Sezai Karakoç’un Şiirinde Geleneğin Dönüştürülme Biçimi Açısından Hızır İmgesi

Sezai Karakoç, modern Türk şiirinde gelenek konusuna en çok kafa yoran ve şiirini, anlam evreni açısından geleneğe bağlama uğraşında olmuş bir şairdir. Karakoç, poem dönemi olarak adlandırılabilecek uzun şiir denemeleriyle birlikte her şiir kitabında geleneği farklı açılardan dönüşüme uğratarak şiirini oluşturmaya çalışmıştır. Bu makalede Sezai Karakoç’un 1967 yılında yayımlamış olduğu Hızırla Kırk Saat adlı poemde geleneksel bir figür olan Hızır’ı, bir imge olarak hangi anlam ve çağrışımlarla kullandığı incelenmiştir. Bu çalışmayla, Karakoç’un, modern şiirin olanaklarından yararlanırken gelenekle ne şekilde bağ kurmamaya çalıştığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemede Karakoç’un, kutsal metinlerde, geleneksel anlatılarda ve halk inançlarında geçen Hızır’ı içinde var olduğu geniş kültürel birikimden hareketle diriliş düşüncesiyle ilgili kapsayıcı bir imgeye dönüştürdüğü görülmüştür. Karakoç’un şiirinde Hızır, zaman zaman geleneksel formuyla tasvir edilse de genelde bir kişi olmanın ötesinde, bir misyon olarak yer almaktadır. Sıkı bir organik bağla kurgulanmayan Hızırla Kırk Saat’te Hızır’ın, İslam uygarlığının oluşum sürecinde rolü olan tarihsel tipolojilerin ortak karakteri olarak kurgulandığı tespit edilmiştir. Bu anlamda Hızır’ın, daha ziyade ilahi hakikatlerin taşıyıcılığının metaforuna dönüştürüldüğü söylenebilir. Karakoç’un çizdiği Hızır imgesinin geleneksel biçimlerinden farklı olarak yaşanan değişimlerden dolayı topluma eleştirel bakan, sorgulayan ve bunun sorumluluğunu üstlenen bir kişiye dönüştürüldüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Gelenek, Sezai Karakoç, Hızır, imge, modern Türk şiiri.

The Image of Hızır in Terms of Transformation of Tradition in Sezai Karakoç’s Poetry

Sezai Karakoç is a poet who thinks most about tradition in modern Turkish poetry and tries to connect with the universe of meaning of tradition with his poetry. Karakoç tried to create his poetry by transforming tradition from different angles in every poetry book of his long poems period. In this article, it was examined in what sense and connotations Sezai Karakoç used Hızır, a traditional figure, as an image in his poem titled Hızırla Kırk Saat, published in 1967. With this study, it was tried to determine how Karakoç tried not to establish ties with tradition while using from the opportunities of modern poetry. In the analysis, it was seen that Karakoç transformed Hızır, who is mentioned in sacred texts, traditional narratives and folk beliefs, into a comprehensive image about the idea of resurrection, based on this broad cultural background. In Karakoç’s poem, although Hızır is described with his traditional personality in some parts of the book, he is generally depicted as a mission, not as a person. It has been determined that in Hızırla Kırk Saat Hızır, which is not constructed with a tight organic bond, Hızır is fictionalized as the common character of historical typologies that played a role in the formation process of Islamic civilization. In this sense, it can be said that Hızır has been transformed into a metaphor that carries divine truths. It has been seen that the image of Hızır depicted by Karakoç, unlike its traditional forms, has been transformed into a person who looks critically at society, questions it and takes responsibility for it, due to the changes experienced.

Keywords:

Tradition, Sezai Karakoç, Hızır, image, modern Turkish poetry.,

PDF

___

Altuntaş, H. (2011). Kur'an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
Arslan, H. İ. (2019). Tasavvuf Ekseninde Sezai Karakoç'un Hızır’la Kırk Saat Şiirinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi.
Baş, M. K. (2011). Sezai Karakoç’un Şiirinde Metafizik Vurgu. İstanbul: İnsan Yayınları.
Enser R. K. (2022). Modern Dünyada Bir Sûfinin ‘Seyr ü Sülûk’ü: Sezai Karakoç’un ‘Ayinler’i Üzerine. Tüm Yönleriyle Sezai Karakoç: Edebiyat Düşüncesi içinde. Edl. Kemal Şamlıoğlu vd. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
Enser, R. (2018). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Geleneğin Tezahür Odakları Olarak İnsan, Zaman ve Mekân. Doktora Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Eroğlu, E. (1981). Sezai Karakoç’un Şiiri. İstanbul: Bürde Yayınları.
Eyice, S. (1969). Çorum'un Mecidözü’nde Âşık Paşa-oğlu Elvan Çelebi Zaviyesi. Journal of Turkology, 15, 211-246.
Gülten, S. (2017). Hızır-İlyas Zaviyeleri, Aya Yorgi ve Bektaşîler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (83), 81-100.
İkbal, M. (2014). Cavidname. Çev. Halil Toker. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
İnam, A. (2003). Eleştirinin Kıyılarında. İstanbul: Hece Yayınları.
Karakoç, S. (2007a). Edebiyat Yazıları I: Medeniyetin Rüyası, Rüyanın Medeniyeti Şiir. İstanbul: Diriliş Yayınları.
Karakoç, S. (2007b). Edebiyat Yazıları II: Dişimizin Zarı. İstanbul: Diriliş Yayınları.
Karakoç, S. (2013). Gün Doğmadan. İstanbul: Diriliş Yayınları.
Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ocak, A. Y. (2019). İslam-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Timaş Yayınları.
Onay, A. T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı (Hzl. Cemal Kurnaz). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Orhanoğlu, H. (2009). Sezai Karakoç’un Şiirinde İmgeler. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, (1), 73-104.
Pala, İ. (1998). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Şahin, V. (2015). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Yaratıcı Değerler. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2727-2744.
Tanpınar, A. H. (1995). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tanpınar, A. H. (2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: YKY.
Yıldız, A. (2007). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Tasavvuf. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 10-15 Eylül 2007, Ankara, 1839-1861.