Hatice ToKSÖZ

12628

İbn sînâ'ya göre tıp-felsefe ilişkisi bağlamında insanın maddî yapısı

Bu çalışmanın amacı, birçok yönüyle İslâm felsefesinde ele alınan insanın maddî yapısını felsefe-tıp ilişkisi bağlamında incelemektir. İnsanın varlığı, nefs-beden ilişkisi ve nefs teorisi bağlamında incelenmiş, maddî yapısını ise tıp biliminde araştırılmıştır. İslâm bilim ve felsefesinde tıp ile ilgili kaleme alınan fî Menâfiîlazâ gibi eserlerde insan organizması, organlarının yapısı ve mükemmel dengesi ele alınmıştır. İbn Sînâ (ö. 1037), insan organizmasında mükemmel bir dengenin olduğunu söyler. O,Risâle fî Menâfiîl-azâ adlı eserinde insan organizmasını oluşturan dört unsur, dört hılt ve dört mizâç hakkında kısaca bilgi vermekte, insan vücudunun temeli sayılan kemik, kas ve eklemler üzerinde durmakta, daha sonra ise beyin, beyin sinirleri ve diğer organların beyinle olan ilişkisini, kalp, damarlar, duyu organları gibi organların yapısını, özelliklerini ve onların mükemmel uyumunu anlatmaktadır.

Ibn sînâ on human of material structure in the relationshıp between philosophy and medicine

The purpose of this study is to analyze material structure of human that is considered a matter in many its bearings in Islamic philosophy, in the relationship between medicine and philosophy. While its existence is examined in the context of relationship of soul-body and the theory of the soul, it s material structure is investigated in the medical science. The human organism, organ structure and its excellent balance are discussed in same works, such as fî Menâfi î l-a zâ which is written in terms of medicine in Islamic science and philosophy. Ibn Sînâ (d. 1037) says there is a perfect balance in human organism. He gives an overview of the four elements, four humours, and four temperaments that make up the human organism, emphasizes bones, muscles and joint sthat are considered the basis of human body, describes brain, brain nerves, the relationship between brain and other organs, the structure of organs such as heart, blood, vessels, sensary organs, their features and the perfect harmony between them in his work called Risâle fî Menâfi î l-a zâ.
PDF

