17th -CENTURY POET NI‘METÎ'S MUAMMA GHAZAL AND ITS EXPLANATORY DECRYPTION

Ta‘miye, which is the process of encrypting person names and epithets in verse and prosetexts with orthographic and figurative methods, expanded its scope over time and createdthe muamma poems considered an independent poetic genre whose the first examplesappeared in Arabic literature. Poem examples that are evaluated as works within themuamma genre brought to our literature by the translation of Persian treatises of MirHussein Nishaburi and Molla Jami can be identified with their specific formal featuresstarting from the 16th century to the 19th century; however, there were some workscontaining concealed names by ta‘miye methods. Muamma poems are generally found indiwans in which the poems of a certain poet are collected and in poetry collections whichare selections of various poets’ works. There are also poetry collections that contain onlymuammas and guides on the ta‘miye methods. In addition to the muamma poems, manytreatises have been written on the methods of encryption and decryption in poetry.Although muammas are mostly written in poetic forms, such as verse and stanza, thereare muammas in prose form and also written in poetic forms with formal integrity, suchas ghazal and qasida. A muamma ghazal by Ni‘metî, who lived in the early 17th centuryand compiled a comprehensive collection consisting of muamma poems and manytreatises on the ta‘miye methods, is among these examples. Written in the classical ghazalform and consisting of seven couplets, a name is encrypted in each couplet of this poem.In this study, the transcription of Ni‘metî’s ghazal, its intralingual translation into prose,and the encryption of its muammas are discussed.

Anahtar Kelimeler:

classical Turkish poetry, 17 th century Turkish literature, ta'miye, Muamma, Ni‘metî

PDF

___

Elbir, Bilal (2009). “Türk Edebiyatında Muamma ve Surûrî’nin Bir Mu’ammâ Şerhi”. Turkish Studies 4(6): 82-94.
Erdoğan, Mehtap (2013). “Divan Edebiyatında Noktasız Harflerle Metin Oluşturma Geleneği ve Ni‘metî’nin Noktasız Harflerle Yazdığı Mensur İki Mektubu”. Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu Anısına 10-12 Mayıs 2012). C. 2. Ordu: Ordu Üniversitesi Yay. 552-566.
Ersöz, Gülden Esra (2007). Ni’metî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Gören, Neslihan (2016). Bursalı Nakibzâde Ni‘metî’nin “Tuhfe-i Ni‘metî” adlı Farsça-Türkçe Manzum Sözlüğü (Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Gülen, Ahmet (2007). Seyyid Nakib-zâde Ni’metî Hayatı Edebî Şahsiyeti Eserleri ve Divânı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Kocatepe Üniversitesi.
Kaçar, Mücahit (2020). Tercüme-i Hizânetü’l-Edeb, İzahlı ve Örnekli Belagat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
Kaçar, Mücahit (2021), “Mollâ Câmî’nin Manzume-i Muammâ’sına Salâhaddin Uşşâkî Tarafından Yapılan Şerh”. Esengü Bitig, Doğumunun 60. Yılında Zühal Ölmez Armağanı. hzl. Tümer Karaayak-Uğur Uzunkaya. İstanbul: Kesit Yayınları. 473-484.
KAYA, Hasan (2013), “Divan Şiirinde Harf ve Kelime Oyunlarına Dair Bir Tasnif Denemesi", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 48(48) , 71-114 .
Öntürk, Tolga (2017). “Türk Edebiyatında Muamma ve Sürûrî’nin ‘Şerh-i Muammeyât-ı Mîr Hüseyin’ Adlı Eseri”. Türük Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi 1 (11): 222-239.
Saraç, M. A. Yekta (2005). “Muamma”. DİA. C. 30, İstanbul: TDV. 320-321.
Saraç, M. A. Yekta (1997). "Muamma ve Divan Edebiyatındaki Seyri". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 27: 297-308.
Seyed-Gohrab, A.A. (2011). Courtly Riddles: Enigmatic Embellishments in Early Persian Poetry. Netherland: Leiden University Press.
Şahin, Oğuzhan (2016). “Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin Muamma Şerhlerine Dair”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 16 (2): 155-179.
Şimşek, Gül (2020). “Mecmû’a-i Mu’ammeyât ve Arap-zâde Şeyh İlmî Mehmed Efendi’nin Mu’ammâ Risalesi” Sosyal Bilimler Lisansüstü Öğrenci Bilgi Şöleni Tebliğ Metinleri. ed. M. E. Kala. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları. 166-180.
Tarlan, Ali Nihat (1936), Divan Edebiyatında Muamma, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yay.
Tuman, Mehmet Nail (2001), Tuhfe-i Nâilî, Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Ankara: Bizim Büro Yay.
Top, Yılmaz (2014a). “Bursalı Şâir Nakîb-zâde Ni‘metî (ö. 1060?) Efendi ve Onun Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonu 3424 Numarada Kayıtlı Mecmû‘a-i Kasâ’id Adlı Şiir Mecmuasının Muhtevası” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (31): 265-348.
Top, Yılmaz (2014b). “Bursalı Seyyid Nakîb-zâde Ni‘metî (ö. H.1060?/M.1650?)’nin Muammâ Mecmuâsı ve Muammâları”. UHİVE 2 (5): 265-348.
Wılkıns, Charles (1806). Dictionary, Persian, Arabic and English. V. I. London: William Bulmer and Co.
Yavuz, Kemal (2012). “Nihani’nin Sultan I. Selim Adına Yazdığı Muammalı Kasidesi ve Çözümü”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 28: 547-583.