Eski Uygurcada Kafatası Kâsesi/Kapāla ve İç Sunu

Eski Uygurca Tantrik Budizm’e ait eserlerde sembolik değere sahip pek çok terim bulunmaktadır. Bu terimlerin en ilgi çekicilerinden biri kafatası kâsesi anlamındaki kapāla’dır. Kafatası kâsesi öfkeli tanrı ve tanrıçaların bilgelik elleri olan sol ellerinde tuttukları sembolik bir nesnedir. Aynı zamanda bu kafatası kâsesi Kāpālika’lar tarafından çeşitli sunularda kullanılmaktadır. Bu sunular özellikle Eski Uygurcada bali tapıg ‘bali sunusu’ ve iç tapıg ‘iç sunu’ şeklinde adlandırılan ve birbiriyle bağlantılı olan sunulardır. Budizm’de kanlı kurbanlar yasaklandığı için bali sunusunda genellikle kek ve tahıl ürünleri kullanılır. Fakat Eski Uygurca örnekte ifade edildiği üzere ilk insan Puruṣa’nın kurban edilişi gibi ritüeli uygulayan kişi bedenini baştan ayağa kadar tüm uzuvlarını kesip kafatası kâsesine koyduğunu hayal eder. Bu durum tamamıyla sembolik bir anlam taşır. Bununla birlikte kafatası kâsesi içerisinde karışımlar bulunur ki bu karışımlardan en önemlisi ölümsüzlük iksiri olan rasāyana’dır. Eski Uygur metinlerinde bėş rasiyan şeklinde ifade edilen terim ölümsüzlüğü ve genç kalmayı elde etmeyi sağlar. Rasāyana ‘insan dışkısı, idrar, meni, âdet kanı, ilik’ten oluşur. Aynı zamanda bu kafatası kâsesinde ‘boğa, köpek, fil, at ve insan eti’nden oluşan beş et bulunur. Elbette bunların da çeşitli sembolik anlamları vardır. Bu çalışma Eski Uygur Türkçesi metinlerine dayanarak yukarıda bahsedilen sembolik anlam taşıyan terimlerin açıklanması üzerinedir.

Anahtar Kelimeler:

Eski Uygurca, kafatası kâsesi, bali sunusu, iç sunu, tanrısal beden

Skull Bowl/Kapāla and Inner Offering in Old Uygur

There are many terms with symbolic value in the texts of Old Uyghur Tantric Buddhism. One of the most interesting of these terms is kapāla, meaning skull bowl. The skull bowl is a symbolic object that angry gods and goddesses hold in their left hand, the hand of wisdom. At the same time, this skull bowl is used by Kāpālikas in various offerings. These offerings are interrelated offerings, which are called bali tapıg (bali offering) and ič tapıg (inner offering) in Old Uyghur. Because blood sacrifices are prohibited in Buddhism, cakes, and cereals are often used in the bali offering. But, as expressed in the Old Uyghur example, the person performing the ritual, such as the sacrifice of the first human Puruṣa, imagines that he cuts off all his limbs from head to toe and puts them in a skull bowl. This has a fully symbolic meaning. However, there are mixtures in the skull bowl, and the most important of these mixtures is rasāyana, the elixir of immortality. The term, expressed as beš rasiyan in the Old Uyghur texts, provides immortality and staying young. Rasāyana consists of human excreta, urine, semen, menstrual blood, marrow. At the same time, this skull bowl contains five meats consisting of bull, dog, elephant, horse and human flesh. Of course, they also have various symbolic meanings. This study is about explaining the above-mentioned symbolic terms based on Old Uyghur texts.