___

  • Ağırakça, Ahmet, İslâm Tıp Tarihi : (Başlangıçtan VII./XIII. Yüzyıla Kadar) , İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri, 2004.
  • Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri , İstanbul: MÜ. İFAV Yayınları, 2008.
  • Aristoteles, Eczâü’l-hayevân , çev. Yûhannâ b. Batrîk, nşr. Abdurrahman Bedevî, Kuveyt: Vekâletü’l-Metbûât, 1978.
  • Aristotle, Parts of Animal s, nşr. ve İngilizce’ye çev. A. L. Peck, Londra: Harward University Press, 1998.
  • Lacy O’leary, Canon de, “The Influence of Galen on Arabic Philosophy”, Galen in the Arabic Philosophical Tradition içinde, ed. Fuat Sezgin, Frankfurt: 2000, ss. 77-82.
  • Gutas, Dimitri, “İbn Sînâ Devrinde Tıp Teorisi ve Bilimsel Metot”, çev. M. Cüneyt Kaya, İbn Sînâ’nın Mirası içinde, b. bs., İstanbul: Klasik Yayınları, 2010, ss. 229-245.
  • Ebû-’l-Hasen el-Eş’arî, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilafu’l-Musallîn, İlk Dönem İslâm Mez - hepleri, çev. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
  • Ormsby, Eric L., İslâm Düşüncesinde ‘İlahî Adaler’ Sorunu (Teodise) , çev. Metin Özdemir, Ankara: Kitabiyat, 2001.
  • Kahya, Esin, “el-Kanûn fi’t-Tıbb”, DİA , XXIV, İstanbul 2001, s. 331.
  • Kahya, Esin,“İbn Sînâ’nın Anatomi Çalışmaları”, II. Türk Tıp Tarihi Kongresi İstanbul 20-21 Eylül 1990
  • Kahya, Esin, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999, ss. 225-237.
  • Kahya, Esin,“İbnü’Nefîs”, DİA , XXI, İstanbul 2000, ss. 173-176.
  • Fârâbî, “Risâletü’n-li’l-Fârâbî fi’r-Redd alâ Câlînûs fîmâ Nâkızu fîhi Aristûtâlîs li’a’zâi’l-in - sân”, Resâilu Felsefiyye li’l-Kindî ve’l-Fârâbî ve İbn Bâcce ve İbn Adiyy içinde, nşr. Abdur - rahman Bedevî, Beyrut, Lübnan: Daru’l-Endelus, 1983.
  • Fârâbî,Din Üstüne , çev. Yaşar Aydınlı, Bursa: Arasta Yayınları, 2002.
  • Fârâbî,“el-İbâne an garazi Aristûtâlîs fî Kitabi mâ ba’de’t-tabî’a”, el-Mecmû içinde, Mısır: 1907, ss. 40-44.
  • Fârâbî,İhsâu’l-ulûm , nşr. Osman Muhammed Emin, Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1931.
  • Fârâbî,Kitâbu Arâu ehli’l-medîneti’l-fâzılâ, nşr. Albir Nasri Nadir, Beyrut: Dâru’l-meşrik, 1986.
  • Fârâbî, Kitâbü’l-mille , nşr. Muhsin Mehdî, Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1968.
  • Galen, “Kitâbü’l-Ahlâkı li-Câlînûs”, Galen in the Arabic Philosophical Tradition içinde, nşr. Fuat Sezgin, Frankfurt 2000, ss. 83-133.
  • Galen,On the Usefulness of the Parts of the Body , I-II, İngilizce’ye çev. Margaret Tallmadge May, New York: Cornell University Press, 1968.
  • Gazzâlî, el-Maksadu’l-esnâ fî şerhi Esmâillâhi’l-hüsnâ, thk. Fadlou A. Shehadi, Beyrut 1971.
  • Gazzâlî,İhyâu ulûmi’d-din , IV, Dârü’l-Mâ’rife, Beyrut 1983.
  • Ortuğ, Gürsel, “İbn Sînâ’nın ‘Menâfî’î’l-A’z⒠İsimli Risâlesi Üzerine Bir Çalışma”, Uluslararası İbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri , Ankara 9-12 Eylül 1985, ss. 377-382.
  • Yenen, Halide, “İbn Sînâ’da İlimler Tasnifi ve Risâle fî Aksâm el-Hikme”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi , 14, 2008, ss. 59-95.
  • Huneyn b. İshak, “Risâle Huneyn b. İshâk ile Ali bin Yahya fî zikri mâ türceme min kütübi Câlînûs bi’ılmihî ve ba’zı mâ lem yütercem”, Islamic Medicine , (Galen in the Arabic Tradition) içinde, ed. Fuat Sezgin, vol. XVIII, 1996, ss. 206-258.
