KUR’AN TERCÜMELERİNİN SORUNU: ÇOKANLAMLILIK

Kur’an-ı Kerim, tüm insanlığa gönderilen son kutsal kitaptır ve dili Arapçadır. Hz. Muhammed’in zamanından bu yana Kur’an’ın diğer dillere tercüme edilmesine yönelik çok girişimler olmuş ve neticede Kur’an-ı Kerim birçok dile çevrilmiştir. Çevirinin kendisi genellikle çok zor bir süreç olmakla bu süreç kutsal metinler söz konusu olduğu zaman iki katına çıkar. Arapçada da diğer dillerde olduğu gibi çok anlamlılık vardır. Hele hele çokanlamlılık Arapçanın en önemli özelliğidir. Çokanlamlılık sorunu çeviride en zor süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni de dilin doğasının devamlı gelişmesi ve değişmesidir. Bilim adamları Kur’an’ın nüzul dönemindeki Arapça kelimelerin anlamlarını belirleme sorununa dikkat çekmişler. Kur’an kelimeleri zikredilmiş oldukları yere, siyak ve sibaka göre muhtelif manalara gelebilmektedirler. Biz de bu çalışmada, Kur’an-ı Kerim’deki çokanlamlılık sorununu ele alarak Kur’an’ın nüzul dönemindeki Arapçadaki kelimelerin anlamlandırılmasının zorluğuna işaret ettik. Sonra bilim adamlarının bu konudaki görüş ve önerilerini dile getirdik. Çalışmamızın sonunda, çokanlamlılık çevirisindeki sorunu ele alarak ele bazı çözümleri ve düşüncelerimiz belirttik.

THE COMPLEXITY OF QUR’AN TRANSLATION: POLYSEMY

The Quran is the last Holy Book sent in Arabic to all Mankind. Since the time of Prophet Muhammad (pbuh) there were attempts to translate the Qur’an into other languages. The translation is generally a very difficult process. In addition, when the Holy Book is translated, the difficulty is doubled. It must be emphasized that in Arabic, as in other languages, there are polysemy and synonymy. This is one of the most difficult issues in translation. The main reason is that polysemy and synonymy are dynamisms of language. In this regard, scholars try to draw attention to the study of the meaning of Arabic words during the period of descending of the Quran. This work attempts to discuss the problems of translation of polysemy in translations of the Holy Book. The study also examines the semantic issues of the words in the Arabic language during the time of Prophet Muhammad. Further, the paper analyzes the views and recommendations of scholars on these problems. Authors express their own scholarly views concerning the topic as the conclusion of the paper.

