ISLAM HUKUKUNDA SUÇ VE CEZA KAVRAMLARI

İslam ceza hukukunda suç kavramı, cerime; ceza kavramı ise ukube kavramıyla ifade edilmiş ve bu kapsamda incelenmiştir. Günümüzde bu kavramlar ve bu kavramlara ilişkin genel ilke ve esaslar, İslam hukukunda da mevcut olmakla birlikte bunlardan birçoğuna İslam ceza hukuku öncülük etmiştir. İslam hukukunda suçlar temelde had, kısas ve tazir suçları olarak ayrılmıştır. Türklerde de bu ayrım kabul edilmiş ve asırlar boyunca tavizsiz uygulanmıştır. Kanunilik ilkesi benimsenmiş, maddi unsurun zorunluluğu ifade edilmiş ve kasten ve taksirle gerçekleştirilen fiillerin ayrımı yapılarak yalnızca neticeye değil, suçun manevi unsuruna da önem verilmiştir. Bunun yanında cezada şahsilik ilkesi benimsenmiş, cezalandırmada kanun önünde eşitlik kabul edilmiş ve suçlunun ıslah edilmesi, muhtemel suçluların önlenmesine özen gösterilmiştir. Bu çalışmada, anılan ilke ve esaslar ayet ve hadisler ekseninde açıklanmış, hukuk uygulamasından örnekler verilmiş ve yer yer günümüz ceza hukuku ile mukayeseler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Suç, cerime, ceza, ukube, İslam ceza hukuku

THE CONCEPTS OF CRIME AND PUNISHMENT IN ISLAMIC LAW

In Islamic criminal law, the current concept of crime is expressed as cerime and the concept of punishment is expressed as ukube and examined in this context. Nowadays, these concepts and the general doctrines and principles related to these concepts are also present in Islamic law, moreover many of them were pioneered by Islamic criminal law. Crimes are basically divided into had, kisas and tazir crimes. This distinction is also accepted in Turkish society, furthermore it has been applied uncompromisingly for centuries. The principle of legality was adopted, the necessity of the material element was expressed, and attention was paid not only to the result, but also to the spiritual element of the crime, by distinguishing the acts committed deliberately and with due diligence. In addition to that, the principle of individuality in punishment was adopted, equality before the law was adopted in punishment, and care was taken to correct the offender and prevent possible criminals. In this study, the mentioned doctrines and principles are explained in the axis of verses and hadiths, examples of legal practice are given and comparisons are made to modern criminal law in places.

Keywords:

