Orhan Kemal’in Murtaza Romanında Laytmotif Tekniğinin Kullanılışı

Orhan Kemal’in Murtaza romanı önce 17 Ocak-29 Şubat 1952 tarihleri arasında Vatan gazetesinde tefrika halinde yayımlanmış, ardından aynı yıl kitap halinde basılmıştır. Roman olarak ilgi gören Murtaza, sinema ve tiyatroya da uyarlanmıştır. Çeşitli çalışmalarda farklı yönleriyle ele alınan roman, bu makalede laytmotifler açısından incelenmiştir. Çalışmanın giriş kısmında terim sözlüklerinden yola çıkılarak bu tekniğin tanımı ve edebi eserlerde kullanılışı hakkında genel bilgiler aktarılmıştır. Ardından Murtaza romanıyla ilgili kısaca bilgi verilip asıl konu olan laytmotiflere geçilmiştir. Makale, laytmotif tekniğinin romanda nasıl kullanıldığını göstermeyi hedeflemektedir. Romandaki laytmotifler çeşit ve işlev açısından iki ana başlıkta ele alınmıştır. Laytmotif çeşitleri, toplumsal değerlerle, fiziksel özellikler ve dış görünüşle, davranış şekilleriyle ilgili tekrarlar olmak üzere üç alt başlıkta değerlendirilmiştir. Murtaza romanında laytmotiflerin iki temel işlevi saptanmıştır: karakter çizme ve atmosfer oluşturma. Sonuç kısmında ise romandaki tekrarların hangi amaca hizmet ettiği ve esere ne kattığı soruları cevaplanmaya çalışılmıştır. Murtaza romanı laytmotif tekniğinin romanda geniş ve başarılı bir şekilde kullanıldığı örneklerden biridir.

Anahtar Kelimeler:

Orhan Kemal, Murtaza, laytmotif, motif, roman.

The Use of Leitmotif Technique in Orhan Kemal's Murtaza

Orhan Kemal's novel Murtaza was first published in serialized in the Vatan newspaper between 17 January and 29 February 1952, and then published as a book in the same year. Murtaza, which attracted attention as a novel, has also been adapted to cinema and theater. This novel, which has been handled with different aspects in various studies, has been examined in terms of leitmotifs in this article. In the introductory part of the study, based on the term dictionaries general information about the definition of this technique and its use in literary works are given. Then, brief information about the novel Murtaza was given and continued with the main subject leitmotifs. This article aims to show how the leitmotif technique is used in the novel. The leitmotifs in the novel are handled under two main headings in terms of variety and function. Laytmotif types were evaluated under three sub-headings as repetitions related to social values, physical characteristics and appearance, and behavioral patterns. In the novel Murtaza, two basic functions of leitmotifs have been identified: portraying characters and creating atmosphere. In the conclusion part, it has been tried to answer the questions of what purpose the repetitions in the novel serve and what they add to the work. The novel Murtaza is one of the examples in which the leitmotif technique is widely and successfully used in the novel.

Keywords:

Orhan Kemal, Murtaza, leitmotif, motif, novel.,

PDF

___

Abrams, M. H. (1999). A Glossary of Literary Terms. Boston: Thomson Learning.
Akar, Ç. (2020). Orhan Kemal’in Roman ve Öykülerinde Otobiyografik-Biyografik Öğeler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Auger, P. (2010). The Anthem Dictionary of Literary Terms and Theory. New York: Anthem Press.
Aytaç, G. (2000). Thomas Mann’ın “Büyülü Dağ” ve “Lotte Weimar’da” Romanlarındaki Edebi Kişiliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Baldick, C. (2001). The Concise Oxford Dictionary of Literary Terms. Oxford: Oxford University Press.
Bergson, H. (2014). Gülme (Çev. Devrim Çetinkasap). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Bezirci, A. (1994). Orhan Kemal. İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı.
Carey, G. (1999). A Multicultural Dictionary of Literary Terms. North Carolina: McFarland & Co.
Cuddon, J. A. (1999). Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London: Penguin Books.
Devine, P. (1999). Leitmotif and Epiphany: George Moore’s Evelyn Innes and The Lake. Moments of Moment: Aspects of the Literary. (Ed. Wim Tigges). Amsterdam: Rodopi.
Eliuz, Ü. (2004). Orhan Kemalʹin Romanlarında Yapı ve İzlek. Doktora Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
Eliuz, Ü. (2008). Orhan Kemalʹin Murtaza Romanında Yapı. Turkish Studies, 3(4), 904-921.
Gürsel, N. (1997). Başkaldıran Edebiyat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Herman, D. vd. (2005). Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. New York: Routledge.
Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Hüküm, M. (2017). Cemal Süreya Şiirinde İroni. Türklük Bilimi Araştırmaları, (42), 77-107.
Kemal, O. (1952. 17.01-29.02). Murtaza. Vatan.
Kemal, O. (2015). Murtaza. İstanbul: Everest Yayınları.
Kudret, C. (2009). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, C. III. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Morner, K. (1991). NTC's Dictionary of Literary Terms. Chicago: NTC Publishing Group.
Murfin, R. ve Ray, M. (1997). The Bedford Glossary of Critical and Literary Terms. Boston: Bedford Books.
Narlı, M. (2002). Orhan Kemal’in Romanları Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Nişanyan, S. (2015). Laytmotif. Nişanyan Sözlük. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/laytmotif, [Erişim Tarihi: 27.07.2022].
Otyam, F. (1975). Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları. İstanbul: E Yayınları.
Örkün, B. (2018). Orhan Kemal’in Murtaza İsimli Romanını Foucault’nun Özne ve İktidar Kavramlarıyla Birlikte Okumak. Folklor/Edebiyat, 24(93), 167-176.
Quinn, E. (2004). Collins Dictionary Literary Terms. Glasgow: Harper Collins.
Sazyek, H. (2021). Roman Terimleri Sözlüğü. Ankara: Hece Yayınları.
Tekin, M. (2020). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Tüzer, İ. ve Hüküm, M. (2019). Edebiyat Sosyolojisi. Ankara: Akçağ.
Uğurlu, N. (1972). Orhan Kemal’in İkbal Kahvesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
Warrack, J. (1995). Leitmotiv. The Grove Dictionary of Music and Musicians, 10. (Ed. Stanley Sadie). London: Macmillan Publishers.