Gerek Arap gerekse yabancı olsun, her dönemde birçok âlim Arap dili ve edebiyatına hizmet etmiştir. Kimisi İslâm’a olan aidiyetinden, kimisi de kültürel ve oryantalist hassasiyetinden Arapçaya ilgi duymuştur. İslâm’a aidiyetinden dolayı Arap dili ve edebiyatına katkı verenlerden birisi de Zemahşerî’dir. Zemahşerî, etnik köken olarak Harezm Türklerindendir. Onun Arap dili ve belagati konusundaki yetkinliği, bütün ilim erbabınca kabul edilmiştir. Arapça yazdığı “Newabiğu’l-Kelim”, “Maqâmât” ve “Atwâqu’z-Zeheb fi’l-Mewâ‘iz we’l-Hutab” adlı eserleri edebî sanatlar açısından zengin malzemelerdir. Atwâq adlı eseri, kısa ve orta ölçekli 100 makaleden oluşmuştur. Makaleler, genellikle öğüt ve ders veren bir içeriğe sahiptir. Makaleler, nesir olarak yazılmasına rağmen şiirsel bir formata sahiptir. Zemahşeri, edebi sanatları kolayca kullanmada öne çıkmış olduğundan Atwâq’ında neredeyse kullanmadığı edebi sanat yoktur. O, sıklıkla kullandığı cinas, seci ve teşbih sanatlarının bütün çeşitleri yanında istiare, istifham, mecaz, medih-zem, ta’riz ve tıbak sanatlarını da vurgulamaktan geri durmamıştır. Atwâq adlı eser, kendi emsalleri yanında edebi sanatlar konusunda özgün bir formata sahiptir. Biz, bu makalemizde Zemahşerî’nin edebî sanatlarla ördüğü, Arap dili ve edebiyatı alanında bir vesika sayılabilecek “Atwâqu’z-Zeheb”ini değerlendireceğiz.

Many scholars both Arabic and foreigner have contirbuted to Arabic language and literature in each period. Some of them have interested in Arabic language because of their religious affiliation with Islam, and others have interested in due to their cultural and oriental sensitivity. One of them is Zamakhşarî who is interested in Arabic language due to his membership of Islam. Zamakhşerî ethnically belongs to origin of Harezm Turks. His competence in Arabic language and rhetoric has been accepted by all scientific circumstances. His “Newabiğu’l-Kelim”, “Maqâmât” and “Atwâqu’z-Zeheb fi’l-Mewâ‘iz we’l-Hutab” books written in Arabic language are rich in terms of eloquent materials they have. Atwâq work, short and medium-sized, consisted of 100 articles. Articles generally have a content which gives advice and lesson. Although articles are written as prose, they also have a poetic format. Since Zamakhshari is prominent in using literary arts, there is almost no literary art he didn’t use. Beside his generally using arts of pun, simile and metaphor; he didn’t refrain himself from placing emphasis on trope, inquiry, figurative expression, praise-disparagement, allusion and contradiction. The work named Atwaq has an original format in literary arts alongside their peers. In this paper, we will evaluate “Atwâqu’z-Zahab” which is a magnum opus in the field of Arabic language interwoven with eloquent arts.