Efendimiz Osman’ın Halifeliği Sırasında Hicrî 27 Yılında Endülüs’ün (İspanya) Fethi
Bugüne kadar Endülüs’ün Müslümanlar tarafından ilk defa Halife [Velîd b.] Abdülmelik b. Mervân zamanında h. 92 [m. 710-11] yılında Mûsâ b. Nusayr ve Târık b. Ziyâd tarafından fethedildiği bilinmekteydi. Bu makalede yazar Dr. Hamidullah, Endülüs’e Müslümanların bu tarihten çok önce, Halife Osman zamanında h. 27 [m. 647-48] yılında girdikleri ve bu Müslümanların burada, Emevîler zamanında gerçekleşen nihâî fethe kadar Endülüs’te kaldıklarını anlatmaktadır. Makalede önce Hz. Peygamber, Halife Ebû Bekir ve Ömer zamanında Bizanslılar’la Müslümanlar arasındaki münasebetlerden bahsedilmekte, sonra Halife Osman devrine gelinmekte ve özetle şu bilgiler verilmektedir: Halife Osman’ın İran İmparatorluğu’nun kısa zamanda Müslümanlara boyun eğmesine karşılık, Bizans İmparatorluğunun uğradığı çeşitli askerî-siyasî bozgunlara rağmen direnmesi ve Müslümanlar için devamlı bir problem olması karşısında bir taraftan Suriye valisini Anadolu üzerinden, diğer taraftan Afrika valisini Endülüs üzerinden Bizans’ı sıkıştırmakla vazifelendirdi. Bununla Halife Osman, Bizans Devleti’nin başkenti Kostantiniyye’nin hem doğudan hem batıdan sıkıştırılarak düşürülmesini ve böylece Müslümanların bu dâimi Bizans gailesinden kurtulmalarını arzu etmişti. İşte Endülüs’ün bu ilk fetih teşebbüsü üzerine Müslüman orduları, Emevîler’den çok önce h. 27 yılında Endülüs’e girmişlerdir. Klasik devirden gelen tarihî kaynaklar, sonraları her nedense unutulan bu Fetih konusu üzerinde açıkça durmuşlardı. Makalede Halife Osman’ın Endülüs’e sefere çıkan bu ordunun kumandanlarına yazmış olduğu mektuptan bahsedilmekte ve Taberî, İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Fidâ, İbn Kesîr, Zehebî, Zeynî Dahlân’ın bu konuda eserlerinde verdikleri bilgiler, Batı’da aynı konuda yapılan çalışmalarla mukayeseli bir biçimde yer verilmektedir.
Anahtar Kelimeler:
İslam Fetihleri, Endülüs, Hz. Osman
___
- Dahlân, Zeynî. (ö. 1304/1886), el-Fütûhâtü’l-İslâmiyye.
- Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (ö. 224/838), el-Emvâl.Ebü’l-Fidâ, İsmail b. Ali (ö. 732/1331), Târîh, thk. Mahmûd Deyyûb, Beyrut 1997.
- Gibbon, Edward (ö. 1794), The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Oxford University Press.
- Hamidullah, Muhammed, “La lettre du Prophète à Heraclius et le sort de l’original”, Arabica, 2 (1955), s. 97-110.
- Hamidullah, Muhammed, “Une ambassade du calife Abû Bakr auprès de l’empereur Héraclius, et le livre byzantin de la prédiction des destinées”, Folia Orientalia, II/1-2 (Krakow/Polonya 1961), s. 29-42.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, I-XVIII, Cize: Dâru Hicr, 1417-19/1997-98.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed A. Atâ – Mustafa A. Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), el-Vefâ bi-Ahvâli’l-Mustafâ.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddin Ali b. Muhammed (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târîh, thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
- Kastallânî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed (ö. 923/1517), İrşâdü’s-Sârî li-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî.
- Özdemir, Mehmet, “Endülüs”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1995, XI, 211-225.
- Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu (ö. 654/1256), Mir’âtü’z-Zamân fî Târîhi’l-A‘yân, thk. Muhammed Berekât v.dğr., Dımaşk: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2013.
- et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr Târîh (ö. 310/923), Târîhu’r-Rusul ve’l-Mülûk, I-XV, thk. M. J. de Geoje, Leiden: Brill, Leiden 1893 (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim, Kahire: Darü’l-Meârif, 1382/1962).
- ez-Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed (ö. 748/1348), Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l-A‘lâm, nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1411-1421/1991-2000.
- ISSN: 2564-677X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Kocaeli Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İslâm Düşüncesinde Ahlâkî Önermelerin Kaynağı
Efendimiz Osman’ın Halifeliği Sırasında Hicrî 27 Yılında Endülüs’ün (İspanya) Fethi
MUHTASARU’T-TAHÂVÎ’NİN HANEFÎ MEZHEBİ TARİHİNDEKİ YERİNE MÜELLİFİN TERCİHLERİNİN ETKİSİ
Kurucu İmama Muhalefetin İmkan ve Sınırı -Hanefi Mezhebi Örneği
Vefat İddeti Bekleyen Kadının Yas Tutması: Kâsânî ve Serahsî Örneği
SÖZLÜ MUSİKİ ESERİNİ OLUŞTURAN UNSURLAR VE YAHYA NAZÎM’İN “DÎDEM YÜZÜNE NÂZIR” ESERİNİN TAHLİLİ