  • Huneyn b. İshak,el-Mesâilü fi’t-tıb li-müteallimîn , nşr. Ebû Reyyân Muhammed Alî-Muhammed Mürsî Arab, (Kahire: Dâru’l-Câmiâti’l-Mısriyye, 1978).
  • İbn Cülcül, Tabakâtü’l-etibbâ ve’l-hükemâ , nşr. Fuad Seyyid, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
  • İbn Ebî Useybi’a, Uyûnu’l-enba fî Tabakati’l-etıbba, nşr. Nizar Rıza, (Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hayat (ts). İbn Haldun, Mukaddime , II, haz. Süleyman Uludağ, (İstanbul: Dergah Yayınları, 2011).
  • İbn Hindû,The Key to Medicine and a Guide for Students, İng. çev. Aida Tibi, Garnet Publishing, 2011.
  • İbn Sînâ, “el-Adhaviyye fi’l-Meâd”,Felsefe ve Ölüm Ötesi içinde, nşr. ve çev. Mahmut Kaya,İstanbul: Klasik Yayınları, 2011, ss. 1-46.
  • İbn Sinâ,el-İşârât ve’t-tenbîhât, İşaretler ve Tenbihler , nşr. ve çev. Ali Durusoy-Muhittin Macit-Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
  • İbn Sinâ,el-Kanûn fi’t-Tıbb , I, nşr. İdvâr el-Kâş, Beyrut: Müessesetü İzzettin, 1993.
  • İbn Sinâ,el-Kanûn fi’t-Tıbb , çev. Esin Kahya, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2009.
  • İbn Sinâ,el-Mebde’ ve’l-me’âd , nşr. Abdullah Nûmânî, Tahran: İntişârât-ı Müessese-i Mütâlaât-ı İslâmî-Dânişgâh-ı MacGill/Şube-i Tahran, 1363.
  • İbn Sinâ,eş-Şifâ: et-Tabî’iyyât, el-Hayevân, nşr. Abdülhalim Muntasır-S. Zâyed-A. İsmail, Kahire: el-Hey’etü’l-Amme li’l-Kitâb, 1970.
  • İbn Sinâ,et-Ta’lîkât , nşr. Abdurrahman Bedevî, Kahire: 1973.
  • İbn Sinâ,İkinci Analitikler , Burhan, nşr. ve çev. Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
  • İbn Sinâ,Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, II, nşr. ve çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
  • İbn Sinâ,Kitâbu’ş-Şifâ/Tabî’iyyât: en-Nefs , nşr. Fazlurrahman, London: University of Durham, 1959.
  • İbn Sinâ,Mantıku’l-meşrikıyyîn , nşr. Ayetullah el-Uzmâ el-Mar’aşî, Kum: (h.) 1405.
  • İbn Sinâ,“Risâle fî Aksâmi’l-ulûmi’l-akliyye”, nşr. Emin Hindiyye, Tis’u Resâil içinde, Mısır: Matbaatü Hindiyye, 1908, s. 104-118.
  • İbn Sinâ,Risâle fî Menâfi’î’l-a’zâ , Nuruosmaniye Kütüphanesi, nr. 4894, vr. 368 b-370b.
  • İbn Sinâ,Risâle fî Menâfi’î’l-a’zâ , Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, nr. 4851, vr. 60 b-67a.
  • İbn Sinâ,Risâle fî Menâfi’î’l-a’zâ , Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye, nr. 1452, vr. 167 a-172b.
  • İbn Sinâ,Risâle fi’l-Hudûd,nşr. Emin Hindiyye, Tis’u Resâil içinde, Mısır: Matbaatü Hindiyye, 1908, s. 72-102.
  • İbnü’l-Kıfti, İhbâru’lulemâ bi ahbâri’l-hukemâ , I, nşr. Abdülmecid Diyab, Kuveyt: Mektebetü İbn Kuteybe, ts.
  • İbnü’n-Nefîs, Kitâbu Şerhu Teşrihi’l-kânûn, nşr. Selman Kataye, Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Amme li’l-Kitâb, 1988.
  • İbnü’n-Nefîs,,Risâletü’l-a’zâ maa dirase havle İbnü’n-Nefîs ve menhecuhu vabiatuhu , nşr. Yusuf Zeydân, Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyeti’l-Lübnâniyye, 1991.
  • İhvân-Safâ,Resâil , I-IV, nşr. Ârif Tâmer, Beyrut: 1995.
  • Kutluer, İlhan, “Câlînûs”,DİA, VII, İstanbul 1993, s. 32-34.
  • Kutluer, İlhan,İslâm’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru , İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