PDF

___

Abu Adel. Koran Perevod Smysla Ayatov i ih Kratkoye Tolkovaniye. Kazan: 2008.
Akdemir, Salih. Kur’an’a Dilbilimsel Yaklaşımlar. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
Aksan, Doğan. Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara: Erol Ofset Matbaacılık, 1978.
Ashur, Shammari Madzhida Dzhamil. “Prichiny Zaimstvovaniya i Priznaki Aktualnosti Arabizmov v Russkom Yаzyke”. Vestnik AGU 152/1, (2015), 17-22.
Atamov, Mursal. Rus Dilinde Yayınlanan Kur’ân-ı Kerim Çevirilerininin Çeviribilim Açısından İncelenmesi (Başarılı Bir Rusça Kur’an Çevirisinin Oluşturulmasına Katkı). Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2013.
Aydin, Mehmet. Dilbilim El Kitabı, Temel Kavramlar ve Konular. İstanbul: 3F Yayınevi, 2007. Babai, Ali Akbar. Metodologiya Tolkovaniya Korana. Moskva: Izdatel’stvo Sadra, 2016.
Badawı, ElSaid - Abdel Haleem, Muhamad. Arabic-English Dictionary of Qur’anic Usage. Leyden: Brill Yayınevi, 2008.
Begavî, Hüseyn b. Mes’ûd el-Ferrâ, Me‘âlimü’t-tenzîl. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
Boguslavskiy, Dmitriy. Koran. İstanbul: Çağrı Yayınevi, 2005.
Cessâs, Ahmed b. Alî er-Râzî, Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1992.
Ethem, Mürsel vd. Kur’an ve Anlam. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
Ethem, Mürsel. “Kırgızca Meallerde Anlam-Bağlam İlişkisi (Iyık Kuran Cana Kırgızça Kotormusu Bağlamında Eleştirel Bir İnceleme)”. Uluslararası Orta Asya Sempozyumu Bildiriler Kitabı: Göç, Yoksulluk ve Kimlik. ed. Ercan Oktay vd. Bişkek: 2018.
Ethem, Mürsel. “Rusça Kur’an Çevirilerinin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi-I (Arapçadan Rusçaya Yapılan Kur’an Çevirileri)”, Akademik Bakış Dergisi, 64 (2016), 264-279.
Ethem, Mürsel. “Son Çağrı Kur’an’ın Mukaddimesi Üzerine”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32, (2017), 507-526.
Ethem, Mürsel. Kur’an’da İbranice Kelimeler (Mühezzeb Bağlamında Eleştirel Bir İnceleme). Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
Ethem, Mürsel. Rusça Kur’an-ı Kerim Çevirileri (Tanıtımı ve Analizi). Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
Fasmer, Maks. Etimologicheskiy Slovar’ Russkogo Yazyka. Moskova: Izdatel’stvo Progress, 1986.
Güven, Şahin. “Dil, Anlam ve Çokanlamlılık”, Bilimname Dergisi, 2/25 (2013), 69- 100.
Güven, Şahin. Kur’an’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.
Güven, Şahin. Kur’an’ın Anlaşılmasında Çokanlamlılık Sorunu. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2004.
İbn Ebû Zemenîn, Muhammed b. Abdillâh, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîz. Kahire: elFârûku’l-Hadîse, 2002.
Îcî, Muînüddin. Câmiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. nşr. Abdulhamid Hendevî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004.
İsfahânî, Rağib. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Şam: Dâru’l-Kalem, 2009.
İsrafilova. Faima. Rusça Kur’ân Çevirilerine Karşılaştırmalı Bir Bakış. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2015.
İşler, Emrullah. “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlışlar”, Kur’an ve Dil: Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu. Van: Bakanlar Matbaası, 2001.
Kanan, Orhan. Kur’an’da Kitab Kelimesinin Anlamı. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
Karaoğlu, Fazıl. Koran s Arabskim Tekstom i Perevodom Smyslov. İstanbul: Izdatel’stvo Upravleniye po Delam Religii Turtsii, 2016.
Karataş, Ali. “Kur’ân’da Çokanlamlı Kelimelerde Anlamın Tayini Meselesi -Savaş Ayetleri Bağlamında Fitne Kavramı Örneği”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi, 13/1 (2013), 67-87.
Krachkovskiy, Ignatiy. Koran. Moskova: Izdatel’stvo MPO Voloknor SP Trekingtur, 1990.
Kuliyev, Elmir. “Polisemiya i Sinonimiya v Korane”, Erişim Tarihi: 26.09.2019, https://e-minbar.com/quranic-studies/leksika-korana-elmir-kuliev/ polisemiya-sinonimiya-korane.
Kuliyev, Elmir. Svyashchennyy Koran Smyslovoy Perevod Na Russkiy Yazyk. Medine: Izdatel’stvo Kompleks Imeni Korolya Fakhda, 2012.
Kuznetsov, Sergey. Bol’shoy Tolkovyy Slovar’ Russkogo Yazyka. Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo Norint, 2000.
