavi Anadoluculuk”. ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim Yayınları, 465-472.
Anonim. (1956). Önsöz. Yeni Ufuklar 5(39): 721.
Belge, Murat (1983). “Tarihi Gelişme Sürecinde Aydınlar”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. C .1. İstanbul: İletişim Yay. 122-129.
Belge, Murat (1987). “Mavi Anadolu Hümanizmi”. Gergedan Yeryüzü Kültür Dergisi (7): 86-88.
Belge, Murat (2006). “Mavi Anadolu Tezi ve Halikarnas Balıkçısı”. Birikim (210): 32-45.
Doğan, Mehmet (1972). “Halikarnas Balıkçısı’nın Yarattığı Dünya”. Yeni Dergi (91): 170-181.
Doğan, M. H. (2017). Hey Koca Yurt Önsöz. Ankara: Bilgi Yay.
Ergül, Selim Temo (2014). “Dil, Siyaset ve Edebi Eleştiri Bağlamında Mavi Anadolu Hareketi”. Tarih Okulu Dergisi (XIX):1-22.
Erhat, Azra (1966). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erhat, Azra (2002). Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı. İstanbul: Can Yay.
Eyüboğlu, Sabahattin (1956). “Bizim Anadolu”. Yeni Ufuklar 5(55): 742-746.
Işın, Ekrem (1987). “Cumhuriyet ve Hümanizm”. Gergedan Yeryüzü Kültür Dergisi (7): 89-92.
Karataş, Evren (2014). Halikarnas Balıkçısı’nın Turgut Reis Adlı Eserinin Tarihi Roman Kavramı Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11(26): 11-26.
Kılıçaslan, Ayşe Gül. (2010). Halikarnas Balıkçısı’nın Hikâyesi ve Romanlarında Mitolojik Unsurlar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kocagöz, Samim (1973). Ölümden Korkmadı Hiç. Yeditepe (6): 9.
Kolcu, Ali İhsan (2011). Millî Edebiyat (Şiir). Erzurum: Salkım Söğüt Yay.
Milas, Herkül (2000). Türk Romanı ve Öteki. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yay.
Moran, Berna (1983). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış Bir 1. İstanbul: İletişim Yay.
Yağcı, Öner (1999). “Halikarnas Balıkçısı Aydınlığı ve Romanları”. hzl. Özgen Seçkin ve Aydın Şimşek. Balıkçıya Merhaba Halikarnas Balıkçısı Günleri. Ankara: Edebiyatçılar Derneği Yay.
Yazıcı, Nermin (2002). Halikarnas Balıkçısı’nın Eserlerinde Tabiat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Yıldırım, Hasanali (2002). Türk Hümanistlerinin Köken Arayışı Mavi Anadolu Hareketi. Türkiye ve Dünyada Yarın Gazetesi,1-7.