DEDE KORKUT KİTABINDA GEÇEN ATASÖZLERİ VE BU ATASÖZLERİNİN BUGÜNKÜ TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ YANSIMALARI

Atasözleri; bir milletin değer yargılarını, ahlakî değerlerini, düşünce yapısını ve yaşayış tarzını yansıtan, bu unsurları kuşaktan kuşağa aktaran edebî sözlerdir. Atasözlerinin ne zaman ortaya çıktığı ve ilk söyleyeni tam olarak belli değildir. Fakat bir milletin tarihî süreç içerisinde şekillendirdiği bu özlü sözler, orijinal şekliyle ya da aynı anlama gelecek benzer ifadeler vasıtasıyla günümüze değin ulaşabilmektedir. Böylece atasözleri, bir milletin tarihin derinliklerinden süzülerek gelen kültürel kimliğini net olarak yansıtabilmektedir. Milletimize ait atasözlerini içeren eserlerden biri olan Dede Korkut Hikâyeleri, XV. yüzyılda yazıya geçirilen, Türk milletinin en değerli edebî ürünlerindendir. Türklerin yaşayışı ve değer yargılarıyla ilgili oldukça önemli tespitlerin yapılmasına imkân tanıyan Dede Korkut Hikâyeleri, içerisinde bulunan atasözleri ve deyimler gibi kültür taşıyıcısı unsurlar sayesinde daha da önem kazanmaktadır. Eserde yer alan atasözleri, XXI. yüzyılda dahi birtakım küçük değişikliklerle milletimiz arasında yaşamaya devam etmektedir. Bu çalışmada öncelikle Dede Korkut Kitabı’nda yer alan atasözleri ve bu atasözlerinin günümüzde kullanılan versiyonlarını tespit etmeye çalışacağız. İkinci aşamada tespit edilen atasözlerinin anlamları üzerinde duracağız. Bu vesileyle Dede Korkut Hikâyeleri’nin tarih sahnesine çıkışından bu yana Türkçe atasözlerinin biçimsel ve anlamsal açıdan ne türlü değişim ve dönüşümlere maruz kaldıkları değerlendirilecektir.

PDF

___

Aksoy, Ö. A. (1965). Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri Sözlüğü I. İstanbul: İnkılâp.
Akün, Ö. F. (1989). Ahmed Vefik Paşa. İslam Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 143-157). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Albayrak, N. (2009). Türkiye Türkçesinde Atasözleri. İstanbul: Kapı.
Atalay, B. (1992). Divânü Lûgâti't-Türk Tercümesi I-II-III . Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ateş, A. (1954). Vesiletü'n-Necât Mevlîd. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Beyzadeoğlu, S. (2003). Durûb-ı Emsâl-i Osmaniye. İstanbul.
Caferoğlu, A. (tarih yok). Orhun Abidelerinde Atalarsözü. Halkbilgisi Haberleri, 1(3).
Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Dilçin, D. (2000). Edebiyatımızda Atasözleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ercilasun, A. B., & Akkoyunlu, Z. (2014). Kaşgârlı Mahmud Dîvânu Lügâti't-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ergin, M. (2007). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi .
Gökyay, O. Ş. (2004). Dedem Korkudun Kitabı . İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Gölpınarlı, A. (2004). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılâp.
Hengirmen, M. (1983). Pend-nâme. Ankara: Kültür ve Turizim Bakanlığı Yayınları.
İzbudak, V. Ç. (İstanbul). Atalar Sözü. 1936.
Kaçalin, M. (2016). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Orkun, H. N. (1987). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Parlatır, İ. (2008). Atasözleri. Ankara: Yargı.
Soykut, H. (1974). Türk Atalar Sözü Hazinesi. İstanbul: Ülker Yayınları.
Şinâsî, İ. (1302 (1848)). Durûb-ı Emsâl-i 'Osmaniye. İstanbul: Matbaa-i Ebû Ez-ziyâ.
Tekin, T. (2006). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Yurtbaşı, M. (2013). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing.