ZAMAN FELSEFESİNE BİR GİRİŞ DENEMESİ: ZAMANIN ONTOLOJİK VE EPİSTEMOLOJİK TEMELLERİ
Bu makale, zamanın ontolojik ve epistemolojik temellerini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda bu çalışmada iki temel soru üzerinden yol alınır. İlk soru, zamanın var olup olmadığı meselesi, ikinci soru ise zamanın ne olduğu tartışmasıdır. Çalışmada zamanın varlığı ve neliği problemi için, felsefe ve fizik bilim yorumları bir arada ve karşılaştırmalı olarak ele alınır. Söz konusu problem, evrendeki devinim ve değişime ek olarak, insanın zaman deneyiminden hareketle ayrıntılı olarak incelenmektedir. Buna paralel olarak özellikle de zamanın neliği tartışmasında, zamanın niceliksel ve niteliksel olarak farklı anlamlandırmalarının olduğu görülür. Bu tartışmada zaman hakkındaki görüşleri incelenen filozoflardan hareketle, zamanın niceliksel anlamının ritimsel devinimlerde açıklanır olduğu, zamanın niteliksel anlamının ise insanın varoluşsal yapısında ve içsel zaman deneyiminde açığa çıktığı fark edilir. Söz konusu anlamlar arasında bir derece farkı bulunmadığı ve bunların yalnızca zamanın farklı anlamlandırmaları olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın sonucunda, zamanın var olduğuna dikkat çekilmekte ve zamanın neliğinin de insanın zamana yönelik anlamlandırmalarıyla anlaşılabilir olduğu sonucuna varılmaktadır.
AN INTRODUCTION ATTEMPT TO THE PHILOSOPHY OF TIME: THE ONTOLOGICAL AND EPISTEMOLOGICAL FOUNDATIONS OF TIME
ABSTRACT This article aims to analyse the ontological and epistemological essentials of time. In this way, it has the chacteristics of an introduction to the philosophy of time. In accordance with this purpose is proceed over two main questions on this study. The first question is the matter of time is to be or not to be and the second question is that an essence of time debate. The philosophy and physical science comments are discussed comparatively and together for the problem of existence and essence of time on study. This problem is researched at length with reference to the time experience of human in addition to movement and change on the earth. Correspondingly, it is seen different meanings of time like quantitative and qualitative especially the discussion on essence of time. The quantitative meaning of time is explainable, the qualitative meaning of time is discern to become known on existential structure of human and inner time experience with reference to philosophers who are analyzed comments about time in this discussion. Between these meanings are not found a degree difference presupposition of time and these are thought only different explanations of time. At the end of the study, time is pointed out to be and the essence of time is concluded to be understandable about time explanations of human.
___
- Augustine; Confessions, çev. William Watts, New York: The Macmillian Co., 1912.
- Augustine; The City of God II, çev. Marcus Dods, Edinburgh: T and T Clark, 1913.
- Aristotle; On The Heavens, çev. L. Stocks, Oxford: Princeton University Press, 1991.
- Aristoteles; Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
- Aristoteles; Kategoriler, çev. Saffet Babür, Ankara: İmge Kitabevi, 2002.
- Aristoteles; Fizik, çev. Saffet Babür, İstanbul: YKY, 2012.
- Bergson, Henri; Mind Energy, çev. H. Wildon Carr, New York: Henry Holt and Company, 1920.
- Bergson, Henri; Time and Free Will: An Essay on the Immediate Data of Consciousness, çev. F. L. Pogson, London: George Allen and Unwin Ltd., 1950.
- Birx, H. James; Encyclopedia of Time, California: Sage Publications, 2009.
- Buonomano, Dean; Beynimiz Bir Zaman Makinesi, çev. Yasin Konyalı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
- Burnet, John; Greek Philosophy, London: Macmillan and Co., 1950. Ceyhan Coştu, Feyza; “Zaman Üzerine Bir Sınıflama Denemesi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 8, 2015, 647-674.
- Davis, Adam Hart; The Book of Time, London: Mitchell Beazley, 2011.
- Dyke, Heather; “McTaggart and the Truth about Time”, Time, Reality and Experience, ed. Craig Callender, Cambridge: Cambridge University Press, 2002, 137-152.
- Einstein, Albert; Relativity: The Special and General Theory, çev. Robert W. Lawson, New York: Henry Holt and Company, 1920.
- Elias, Norbert; Zaman Üzerine, çev. Veysel Atayman, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
- Heidegger, Martin; The Concept of Time, çev. William McNeill, New Jersey: Wiley Blackwell, 1992.
