FEHÎM-İ KADÎM’İN FARSÇA GAZELLERİNİN BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜĞÜ

Fehîm-i Kadîm, 1627 yılında dünyaya gelmiştir. Asıl adı Mustafa’dır. Fehîm, genç yaşlarından itibaren Arapça ve Farsça’yı öğrenmiş ve kendisini şiir alanında yetiştirmiştir. Bir süre kâtiplik yaptığı, Kudüs, Mekke, Medine, Edirne ve Mısır’da bulunduğu görülmektedir. Fehîm-i Kadîm, XVII. yüzyılda, Klasik Türk Edebiyatı’nda etkileri görülmeye başlayan “Sebk-i Hindî” tarzının temsilcisidir. Şiirlerinde yaşadığı sıkıntılardan, günlük olaylardan ve çevreden sıklıkla söz etmektedir. Bunları dile getirirken de “Sebk-i Hindî”nin etkisi görülmektedir. Henüz yirmili yaşlarında hastalıktan dolayı vefat eden Fehîm-i Kadîm, genç yaşına rağmen, ardından birçok şairi etkileyen bir “Divân” meydana getirmiştir. Bu “Divân”, hem şairin hayatı, hem sanatı hem de Sebk-i Hindî’nin anlaşılması için büyük önem taşımaktadır. Şairin Divânı, 1991 yılında Tahir Üzgör tarafından “Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Divân’ı ve Bugünkü Türkçesi” başlığıyla kitaplaştırılmıştır. Bu çalışmamızda Fehîm-i Kadîm’in Divân’ında yer alan üç Farsça gazelin TEBDİZ projesi aracılığıyla incelemesi yapılacaktır. Bu sayede hem Fehîm-i Kadîm’in Farsça’daki yeteneği görülmüş hem de Farsça gazellerin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü elde edilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

TEBDİZ, Dizin, Sözlük, Fehîm-i Kadîm, Dîvân

PDF

___

Babacan, İ. (2010). Klâsik Türk Şiirinin Sonbaharı "SEBK-İ HİNDÎ (Hint Üslubu)". Ankara: Akçağ Yayınları.
Bilkan, A.F. & Aydın, Ş. (2007). Sebk-i Hindî ve Türk Edebiyatında Hint Tarzı. 3F Yayınevi: İstanbul
Canım, R. (2016). Divan Edebiyatının Kaynakları. Akıl Fikir Yayınları: İstanbul
Cebecioğlu, Ethem (2005), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayınları.
Devellioğlu, F. (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Ekinci, R. (2015). Fehîm-i Kadîm’e Mâl Edilen Bir Atasözleri Kitapçığı: Durûb-ı Emsâl-i Türkî. Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies S. 15/1 s. 164-185. Yaz-Summer 2015. İzmir
El-Halîmî, (2013). Lügat-ı Halîmî. (haz: A. Uzun) Ankara: TDK Yayınları.
Etik, Arif (1968) . Farsça-Türkçe Lugat. Atillâ Ofset Basımevi: İstanbul
http://www.tebdiz.com/
http://www.vajehyab.com/
Kanar, M. (2011). Farsça Dilbilgisi Konuşma, Çeviri Tekniği, Farsça-Türkçe / Türkçe Farsça Sözlük. Say Yayınları: İstanbul
Kaplan, Y. (2016). Fehîm-i Kadîm’in Bahr-ı Tâvil’i. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi S.16, İstanbul 2016, s.167-176.
Kırkkılıç, Ahmet- Yusuf Sancak (hzl.)(2009), Ahterî Mustafa Efendi Ahterî-i Kebir, Ankara: TDK Yayınları.
Nâcî, M. (2006). Lugat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Olgun İ. & Drahşan C. (1984) Farsça – Türkçe Sözlük, Tebriz
Onay, A. T. (2009). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (haz: C. Kurnaz.) İstanbul: HU Yayınları.
Öztürk, Furkan (2007), Bâkî Divânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Ankara Üniversitesi Sos. Bil Ens., Dr Tezi. Ankara.
Öztürk, Mürsel- Derya Örs (hzl.) (2009), Mütercim Âsım Efendi Burhân-ı Katı, İstanbul: TDK Yayınları.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-III. İstanbul: MEB Yayınları.
Pala, İ. (2010). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Akçağ.
Sadettin Nüzhet. (1934). Fehîm. Kanaat Kütüphanesi: İstanbul
Sâmî, Ş. (2013). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Şemseddin Sami (1317), Kamûs-ı Türkî, Dersaadet.
Şenödeyici, Özer (2011), Nâilî Divânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Gazi Üniversitesi Sos. Bil. Ens., Dr. Tezi. Ankara.
Tolum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
Tökel, D. A. (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar / Şahıslar Mitolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm, Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: Ankara
Üzgör, T. (1995). “Fehîm-i Kadîm” md. C. 12. s. 295-296. TDV İslam Ansiklopedisi: İstanbul (http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c12/c120170.pdf E.T 15.10.2016)
Yıldırım, Nimet (2008), Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Zavotçu, G. (2013). Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü (Kişiler-Hayvanlar-Bitkiler-Tabiat Güçleri- Kişileştirilmiş Varlık ve Kavramlar). İstanbul: Kesit Yayınları