Keywords:

Old Uyghur, skull bowl, bali offering, inner offering, divine body,

PDF

___

Akça, Hilal (2022). Ataerkilliğin Manevi Kızları, Kadın Kahramanın Ölüler Diyarına İnişi. Kayseri: Kimlik Yayınları.
Akıncı, Meltem (2021). “Kafatasından Kadeh Yapma Ritüeli ve Türklerde Görülen Misalleri”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35: 7-19.
Beer, Robert (1999). The Encyclopedia Tibetan Symbols and Motifs. Boston: Shambhala Publications.
Beer, Robert (2003). The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols. Chicago: Serindia Publication.
Bisschop, Peter (2009). “Śiva”. BEH, vol. I. Leiden: Koninklijke Brill NV.
Buswell, Robert E. & Lopez, Donald S. (2014). The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
Campbell, Joseph (2020). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Trans. Sabri Gürses. İstanbul: İthaki Yayınları.
Carmen, Meinert (2019). “Embodying the Divine in Tantric Ritual Practice: Examples Form the Chinese Karakhoto Manuscripts from the Tangut Empire (ca. 1038–1227)”. Revue d’Etudes Tibétaines, 50: 56–72.
Chui, Tony (2019). “Conceptualization of “Taking the Essence” (bcud len) as Tantric Rituals in the Writings of Sangye Gyatso: A Tradition or Interpretation?”. Religions, 10, 231: 2-18.
Davidson, Ronald M. (2002). Indian Esoteric Buddhism, A Social History of the Tantric Movement. New York: Columbia University Press.
Eliade, Mircea (2003). Dinler Tarihine Giriş. Trans. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Eliade, Mircea (2013). Yoga, Ölümsüzlük ve Özgürlük. Trans. Ali Berkay. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eliade, Mircea (2018). Şamanizm: İlkel Esrime Teknikleri. Trans. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi.
Eliade, Mircea (2019). Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar. Trans. Cem Soydemir. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Eliade, Mircea (2020). Demirciler ve Simyacılar. Trans. Mehmet Emin Özcan. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
English, Elizabeth (2002). Vajrayogini: Her Visualizations, Rituals, & Forms. (Studies in Indian and Tibetan Buddhism). Boston: Wisdom Publications.
Fuentes, Ayesha (2011). Utilizing Terror: On the Adoption and Refinement of Skull Cups in Tibetan Buddhism. MA Thesis. Medford & Somerville, Massachusetts: Tufts University.
Gray, David (2007). The Cakrasamvara Tantra (The Discourse of Sri Heruka) (Sriherukabhidhana), A Study and Annotated Translation. New York: Columbia University’s Center for Buddhist Studies and Tibet House US.
Gyatso, Geshe Kelsang (1997). Essence of Vajrayana: The Highest Yoga Tantra Practice of Heruka Body Maṇḍala. London: Tharpa Publications.
Herodotos (2017). Tarih. Trans. Müntekim Ökmen. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Kara, Georg & Zieme, Peter (1976). Fragmente tantrischer Werke in vigurischer übersetzung. Berlin: Akademie Verlag.
Kara, Georg & Zieme, Peter (1977). Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas “Tiefer Weg” von Sa-skya Pandita und der Mañjuśrīnāmasamgīti. Berlin: Akademie Verlag.
Kaya, Ceval (2021). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Laufer, Berthold (1923). “Use of Human Skulls and Bones”. Leaflet, 10: 1-16.
Lopes, Rui Oliveira (2020). “The ‘Transience of Things’ in Vajrayana Buddhist Visual Culture”. Convocarte N. 8-Arte e tempo: Tepo, Cultuta e criação artística, 107-128.
Puri, H. S. (2003). Rasāyana, Ayurvedic Herbs for Longevity and Rejuvenation. Taylor & Francis: London and New York.
Snodgrass, Adrian (1985). The Symbolism of the Stopa. Ithaca, New York: Southeast Asia Program 120 Uris Hail Cornell University.
Wayman, Alex (2009). The Buddhist Tantras: Light on Indo-Tibetan Esotericism. London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Yakup, Abdurishid (2016). Altuigurische Aparimitāyus-Literatur und kleinere tantrische Texte. Turnhout, Belgium: Brepols.
Zieme, Peter & Kara, Georg (1978). Ein uigurisches Totenbuch, Nāropas lehre in uigrischer übersetzung. Budapest: Akademiai Kiado.