CAHİLİYE DÖNEMİNDEN ABDÜLKAHİR EL-CÜRCANİ’YE KADAR BELAGATIN GELİŞİMİ

Bu çalışmanın amacı, Abdulkahir el-Curcani çağına kadar, belagat ilminin tarihi ve gelişme sürecine genel bir bakış sağlamaktır. Diğer bir ifadeyle tedvinden önce ve sonra belağat ilmi denilebilir. Çalışma, aynı zamanda alimlerin beleğat ilmine dair kaideleri belirlemede dayandıkları usul ve esaslara ışık tutmak hedefiyle, belagat ilminin çeşitli dönemlerde geçirdiği süreci de konu edinmektedir. Belagat tarihini ve gelişme dönemini incelen araştırmacı özellikle son dönem alimlerin önceki dönem bilginlerinin eserlerini inceleme konusunda ortaya koydukları gayreti görecektir. Ayrıca belagat ilminin öncelikle zevk, sonrasında eleştiri ve daha sonra belagatı kaideleştirme olmak üzere üç merhaleden geçtiğini ve belagatın edebi eleştiri geleneğinden doğduğunu görecektir. Araştırmanın önemi, neden ve sonuçlarında kendini göstermektedir. Ortaöğretim, lisans ve lisansüstü eğitimin çeşitli kademeleri sırasındaki derslerde edebi zevkin eksikliği ve zayıflığı fark edilmiştir. Belagatın ihmal edilmesi ve yalnızca genel sanatsal imaja odaklanılması gerektiği iddiasında bulunan veya belagatin Arap kökenli değil de diğer medeniyetlerden alındığını iddia eden ya da batı metodolojisine uygun modern kavramlarla belâgat ilmini güncelleme çağrısında bulunan bazı seslerin arasında bizim kendi öğrencilerimizin birçoğunun eleştiri belagatın zayıflığını saymıyorum bile. Dolaysıyla bu çalışma bilim adamlarımızın çağlar boyunca özgünlük, edebi zevk ve eleştirel açıdan belagatın gelişimini ortaya koymak için yapmış oldukları çaba ve gayretlerini göstermek içindir. Ayrıca bu çalışma, belağatın felsefi ve zevk yönünden ortaya çıkmasına ilham kaynağı olan edebi nesir ve şiir metinleri üzerinde düşünme ve fikir yürütmenin önemini vurgulamıştır.

DEVELOPMENT OF RHETORIC FROM THE ERA OF IGNORANCE TO ‘ABD AL-QĀHIR AL-JURJĀNĪ

The aim of this study is to provide a general overview of the history of rhetoric and its evolution through the ages until the age of Sheikh ‘Abd al-Qāhir al-Jurjānī, In other words, “rhetoric before and after coding it aimed to create an idea about the march of rhetoric in its successive periods, in order to shed light on those objects that were based on the scholars of rhetoric to sanctify their bases. I chose the era of al-Jurjānī for two reasons: First: His age was the age of maturity in rhetoric and he was about to show quality in the three arts with the completion of her monetary tools. The second is that I was interested in writing an independent research on the rhetorical development following his age and its impact on subsequent studies. The follower of the history of the evolution of rhetoric from the pre-Islamic era until its advancement in the three arts will distinguish the effort of late scientists and their fatigue in tracing the advances through the successive eras. It will be found that rhetoric passed three stages. The first is the delight, and the second is the criticism, an the third is the rhetorical deviation. The rhetorical rules were copied from the womb of literary criticism. The selective approach was used in the stages of historical research.

