Türkiye’de Canlı Sığır ve Sığır Eti İthalatındaki Gelişmeler ve Üretici Fiyatlarının Trend Modelleri ile İncelenmesi

Bu çalışmada, Türkiye’de canlı sığır ve sığır eti ithalatındaki gelişmeler değerlendirilmiş, cari ve sabit sığır eti ve besi yemi fiyatları trend modelleri ile incelenmiştir. Çalışmanın materyali, 2010-2016 yılları arasındaki canlı sığır ve sığır eti ithalatları (miktar ve değer), 1998-2017 yılları arasındaki cari besi yemi ve sığır eti üretici fiyatları ve aylık üretici fiyatları endeksidir. Cari fiyatlar aylık üretici fiyatları endeksi kullanılarak sabit fiyatlara dönüştürülmüştür. Trend analizi kapsamında 2018-2020 dönemi için fiyat tahminleri yapılmıştır. İncelenen dönemde besi yemi ve sığır eti üretici fiyatlarının cari olarak yaklaşık 17 kat artmasına rağmen, reel olarak her ikisinin de düştüğü belirlenmiştir. Canlı sığır ve sığır eti ithalatının iç piyasadaki fiyatları kısmen etkilediği, yıllar içerisinde döviz kurundaki değişimin ithalatın maliyetine yansıdığı ve yem fiyatlarındaki artışın sığır eti üretici fiyatları üzerinde daha fazla baskı oluşturduğu belirlenmiştir. Trend analizi doğruluk ölçütlerine göre sığır eti ve yem fiyatları için karesel (quadratic) model tercih edilmiştir. Buna göre; sığır etinde 2017 Ocak-Eylül arası ortalama fiyatı (26,13 TL/Kg) dikkate alındığında; 2020 yılı sonuna kadar reel olarak yaklaşık %18 artış olacağı (30,78 TL/Kg) tahmin edilmiştir (Y=29,93-1,003t+0,0452t2 ). Besi yeminde ise 2017 Ocak-Eylül arası ortalama fiyatı (0,90 TL/Kg) dikkate alındığında; 2020 yılı sonuna kadar reel olarak yaklaşık %31 artış olacağı (1,18 TL/Kg) tahmin edilmiştir (Y=1,056-0,047t+0,0023t2 ).

Anahtar Kelimeler:

Sığır eti, ithalat, üretici fiyatları, trend analizi, Türkiye

Developments in Live Cattle and Beef Import and the Analysis of Producer Prices with Trend Models in Turkey

In this study, developments in live cattle and beef import evaluated and current and fixed beef prices and fattening feed prices were analyzed by trend models in Turkey. Study materials are live cattle and beef imports (quantity and value) between 2010-2016 years, current fattening feed and beef producer prices between 1998-2017 years and monthly producer prices index. Current prices have been converted to fixed prices using the monthly producer prices index. Within the scope of trend analysis, price estimates were made for 2018-2020 period. Although the current fattening feed prices and beef producer prices have increased by about 17 times in the period examined, it has been determined that both are falling in real terms. It has been determined that live cattle and beef imports partially affect domestic market prices, changes in exchange rates over the years reflected the cost of imports, and the increase in feed prices puts more pressure on beef producer prices. A quadratic model has been chosen for beef and feed prices according to trend analysis accuracy criteria. According to this; when the average price of beef from January to September 2017 (26,13 TL/Kg) is considered; it is estimated to increase by about 18% (30,78 TL/Kg) in real terms until the end of 2020 (Y=29,93-1,003t+0,0452t2 ). When the average price of fattening feed is taken into consideration from January to September 2017 (0,90 TL/Kg); it is estimated to increase by about 31% (1,18 TL/Kg) in real terms until the end of 2020 (Y=1,056-0,047t+0,0023t2 ).