Leychik, Vladimir. Semanticheskaya Omonimiya i Mnogoznachnost’ v Sfere Terminov. Moskva: Izdatel’stvo Nauka, 1991.
Magomedov, Suleyman. Svyashchennyy Koran Perevod Smyslov i Kommentarii. Makhachkala: Podarochnoye Izdaniye, 2010.
Mâverdî, Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî, en-Nüket ve’l-uyûn. Beyrut. Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, ts.
Medkûr, İbrahim. Mu’cemü elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. Kahire: el-İdaratü’l-Âmme li’l Mu’cemât ve İhya’it-Türâs, 1989.
Mekkî b. Ebû Tâlib, el-Hidaye ila buluği’n-nihaye. BAE: Câmiatü’ş-Şerikah, 2008.
Moskaleva, Marina. “Rasshireniye Znacheniya Slova Kak Odin Iz Osnovnykh Politicheskikh Protsessov (Na Primere Imon Sushchestvitel’nykh)”, Zhurnal Obshchestvennyye i Gumanitarnyye Nauki 12/22, (2007): 180-184.
Mukâtil b. Süleymân, et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabî, 2002.
Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medariku’t-tenzil ve hakaiku’t-te’vil. thk. Yusuf Ali Bedivi. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
Okumuş, Mesut. “Kur’an Yorumunda Çokanlamlı Lafızlara Yaklaşımlar”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2, (2003), 27-62.
Okumuş, Mesut. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’ân Sözlüğü. İstanbul: Düşün Yayınları, 2015.
Omarov, Magomedrasul. Alim Kuramukhammad-Khadzhi. Makhachkala: Risalat Yayınları, 2009.
Oryahili, Abdullah ve Şafik, Farhinur, Al-Koranul Karim Perevod Na Russkom Yazıke s Kommentariyami, İstanbul: Milsan Yayınları, 2010.
Osmanov, Magomed-Nuri. Koran. Moskova: Dilya Yayınları, 2009.
Ozhegov, Sergey. Tolkovıy Slovar Russkogo Yazıka. Moskova: Oniks Yayınları, 2008.
Penrice, John. A Dictionary and Glossary of the Koran. Londra: Adam Yayınları, 1873.
Polyakova, Rauza. “Izmeneniye Leksicheskogo Znacheniya Slov v Molodezhnoy Srede”, Gumanitarnyye Nauki. Vestnik Finansovogo Universiteta 12/4, (2013): 82-84. P
Porokhova, Valeriya. Koran. Moskova: Ripol Klassik Yayınları, 2009.
Rezvan, Yefim. Koran i Yego Mir. Sankt-Peterburg: Peterburgskoye Vostokovedeniye Yayınları, 2001. Sablukov, Gordiy. Koran. Moskova: Dom Biruni Yayınları, 1990.
Saipova, Saida. İgnatiy Yulianoviç Kraçkovskiy ve Valeriya Porohova’nın Rusça Kur’ân Tercümeler’i. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Sem’ânî, Ebü’l-Muzaffer. Tefsîrü’l-Kur’ân. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
Semerkandî, Ebü’l-Leys. Bahru’l-ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Shaykevich, Anatoliy. Vvedeniye v Lingvistiku. Moskova: Tsentr Akademiya Yayınları, 2005.
Shidfar, Betsi. Koran Perevod s Arabskogo i Kommentarii. Moskova: Umma Yayınları, 2003.
Shovkhalov, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Rusça Tercümeleri (Mana ve Doğruluk Bakımından Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2006.
Shumovskiy, Teodor. Svyashchennyy Koran. Moskova: Akt Yayınları, 2004.
Sumayya Mukhammad Afifi - Abdel Salyam el-Mansi. Tafsir al-Koran alMuntakhab. Kair: Ministerstvo Vakufov Yegipta Yayınları, 2000.
Süyûtî, Celâlüddîn. el-Mühezzeb fimâ vakaa fi’l-Kur’an’i mine’l-muarreb. şrh. Semîr Hüseyin Halebî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru’l-Hıcr, 2001.
Toklu, Osman. Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
Topyay, Yusuf. Kutsal Kitap’ta ve Kur’an-ı Kerim’de “Nefs” ve “Ruh” Sözcüklerinin Artsüremli (Diachronic) Semantik İncelemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2016.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Türkmen, Sabri. “Arapçada Çokanlamlılık ve Kur’an-ı Kerim”, Diyanet İlmi Dergisi 46/2 (2010), 79-96.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. Beyrut: Dâru'lKalem, 1995.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım. Keşşâf. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
Zeyd b. Alî b. Hüseyin, Tefsîrü garîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Cevâd el-Hüseynî el-Celâlî. Beyrut: Dâru’l-Va’yi’l-İslâmî, ts.
Zhukovskaya, Lyudmila. “Anna Dolinina: Sovremennyy Perevod Korana Dlya Shirokogo Chitatelya Dolzhen Uchityvat’ Tafsiry”. Erişim Tarihi: 26.09.2019, http://www.islamrf.ru/news/culture/history/12655.