- Heidegger, Martin; Metafizik Nedir?, çev. Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2009.
- Heidegger, Martin; Varlık ve Zaman, çev. Kaan H. Ökten, İstanbul: Alfa Yayınları, 2019.
- Husserl, Edmund; The Phenomenology of Internal Time Consciousness, çev. James S. Churchill, Indiana: Indiana University Press, 1964.
- Husserl, Edmund; Ideas Pertaining to a Pure Phenomenology and to a Phenomenological Philosophy, çev. F. Kersten, Boston: Martinus Nijhoff Publishers, 1983.
- İbn Rüşd, Tutarsızlığın Tutarsızlığı, çev. Kemal Işık- Mehmet Dağ, Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, 1986.
- Galilei, Galileo; İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog, çev. Reşit Aşçıoğlu, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
- Ginex, Nicholas P.; “Provide History of Religion and God”, Contemporary Issues in Education Research, 2013, c. 6, 199-208.
- Golosz, Jerzy; “Entropy and The Direction of Time”, Entropy, c. 23, 2021, 1-9.
- Gözcü, Ali Suat; “A- ve B- Zaman Teorileri”, Özne: Felsefe, Bilim ve Sanat Yazıları Dergisi, c. 25, 2016, 339-355.
- Gözcü, Ali Suat; “Dayanımlı ve Süregelimli Nesnelerin Değişimi Sorunu”, Beytulhikme An International Journal of Philosophy, c. 9, 2019, 377-392.
- Kant, Immanuel; Dissertation on The Form and Principles of The Sensible and Intelligible, çev. William J. Eckoff, New York: Columbia College, 1894.
- Kant, Immanuel; Critique of Pure Reason, çev. Norman Kemp Smith, London: Macmillan and Co., 1929.
- Kant, Immanuel; Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi-Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2000.
- Köktürk, Milay; Zaman Üzerine Felsefi Soruşturma, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2017.
- Laertios, Diogenes; Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, çev. Candan Şentuna, İstanbul: YKY, 2007.
- McTaggart, J. Ellias; “Unreality of Time”, Mind, c. 68, 1908, 457-474. Mumford, Lewis; Technics and Civilzation, London: Routledge and Kegan Paul, 1967.
- Newton, Isaac; Mathematical Principles of Natural Philosophy, Chicago: Ensyclopedia Britannica, 1952.
- Oktav, Cenker-Taslaman, Osman Caner; “Felsefe Tarihinde Zaman Düşünceleri”, Kader, 2017, c. 15, 718-742.
- Özcan, Muttalip; Aristoteles, Ankara: BilgeSu Yayınları, 2016.
- Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
- Platon. Timaios, çev. Erol Güney ve Lütfi Ay, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
- Rovelli, Carlo; The Order of Time, çev. Erica Segre-Simon Carnell, New York: Riverhead Books, 2018.
- Rovelli, Carlo; Ya Zaman Var Olmasaydı?, çev. Atakan Altınörs, İstanbul: Bilge Yayınları, 2019. Smith, Quentin; “Zaman ve Varoluş Dereceleri: Bir ‘Dereceli Şimdicilik’ Kuramı”, çev. T.
- Sağlam, Felsefe Tartışmaları, c. 39, 2007, 69-91.
- Soykan, Ömer Naci; “Saatsiz Yaşanır mı?”, Arayışlar: Felsefi Konuşmalar II, İstanbul: İnsancıl Yayınları, 2003, 117-126.
- Stace, Walter Terence; A Critical History of Greek Philosophy, London: Macmillan and Co., 1960.
- Tevrat (Tora Neviim Ketuvim), İstanbul: Kitabı-ı Mukaddes Yayınevi, 2005.
- Topakkaya, Arslan; “‘Geçmiş Zaman’ Gerçekten ‘Geçmiş’ midir?”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2008, c. 1, 566-573.
- Topakkaya, Arslan; “Zaman Kavramı Bağlamında Platon-Aristoteles Karşılaştırması”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2012, c. 13, 219-231.
- Topakkaya, Arslan; Felsefe, Din ve Kültürde Zaman, İstanbul: Say Yayınları, 2017. Turetzky, Philip; Time, New York: Routledge, 1998.
- Yavuz, Zikri; “Modern Zaman Teorileri ve Zamanın Gerçekliği”, Felsefe Dünyası, c. 56, 2012, 189-201.
- ISSN: 1303-3387
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2002
- Yayıncı: Dergah Yayınları A.Ş.