Cumhuriyet'ten Harf Devrimine Kadar Adana’da Yayımlanan Osmanlıca Gazeteler (1923-1928)

Kurtuluş Savaşı esnasında halk gücünün oluşması bakımından etkili olan yerel gazeteler, Cumhuriyet Dönemi’nde gerçekleştirilen inkılâpların uygulanmasında da aktif rol oynamıştır. Bu kritik anlarda Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki yeniliklerin halka doğru anlatılması eskisinden daha da önemli hale gelmiştir. 1923-1928 yılları arası dönemde Adana’yı ve basınını objektif biçimde değerlendirebilmek için dönemin ulusal ve yerel olaylarının nedenlerini ve sonuçlarını bilmek önemlidir. Cumhuriyetin ilanı sonrasında her alanda olduğu gibi basın alanında da Millî Mücadele’ye ve yeni yönetime destek vermeyen yayınların zararlarını ortadan kaldırmak zorunlu hale gelmiştir. 4 Mart 1925’te kabul edilen Takrir-i Sükûn Kanunu’ndan sonra bir taraftan gazeteler, dergiler kapatılırken, bir taraftan da yeni gazeteler, dergiler çıkarılmıştır. Kapanan gazeteler dolayısıyla oluşan boşluğun, basım yayın alanında başlatılan yeni gazeteler vasıtasıyla giderilmesine çabalanmıştır. Yeni Türkiye’nin Cumhuriyeti ile harf inkılabı arası döneminde Adana Vilayeti hareketli gelişme merkezlerinden biri olmuştur. Bu dönemdeki Adana gazetelerinin içerik olarak detaylı incelenmesiyle hassas dönemin gelişmeleri yanında, Adana basın ve haber tarihi de detaylı olarak gözler önüne serilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Adana, basın, gazete, Cumhuriyet, harf inkılabı.

Ottoman Newspapers Published in Adana from the Republic to the Alphabet Revolution (1923-1928)

Local newspapers, which were effective in terms of the formation of popular power during the War of Independence, also played an active role in the implementation of the reforms carried out in the Republican Period. In these critical moments, it has become even more important than before to explain the innovations led by Mustafa Kemal Pasha to the public. In order to be able to objectively evaluate Adana and its press in the period between 1923 and 1928, it is important to know the causes and consequences of the national and local events of the period. After the proclamation of the Republic, it became necessary to eliminate the harms of publications that did not support the National Struggle and the new administration in the field of press, as in every field. After the Law of Takrir-i Sükûn, which was accepted on March 4, 1925, on the one hand, newspapers and magazines were closed on the other hand, new newspapers and magazines were published. Efforts were made to fill the gap created by the closed newspapers by means of new newspapers launched in the field of printing. During the period between the new Turkish Republic and the Alphabet Reform, Adana Province became one of the lively development centers. By examining the Adana newspapers of this period in detail, the developments of the sensitive period, as well as the history of Adana's press and news will be revealed in detail.

Keywords:

Adana, press, newspaper, Republic, alphabet reform.,

PDF

___

5 İlin Basın Tarihi. Ekspres Gazetesi. (1982 Aralık 15).
Altınöz. (1340/1924 Mayıs 11). Yıl:1. Numara:27.
Altunyurd. (1339/1923 Mayıs 15). Cilt:1, Sayı:1.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). 490.1.0.0/1379.579.3, Belge No:8-9.
Coşar, Ö. S. (1964). Millî Mücadelede Basın. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
Değirmenci, G. (Ağustos 2019). Adana Basın Tarihi (1873-2000). Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (Haz.: Aydın Sami Güneyçal) 18.Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
Doktor Sesi. (1927 Ocak (Kanun-i sani). Sayı:1, Yıl:1.
Doktor Sesi. (1929 Ocak (Kanun-i sani). Sayı:6, Yıl:2.
Doktor Sesi. (1933 Eylül). Sayı:11, Yıl:7.
Haykır, Y. ve Haykır, H. (Ekim 2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Yerel Basının Tarihsel Gelişimine Bir Bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 56(5), 306-325.
İslam, İ. (1995). Millî Mücadele’de Yeni Adana Gazetesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniv.
Kara Tepeli. (1937 Ocak 12). Sayı:2.
Koloğlu, O. (2010). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
Koloğlu, O. (Nisan 2013). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
Kütükçü, M. (2022). Adana’da Yayınlanan “Türk Sözü” Gazetesine Göre; 1927-1928 Arası Doğu Akdeniz Olayları. Doğu Akdeniz'in Geleceği ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu, 3-5 Haziran 2022, Niğde.
Mündericatı. Doktor Sesi. (1927 Şubat). Sayı:2, Yıl:1.
Oral, F. S. (1968). Türk Basın Tarihi. Cilt:1. İstanbul: Yeni Adım Matbaası.
Özçelik, Ş. (Yaz 2013). Yeni Harflerin Kabulü ve Adana Basınına Yansıması: “Yeni Adana” ve “Türksözü” Gazetesi”. Turkish Studies Dergisi, 8(7), 393-413.
Şahin V. – vd. (2017). 100. Yıla Doğru Yeni Adana Gazetesi 1918-2018. Yeni Adana Gazetesi Kitabevi.
Şapolyo, E. B. (1969). Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın. Ankara: Güven Matbaası.
Tevfik, İ. (1932). Adana Vilâyeti Matbuatı. Ankara: Hariciye Vekâleti Matbaası.
Toksöz. (1924 Aralık 15). Sayı:1-79, Yıl:1.
Toksöz. (1924 Eylül 4). Sayı:6, Yıl:1.
Toprak, B. (2018). Harf Devrimine Kadar Adana Türk Sözü Gazetesi (1927-1928). Yüksek Lisans Tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi.
Topuz, H. (1973). 100 Soruda Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Tülbentçi, F. F. (1941). Cumhuriyetten Sonra Çıkan Gazeteler ve Mecmualar. Ankara: Başvekâlet Matbuat Umum Müdürlüğü.
Türk Sözü. (1924 Kanun-i Sani). Yıl:1, Numara:11.
Türk Sözü. (1928 Kasım 1). Sayı:1318, Yıl:5.
Türk Sözü. (1928 Kasım 2). Sayı:1319, Yıl:5.
Türk Sözü. (1952 Ocak 3).
Ural, S. ve Soyer, N. (Sonbahar 2012). Atatürk Dönemi Adana’da Yerel Basın (1923-1938). Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 165-204.
Yeni Adana Gazetesinin Yayın Hayatı, Diğer Basın Organları ile İlişkisi ve Fikri Yapısı. Çağının Tanığı Yeni Adana 25 Aralık 1918 - 25 Aralık 1996. Yeni Adana’nın 79. Yayın Yıldönümü Onuruna Özel Sayı. (Aralık 1996). Yıl:79, Adana.
Yeni Adana. (1927 Ağustos 9). Numara:1773.
Yeni Adana. (1928 Mayıs 4). Numara:1966.
Yeni Adana. (1928 Nisan 13). Numara:1948.
Yeni Adana. (1931 Ocak 1). Sayı: 2688, Yıl:13.
Yıldırım, C. (Bahar 2013). I. İnönü Muharebesi’nin Yerel Basındaki Yansımaları; “Yeni Adana” Gazetesi Örneği. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 51, 745-766.
Yıldız F. ve Ünal S. (Aralık 2021). Millî Mücadele'den Günümüze Yerel Bir Gazete: Yeni Adana, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(3), 223-234.
Yurt Ansiklopedisi. (1981). Cilt 1. İstanbul: Anadolu Yayıncılık.