PDF

___

Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh. es-Sinaatey. thk. Ali Muhammed el-Bicevi ve Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1419.
Askerî, Ebu Ahmet el- Hasan b. Abdullah. el-Mesun fi’l-Edep. thk. Abdusselam Harun, Kuveyt 1984.
Atiik, Abdulaziz. İlmu’l-Beyan. Daru’n-Nahdati’l Arabiyye, Beyrut 1982.
Buhari, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa Dib el-Buga, Daru ibn Kesir, Beyrut 1987.
Câhiz, Amr b. Bahr, el-Beyan ve’t-Tebyin. thk. Fevzi Atavi, Daru Saıb, Beyrût 1968.
Câhiz, Amr b. Bahr. el-Beyan ve’t-Tebyin. Dâru’l-Hilal, Beyrût, 1423.
Cahiz, Amr b. Bahr. el-Hayavan. thk. Abdusselam Harun, Matba’at Mustafa elBabi, Kahire 1381.
Cahiz, Amr b. Bahr. Kitâbü’l-Meḥâsin ve’l-ażdâd. Dâru’l-Hilal, Beyrût 1423.
Curcani, Ebu Bekir Abdulkahir b. Abdurrahman. Delâilü’l-İ’câz. 3. Baskı, thk. Mahmud Muhammed Şakir. Daru’l-Medeni, Cudde 1413.
Dayf, Şevkī. el-Belâġa Teṭavvur ve târîḫ, Daru’l Maarif, Kahire.
Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsennâ. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. M. Fuat Sezgin. Matba’atu’sSaade ve’l-Hancı, Kahire.
Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd, Meʿâni’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Yusuf Necati vd., Daru’l Mısrıyye, Kahire 1988. Hebenneka, Abdurrahman Hasan. el-Belagatu’l Arabiyye. Daru’l Kalem, Dımaşk 1996.
İbn Fâris, Ahmed b. Faris b. Zekeriyye Ebu’l-Hüseyn. Mu’cemu mekâyisi’l-luğa. thk. Abdusselâm Hârûn. Dâru’l-Fikr, Beyrût 1979.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Bârî. Daru’l-Marife, Beyrut 1379.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘arab. Dâr Sâdır, Beyrût 1414.
İbn Reşîḳ, el-Kayrevânî. el-ʿUmde fî meḥâsini’ş-şiʿr ve âdâbih ve naḳdih. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamih, Daru’l-Cil, Beyrut 1981.
İbn Sinan, Abdullah b. Muhammed el-Hufaci. Sirru’l-Fasaha. Daru’l Kutübi’l İlmiyye, Beyrut 1982.
İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. el-Îmân. Matba‘atu’s-Sa‘âde, Kahire 1320.
İbn Kuteybe, Abdullāh b. Müslim ed-Dîneverî. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâ. Daru’l Hadis, Kahire 1423.
İbnü’l-Esîr, Ziyâeddin b. Muhammed. el-Mes̱elü’s-sâʾir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâʿir. thk. Ahmed el-Hufi ve Bedevi Tabana Kahire, Daru Nahdati, Mısır.
İbnü’l-Mu‘tez, Ebü’l-Abbâs Abdullāh b. Muhammed el-Mu‘tezz. el-Bedî. thk. Ignaty Yulianovich Krachkovsky. Daru’l Mesire, Beyrut 1982.
Isfahani, Ebu’l Ferec. el-Eġānî. thk. Semir Cabir, Dâru’l-Fikr, Beyrût.
Kādî, Alî b. Abdilazîz el-Cürcânî. el-Vesâṭa beyne’l-Mütenebbî ve ḫusûmih. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim vd., Matba’atu İsa’l-Babi’l-Halebi, Kahire.
Kādî, İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. eş-Şifâ Bi-Taʿrîfi Huḳūḳi’l-Muṣṭafâ. Dâru’l-Fikr, Beyrût 1988.
Kazvînî, el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân. el-Îżâḥ fi Ulumi’l-Belaga. thk. Muhammed Abdulmunim Hufaci. Daru’l-Kitabi’l-Lubnani, Beyrut 1405.
Kudâme b. Ca‘fer. Naḳdü’ş-şiir. thk. Muhammed Abdulmunim Hufaci, Daru’l Kutübi’l İlmiyye, Beyrut.
Mirzebani, Ebu Abdullah Muhammed b. Umran. el-Muveşşeh fi Maahizi’l Ulema’i ala’ş Şuara. thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin. 1.baskı, Daru’l-Kutübi’lİlmiyye, Beyrut 1995.
Mubarek, Mazin. el-Mucez fi’l-belaga, Dımaşk, Dâru’l-Fikr.
Müberred, Muhammed b. Yezîd Ebü’l-Abbâs. 3.baskı, thk. Muhammed Ahmed ed-Dali, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 1997.
Muslim, B. el-Haccac. el-Camiu’l-Sahih. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Daru İhyai’t-Turasi’l Arabi, Beyrut 1954.
Nevfel, Seyyid. el-Belagatu’l Arabiyye fi Duuri Neşatiha. Kahir 1948.
Rummânî, Alî b. Îsâ b. Alî. en-Nüket fî Iʿcâzi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Halefullah, Daru’l Maarif, Kahire 1976.
Şafii, Muhammed b. İdris. er-Risale. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Matba’atu Mustafa el-Babi, Kahire 1939.
Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân. el-Kitap. thk. Abdusselam Harun, el-Hancı, Kahire 1988.
Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî. Ṭabaḳātü’l-Fuḳaha. 1. baskı, thk. İhsan Abbas, Daru’r-Raidi’l Arabi, Beyrut 1970.