Keywords:

Beef, import, producer prices, trend analysis, Turkey,

PDF

___

Akdeniz F. Olasılık ve İstatistik. Nobel Kitapevleri, 11.Baskı, Adana. 2004. Aydın E, Can MF, Aral Y, Cevger Y, Sakarya E. Türkiye’de canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı kararlarının sığır besicileri üzerine etkileri. Vet Hekim Der Derg. 2010; 81(2): 51-57.
BESD-BİR. Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği Derneği. Türkiye kanatlı eti üretimi 1990-2016. http://www.besdbir.org/assets/documents/Tyrkiye_kanatl_ eti_yretimi.pdf. Erişim Tarihi: 14.09.2017.
BUMKO. Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü. Ortalama döviz kurları. http://www.bumko.gov.tr/TR,150/dovizkurlari.html. Erişim Tarihi: 26.09.2017.
Cenan N, Gürcan İS. Türkiye çiftlik hayvan sayılarının ileriye yönelik projeksiyonu: ARIMA Modellemesi. Vet Hekim Der Derg. 2011; 82(1): 35-42.
Cengiz F, Karaca S, Kor A, Ertuğrul M, Arık İZ, Gökdal Ö. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde değişimler ve yeni arayışlar, Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı-2, 12-16 Ocak 2015, s. 809-837.
Cevger Y, Sakarya E (2006): Meat prices and factors affecting them in Turkey. Turk J Vet Anim Sci. 2006; 30: 1-6.
Cicek H, Tandogan M, Kara R. Cutting costs and retail cuts incomes in Holstein Bull carcasses. The 17th Asian-Australasian Association of Animal Production Societies Animal Science Congress, 22-25 August 2016, Fukuoka, Japan.
Çelik C, Sarıözkan S. Kırşehir İli Merkez İlçede sığır besiciliği yapan işletmelerin ekonomik analizi. Harran Üniv Vet Fak Derg. 2017; 6(1): 38-45.
Erdoğdu H, Çiçek H. Modelling beef consumption in Turkey: the ARDL/bounds test approach. Turk J Vet Anim Sci. 2017; 41: 255-264.
ESK 2015. Et ve Süt Kurumu. 2015 yılı sektör değerlendirme raporu. http://www.esk.gov.tr/upload/Node/102 55/files/2015_Yili_Sektor_Raporu_Son.p df. Erişim Tarihi: 15.12.2016.
ESK 2016. Et ve Süt Kurumu. 2016 yılı sektör değerlendirme raporu. http://www.esk.gov.tr/upload/Node/102 55/files/2016_Yili_Sektor_Degerlendirme _Raporu.pdf. Erişim Tarihi: 11.08.2017.
FAO 2016. Food and Agriculture Organization of the United Nations. OECD-FAO agricultural outlook 2016-2025. http://www.fao.org/3/a-BO100e.pdf, Erişim Tarihi: 20.10.2017.
FAO 2017. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Statistics of producer prices. http://www.fao.org/faostat/en/#data, Erişim Tarihi: 08.10.2017.
GTHB. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Hayvancılık Genel Müdürlüğü. Kırmızı et stratejisi. Ankara. 2015.
Gümüş E, Çınar H. Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği sığır eti sektörlerinin karşılaştırılması ve dış ticaret açısından değerlendirilmesi. Harran Üniv Vet Fak Derg. 2016; 5(2): 177-183.
Karakuş K, Aygün T, Alarslan E. Gaziantep İli Merkez İlçede kırmızı et tüketim alışkanlıkları. YYÜ Tar Bil Derg. 2008; 18 (2): 113-120.
Minitab. Minitab® 17.1.0, 2013 Minitab Inc., StatGuide, Time Series, Trend Analysis. SETBİR. Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği. Dünya'da ve Türkiye'de yem, et ve süt sektörlerinde mevcut durum ve öngörüleri raporu. Ankara. 2013.
TEPGE. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü. Kırmızı et, durum ve tahmin. Yayın no: 279. 2016. http://www.tepge.gov.tr/Dosyalar/Yayinl ar/18b65e6405d044bca05ee68ddcd43d9b. pdf. Erişim Tarihi: 04.10.2017.
TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu, Veri tabanı. http://www.tuik.gov.tr/PreTabloArama.d o?metod=search&araType=vt, Erişim Tarihi: 15.09.2017.
TÜRSAB. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği. Turizm verileri. https://www.tursab.org.tr/tr/turizmverileri, Erişim Tarihi: 12.10.2017.
UKON. Ulusal Kırmızı Et Konseyi. http://www.ukon.org.tr/Fiyatlar.aspx, Erişim Tarihi: 28.09.2017.
YEM-BİR. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği. http://www.yem.org.tr/, Erişim Tarihi: 28.09.2017.
Yüzer AF, Ağaoğlu E, Tatlıdil H, Özmen A, Sıklar E. İstatistik. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 1448, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 771, Eskişehir. 2006.