Kul Mesûd ile Molla Muhammed Timur'un Kelile ve Dimne’lerinin Hayvan Adları Bakımından Karşılaştırılması

Bu makalede Kul Mesûd ile Molla Muhammed Timur’un Kelile ve Dimne tercümeleri hayvan adları bakımından karşılaştırılmıştır. Kul Mesûd’un Kelile ve Dimne tercümesi kaynak olarak Nizâmüddîn Ebü’l-Me’âlî Nasrullâh b. Muhammed b. Abdülhamîd tarafından kaleme alınan Farsça esere dayanırken Molla Muhammed Timur’un tercümesi Hüseyin Vâ’iz Kâşifî’nin (ö. 1504) Envâr-ı Süheylî adlı Farsça eserine dayanmaktadır. Her iki metin İbnü’l-Mukaffa’nın Arapça eserinden yapılmış Farsça Kelile ve Dimne tercümeleridir. Farsça kaynak bir eserden tercüme edilmiş olmalarına rağmen iki eser arasında hayvan adları bakımından dikkat çekici farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar hayvanların temsil ettikleri karakter ve semboller bakımından değil daha çok hayvan adları için kullanılan kelime ve kavramlar açısındandır. Her iki eserde 73 farklı hayvan türü yer almaktadır. Bu hayvanlardan 69 tanesi Molla Muhammed Timur’un eserinde bulunur. Molla Muhammed Timur, 69 hayvan için 116 farklı isim kullanmıştır. Buna karşılık Kul Mesûd’da 73 hayvan türünden 63 tanesi bulunmaktadır. Kul Mesûd’un eserinde her hayvan için tek isim kullandığı görülür. Hayvan adları Türkçenin çekirdek kelime kadrosunda yer almasına rağmen özellikle Molla Muhammed Timur’un eserinde yoğun bir şekilde Arapça ve Farsça hayvan adlarının kullanıldığı görülür.

Anahtar Kelimeler:

Kul Mesûd, Molla Muhammed Timur, Kelile ve Dimne, Hayvan Adları.

The Comparison of Kul Mesud and Molla Muhammed Timur's Kelile and Dimne’s from the Perspective of Animal Names

This article compares the Turkic translations of Kalilah and Dimnah by Kul Mas’ûd and Molla Muhammad Timur with regard to animal names used in them. The translation of Kul Mesud’s Kalilah and Dimnah was based on the Persian work of Nizâmüddîn Ebü’l-Me’âlî Nasrullâh b. Muhammed b. Abdülhamîd and the translation of Molla Muhammed Timur was based on the Persion work of Hüseyin Vaiz Kâşifi (date of death 1504) named Envar-i Süheyli. Both texts are Persian translations of İbnü'l Mukaffa's Arabic work. Even though they were translated from a Persian source, there exist significant differences between the two works regarding to the animal names. The differences are not due to the characters and symbols that the animals represent but due to the words and concepts used for the animal names. In both texts there are 73 different animal species. 69 of them exist in Molla Muhammed Timur's work. Molla Muhammed Timur used 116 different names for 69 animals. On the other hand Kul Mesud's work contains 63 animals out of 73 animal species. It is seen that Kul Mesud used a single name for each animal. Even though the animal names are basic Turkish, especially Molla Muhammed Timur used intensive Arabic and Persian names in his work.

Keywords:

Kul Mesud, Molla Muhammed Timur, Kalilah and Dimnah, Animal Names.,

PDF

___

Adamović, M. (1994). Kelile ü Dimne Türkische Handschrift T. 189 der Forschungsbibliothek Gotha, Hildesheim.
Albayrak, N. (2002). Kul Mesud. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 26, s. 352-353). Ankara: TDV Yayınları.
Çimen, F. (2015a). Çağatayca Kelile ve Dimne Tercümeleri. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi = The Journal of Turkish Cultural Studies, 33, 237-260.
Çimen, F. (2015b). Çağatayca Bir Hayvan Adı Üzerine Etimolojik Bir Deneme. İstanbul: FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 6, 73-80.
Çimen, F. (2022). Molla Muhammed Timur Âsâru’l-İmâmiyye Çağatayca Kelile ve Dimne Tercümesi İnceleme, Metin, Dizin-Sözlük. İstanbul: DBY Yayınları.
Roux, J-P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar (çev. Aykut Kazancıgil, Lale Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Tezcan, S. (1995). Mesûd ve XIV. Yüzyıl Türk Edebiyatına Dair Yeni Bilgiler. Türk Dilleri Araştırmaları, C. 5, İstanbul: Simurg Yayınları, 65-84.
Tezcan, S. (1996). Manzum Kelile ve Dimne Üzerine Notlar. Türk Dilleri Araştırmaları, 6, 81-121.
Tezcan, S. (1999). Kelile ve Dimne. Türk Dilleri Araştırmaları, 9, 5-15.
Toska, Z. (1989). Türk Edebiyatında Kelile ve Dimne Çevirileri ve Kul Mesud Çevirisi (2 cilt). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Toska, Z. (1991). Kelile ve Dimne’nin Türkçe Çevirileri. Türklük Bilgisi Araştırmaları, 15, 355-380.