  • Yakıt, İsmail, “Fârâbî Galenos’u Niçin Eleştirdi?”, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, 20-24 Mayıs 2008, C. I, İstanbul 2008, s. 11-23.
  • Kâtip Çelebi,Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-fünun, C. II, nşr. Şerafettin Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge, İstanbul 1943.
  • Kindî, “Göklerin Allah’a Secde ve İtaat Edişi Üzerine”, Kindî Felsefî Risâleler içinde, çev. Mahmut Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2002.
  • Kindî,“Risâle fi’l-İbâne an sücûdi’l-cirmi’l-aksâ”, nşr. M. Abdülhâdî Ebû Rîde, Resâilü’l-Kindî li-felsefiyye içinde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1999.
  • Kustâ b. Lûkâ, “fî’l-Fark beyne’n-nefs ve’r-rûh”, el-Felsefetü’l-İslâmiyye içinde, nşr. Fuad Sezgin, Ma’had Târihu’l-ulûmi’l-arabiyye ve’-İslâmiyye , Frankfurt 1999, s. 97-109.
  • Kaya, M. Cüneyt, “Tabibin Felsefeye İhtiyacı Var mı? İbn Hindû’ya Göre Tıp-Felsefe İlişkisi”, Kutadgubillig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi , Sayı 19, 2011, s. 417-430.
  • Kaya, M. Cüneyt,“Tabipler İçin Felsefe: İbn Hindû’nun Felsefe Tasavvuru ve Sözlüğü”, Felsefe Arkivi , Sayı 34, İstanbul, 2011, s. 21-79.
  • Kaya, Mahmut,İslâm Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi , İstanbul: Ekin Yayınları, 1983.
  • Tallmadge May, Margaret, “Giriş”,Galen, on the Usefulness of the Parts of the Body içinde, I-II, İngilizce’ye çev. Margaret Tallmadge May, New York: Cornell University Press, 1968.
  • Mert, Muhit, “İnsanın Hakikati”,Dini Araştırmalar , C. I, Sayı II, 1998, ss. 199-211.
  • Macit, Muhittin, “Aristoteles ve İbn Sînâ’da Nefs-Beden İlişkisi Problemi ve Modern Zihin Felsefesindeki Bazı Yansımaları”, MÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26, 2004/1, ss. 59-83.
  • Arıcı, Mustakim, “Kutbuddin Şîrâzî’ye Göre Tababet Sanatı ve Hekimlik Ahlâkı”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 22, 2012, s. 45-71.
  • Ergin, Osman,İbn Sînâ Bibliyografyası, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1956.
  • Şeşen, Ramazan, “Câhiz”,DİA, VII, İstanbul 1993, ss. 22-23.
  • Walzer, Richard,Galen On Jews and Christians, London: Oxford University Press, 1949.
  • Mehdevi, Yahya,Fihrist-i nüshaha-yı musannefat-ı İbn Sînâ, Tahran: Danişgâh-ı Tahran, 1954.
  • Zeydan, Yusuf, “Menhucu’t-tahkîk”, İbnü’n-Nefîs,Risâletü’l-a’zâ maa dirase havle İbnü’n-Nefîs ve menhecuhu vabiatuhu içinde, nşr. Yusuf Zeydân, Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyeti’l-Lübnâniyye, 1991.
Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları-Cover
  • ISSN: 1303-3387
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2002
  • Yayıncı: Dergah Yayınları A.Ş.
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Taşköprîzâde ahmed efendi'nin (ö. 968/1561) sūretu'l-halâs fî tefsîri sûreti'l-ihlâs adlı eseri: sunuş, tahkik, tercüme *

Ahmet Faruk GÜNEY, Ahmet SÜRURİ

İbn sînâ'ya göre tıp-felsefe ilişkisi bağlamında insanın maddî yapısı

Hatice ToKSÖZ

BAtıcılık düşüncesi çerçevesinde abdullah cevdet'te din-bilim-felsefe ilişkisi

Ahmet ÇAPKU

Filibeli ahmed hilmi'nin geç dönem osmanlı materyalistlerine cevapları

Cem DOĞAN

Indian logic and its similarity to aristotle's logic

Nazlı İNÖNÜ