Crime, cerime, punishment, ukube, İslamic criminal law,

PDF

___

Akgündüz, Ahmed. İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı Kamu Hukuku. Cilt I. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2011.
Ahmed Akgündüz, "1274/1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları Tatbik Şekli ve Men'i İrtikâb Kanunnamesi". Belleten 51/199 (1987): 153-191.
Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. 11 Cilt. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları, 1990.
Akşit, M. Cevat. İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 3. Basım, 2019.
Ansay, Sabri Şakir. Hukuk Tarihinde İslam Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 4. Basım, 2002.
Armağan, Servet. İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1987.
Avcı, Mustafa. Osmanlı Ceza Hukuku -I- Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi, 3. Basım, 2018.
Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. Konya: Atlas Akademi, 8. Basım, 2019.
Aydın, M. Akif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Beta Yayıncılık, 17. Basım, 2020. Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2. Basım, 2018.
Cin, Halil ve Ahmed Akgündüz. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı , 2017.
Cin, Halil ve Gül Akyılmaz. Türk Hukuk Tarihi. Konya: Sayram Yayınları, 13. Basım, 2021.
Çalışkan, İbrahim. "İslâm Hukukunda Ceza Kavramı ve Had Cezaları". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/1 (1990), 367-397.
Dağcı, Şamil. İslam Ceza Hukukunda Müessir Fiiller. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
Demir, Abdullah. Mufassal Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Astana Yayınları, 2019.
Demir, Bayram. İslam Ceza Hukukunda Kanunilik İlkesi. İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2018.
Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2003.
Dönmezer, Sulhi ve Sahir Erman. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım. 4 Cilt. İstanbul: Der Yayınları, 2016.
Düzdağ, M. Ertuğrul. Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin Fetvalarına Göre Kanuni Devrinde Osmanlı Hayatı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2. Basım, 2018.
Ebû Yûsuf. Kitâbü'l-Harâç. çev. Ali Özek. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık, 2019.
Ebû Zehra, Muhammed. İslam Hukukunda Suç ve Ceza. çev. İbrahim Tüfekçi. 2 Cilt. İstanbul: Kitabevi Yayıncılık, 1994.
Ekinci, Ekrem Buğra. İslam Hukuku Umumi ve Hususi Hükümler. İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 3. Basım, 2018.
Erdoğan, Suat. “Kur'an Ve Sünnet Işığında Suç-Ceza Uygunluğu”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2014): 125-182.
Erem, Faruk. Türk Ceza Hukuku. Cilt I. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 5. Basım, 1960.
Erturhan, Sabri. İslam Ceza Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2020.
Esen, Hüseyin. İslâm' da Suç ve Ceza-İslam Hukukunda Uhrevi Sorumluluk. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
Fendoğlu, Hasan Tahsin. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2000.
Güriz, Adnan. Hukuk Başlangıcı. Ankara: Siyasal Kitabevi, 13. Basım, 2011.
Hakeri, Hakan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayınevi, 22. Basım, 2019.
İbn-i Âbidin. Reddü'l-Muhtar Ale'd-Dürrü'l-Muhtar. çev. Ahmed Davudoğlu. 18 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1982.
İbrâhim Halebî. İzahlı Mülteka El Ebhur Tercümesi. çev. Mustafa Uysal. 4 Cilt. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2015.
Kahveci, Nuri. Ana Hatlarıyla İslam Ceza Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
Karaman, Hayreddin. Fıkıh Usulü (İslam Hukukunun Kaynakları, Metodu ve Felsefesi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 11. Basım, 2013.
Karaman, Hayrettin. Başlangıçtan Zamanımıza Kadar İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık, 11. Basım, 2016.
Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 9. Basım, 2016.
Kumbasar, H. Murat. İslam Ceza Hukukunda Taksirli Suçlar. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Habib el-. El-Ahkâmu's-Sultaniyye. çev. Ali Şafak. Ankara: Bedir Yayınevi, 2020.
Maydani, Riyad. “İslâm Ceza Hukukunun Genel Prensipleri Uqûbât: Penal Law”. çev. Şamil Dağcı. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 4/1 (1990): 61-70.
Mehmed Aziz. Mufassal Nazariyyât-ı Ceza. Kostantiniyye: Şirket-i Mürettibiyye Matbaası, 1316.
Merginanî, Burhanüddin Ebu'l-Hasaa Ali B. Ebu Bekir. El-Hidaye Tercemesi. çev. Ahmed Meylani. 4 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2021.
Mevsilî, Abdullah Bin Mahmud . El-İhtiyar Li-Ta'lili'l-Muhtar. çev. Ahmet Oğuz - Mustafa Bülent Dadaş - Tahir Tural. 5 Cilt. İstanbul: Nuh Yayıncılık, 2017.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim B. El-Haccâc. Câmiʿu’s-Sahîh. çev. Ahmed Davudoğlu. 10 Cilt. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2020.
Ömer Hilmi. Miyâr-ı Adâlet. İstanbul, 1301.
Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara : Seçkin Yayıncılık, 17. Basım, 2021.
Peters, Rudolph. Crıme And Punıshment In Islamıc Law: Theory And Practice From The Sixteenth To The Twenty-First Century. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
Rûdânî, İmam Muhammed B. Muhammed B. Süleyman. Büyük Hadis Külliyatı Cem'ul-Fevâid Min Câmi'il-Usûl Ve Mecmaiz-Zevâid. 5 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
Sava Paşa. İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd. çev. Baha Arıkan. 2 Cilt. Ankara: Yeni Matbaa, 1955.
Schacht, Joseph. An Introductıon To Islamıc Law. Oxford: Clarendon Press, 1982.
SerahsÎ, Şemsü'l-Eimme Ebû Bekir Muhammed B. Ahmed Es-. Mebsût. ed. Mustafa Cevat Akşit. 30 Cilt. İstanbul: Gümüşev, 4. Basım, 2018.
Şafak, Ali. Mezheblerarası Mukayeseli İslam Ceza Hukuku. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevı, 1977.
Türcan, Talip. “İslâm Hukukunda Uhrevî Sorumluluk Bakımından Yargı Kararlarının Geçerliliği Sorunu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 5 (2005): 163-180.
Türcan, Talip (ed.). İslam Hukuku El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 7. Basım, 2018.
Türk Hukuk Lûgatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1956.
Türkçe Sözlük. haz. Şükrü Halûk Akalın. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Basım, 2009.
Udeh, Abdulkadir. Mukayeseli İslam Ceza(Suç) Hukuku. çev. Ali Şafak. 2 Cilt. İstanbul: Kayıhan Yayıncılık, 2012.
Üzülmez, İlhan ve Mahmut Koca. Tük Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 14. Basım, 2021.
Yiğit, Yaşar. İslam Ceza Hukuku Hükümlerinin Yürürlüğü. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 2012.
Zerkâ, Mustafa Ahmed, Çağdaş Yaklaşımla İslam Hukuku. çev. Servet Armağan. 3 Cilt. İstanbul: Timaş Yayınları, 1993.
Zeydân, Abdulkerim. İslam Hukukuna Giriş. çev. Ali Şafak. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2012.
ZuhaylÎ, Vehbe. İslam Fıkhı Ansiklopedisi. 10 Cilt. İstanbul: Bilimevi Basın Yayın, 2020.