Kilisli Rıfkî’nin Tarih Manzumeleri

Klasik Türk edebiyatı geleneği içerisinde gelişen türlerden biri de tarih manzumeleridir. Tarih düşürme, “ebcet hesabı” sistemi içerisinde şaire göre önemli bir olayın tarihini şiir aracılığıyla kaydetmek maksadıyla tercih edilen bir sanattır. Şair, manzumesini yazacağı olayın tarihini bir veya birden çok kelime, mısra veya beyit olarak verir. Ebcet hesabına göre her bir harfin bir sayısal değeri olup şiiri oluşturan harflerin her birinin sayısal değerlerinin toplanması sonucunda istenen tarih böylelikle elde edilir. Çoğunlukla tarih, şiirin son dizesinde verilir. Klasik edebiyat şairleri doğum, ölüm, evlenme, savaş, barış, sünnet, sakal bırakma, yangın, deprem, mansıp ve tayin durumları, zaferler, fetihler, mimari yapıların inşası veya tamiri gibi hayatın her alanındaki konularda bu sanatın imkânlarından yararlanmışlardır. Bu çalışmada öncelikle XVIII. asır klasik edebiyat şairlerinden Kilisli Rıfkî ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Ardından Dîvân’ında yer alan 20 tarih manzumesi şekil ve muhteva açısından incelenecek ve çalışmanın sonunda bu manzumelerin transkripsiyonlu metni verilecektir. Bu çalışma vesilesiyle daha önce yayımlanmamış tarih manzumeleri literatüre eklenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk şiiri, tarih manzumeleri, Kilisli Rıfkî.

Historical Poems of Kilisli Rifki

Historical poems are a genre that developed within the tradition of classical Turkish literature. Dating is an art that is preferred for recording the history of a significant event via poetry, as defined by the poet, under the "abjad calculation" system. The poet expresses the date of the event in one or more phrases, poems, or couplets. According to the abjad calculation, each letter has a numerical value, and the desired date is achieved by adding the numerical values of each of the letters that make up the poem. The date is frequently provided in the last line of the poem. Classical literature poets have enjoyed the benefits of this skill in many aspects of life, including birth, death, marriage, war, peace, circumcision, beard growth, fire, earthquake, instances of descent and appointment, victories, conquests, and the construction or repair of architectural monuments.First and foremost, information about Kilisli Rıfki (Rıfkî of Kilis), a poet of eighteenth-century classical literature, and his works will be provided in this study, in which the form and content of 20 date poems from his Divan will be examined. The transcribed text of these poems will be provided at the end of this study. Hence, previously unpublished historical poetry will be added to the literature.

Keywords:

Classical Turkish poetry, historical poetry, Kilisli Rıfki.,

PDF

___

Akün, Ö. F. (2014). Divan Edebiyatı. İstanbul: İsam Yayınları.
Çınarcı, M. N. (2007). Şeyhü’l-İslam Arif Hikmet Bey, Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
Çukurlu, T. ve Düzenli, M. B. (2021). Enderunlu Fâzıl Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(2), 266-287.
Demirel, Ş. (2008). Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(4), 372-398.
Dilçin, C. (2013). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülhan, A. (2018). Rıfkî ve İstanbul Şehrengizleri. Journal of Turkish Language and Literature, 4(1), 86-100.
Güzeller, Ö. (2007). Sürurî Divanı’ndaki Manzum Tarihler. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
İpekten, H.; İsen, M.; Toparlı, R.; Okçu, N.; Karabey T. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Karabey, T. (2011). Tarih Düşürme. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40. Ankara: TDV Yayınları. 80-82.
Pala, İ. (2000). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Üstüner, K. (2014). Silahşor İbrahim Yaver’in Tarih Manzumeleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(34), 278-311.
Yakıt, İ. (2003). Türk-İslâm Kültüründe Ebcet Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Yıldız, E. (2021). Kilisli Rıfkî’nin Kesdel, Tekfur ve Kızıldağ Methiyeleri. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 2144-2164.
Yılter, S. (2020). Leyla Hanım ve Tarih Manzumeleri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 339-362.