HZ. ALİ’YE AİT YÜZ SÖZÜN MANZUM BİR TERCÜMESİ: MAKĀLÂT-I HAZRET-İ ESEDÜ’LLÂHİ’L-GĀLİB ALÎ BİN EBÎ TÂLİB
Tanınmış Arap âlim ve yazarlarından Câhız’ın (ö. 869) Hz. Ali vecizeleri arasından seçerek derlediği “Mie Kelime”(Yüz Cümle)’nin, Reşîdüddîn Vatvat (ö. 1177) tarafından Harizm şahlarına ithaf edilmek üzere Farsçaya çevrilip kısaca açıklandığı bilinmektedir. Daha ziyade “Sad-Kelime-i Hazret-i Alî” adıyla anılan bu yüz söz, Türk âlim, şair ve yazarları tarafından da alâkayla karşılanmış olup 14 veya 15. asırdan itibaren defalarca tercüme ve şerh edilmiştir. Sad Kelime’nin hangi tarihte ve kimin tarafından tamamlandığı belli olmayan birtakım tercüme ve şerhlerine de rastlanmaktadır. Dış kapağında Makālât-ı Hazret-i Esedü’llâhi’l-Gālib Alî bin Ebî Tâlib ismiyle adlandırılan eser de Sad-Kelime-i Hazret-i Alî’nin mütercimi ve tercüme zamanı kesin olarak bilinmeyen tercümelerinden biridir. Sonundaki ketebe kaydından metnin Nâmî el-Horasânî diye meşhur biri tarafından 1 Muharrem 952 (15 Mart 1545) tarihinde yazıldığı belirtilmekle beraber anılan ismin mütercim mi yoksa müstensih mi, tarihin de tercüme mi istinsah tarihi mi olduğu kesin olarak anlaşılamamaktadır. Nâmî’nin mahlas olabileceği ve tanındığı manasındaki kayıt düşünülürse, Arapça sözleri tercüme eden kişi olması muhtemel görünmektedir. Mütercimin ikişer beyitle tercüme ettiği 94 vecizeden 90’ı, Hz. Ali’ye nisbet edilen Sad Kelime’de bulunmakta; dördü ise Nesrü’l-leâlî isimli derlemede yer almaktadır. Bu yazıda bahis konusu tercüme, tanıtılıp incelendikten sonra Latin asıllı harflere ve günümüz Türkçesiyle nesre çevrilerek sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Hz. Ali, Nesrü’l-leâlî, vecize, tercüme.
___
- Ali Şir Nevâî, Nazmü’l-cevâhir, Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Kılıç Ali Paşa Bölümü, nr. 781/1.
- Ateş, Ahmed (1959). “Raşîd Al-Dîn Vatvat’ın Eserlerinin Bâzı Yazma Nüshaları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Eylül 1959, c. 10, sayı: 14, s. 1-24.
- Ceyhan, Âdem (2020). “Reşîdüddîn Vatvat’ın ‘Matlûbu Külli Tâlib…’ Adlı Eserinin Bir Tercümesi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, C. 7, Sayı 19, s. 513-542.
- Ceyhan, Âdem, F. Koyuncu (2020). “Kastamonulu Müderris Hâcegîzâde Mustafa Efendi’nin Sad-Kelime-i Hz. Ali Tercümesi”, Hikmet- Akademik Edebiyat Dergisi, yıl 6, Sayı 13, s. 84-153.
- Ceyhan, Âdem (2012). “Manastırlı Mehmed Rifat Bey’in Matlûbu Külli Tâlib Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, Sayı 1, s. 57-71.
- Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatında Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.
- Ceyhan, Âdem (2015). “Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullâh’ın Hz. Ali’den Yüz Söz tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, Sayı 3, s. 323-354.
- Ceyhan, Âdem (2003). “Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 30, s. 147-188.
- Ceyhan, Âdem ve Muhammet H. Cankurt (2021). “Tuhfetü’l-ihvân (Dostlara Armağan) Hz. Ali’nin Yüz Sözü, Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turzim Müdürlüğü, Ankara.
- Hâfız. Lü’lü’-i Mendûd, Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. No. 786, vr. 103b-119b.
- Kāsım. Nazmü’l-Leâlî Der Terceme-i Nesrü’l-leâlî. İstanbul Üniversitesi Ktp. Nadir Eserler Bölümü TY No. 2210.
- Kitâbü Hadîs-i Erbaîn, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Ktp. M. Cevdet Yazmaları, K. 342, vr. 52b-62b.
- Mâtemî, Tercüme-i Nesrü’l-leâlî min Kelâmi Ali İbn Ebî Tâlib. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Fatih, nr. 5404/8.
- Mustafa b. Şücâ‘, Tercüme-i Nesrü’l-leâlî. Millet Yazma Eser Ktp. Ali Emîrî, Şer’iyye, nr. 629.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Bahir SELÇUK