İMAM HATİP OKULLARINA DAİR BETİMSEL BİR ANALİZ

Cumhuriyet dönemi din eğitimi tecrübesinde; din dersi, diyanet ve imam hatip okulları öne çıkan başlıklardandır. Bu başlıklardan imam hatip okulları, çalışmada konu olarak belirlenmiştir. Literatürde yer alan biçimiyle ve sınırlılığıyla yaklaşımlar, okulların özellikleri ve sorun alanları odağında betimsel bir analiz yapılmıştır. Düne dair hususları da barındırmakla birlikte bugün için okulların farklı alanlarda algılanma biçimleri tespite çalışılmıştır. Okullara yönelik; öğrenci, veli, kamuoyu görüşlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmalarda öne çıkan hususlar da dikkate alınarak kapsam oluşturulmuştur. Belirli dönemlerde sıcak gündemde olmaları farklı bakış açılarıyla okulların değerlendirilmesinde etkili olmuş görünmektedir. Alanda imam hatip okullarıyla ilgili akademik çalışma sayısı oldukça yüksektir. Özellikle tarihçesi üzerine yapılan araştırmalar belli bir yekuna ulaşmıştır. Bu kurumlarla özdeşleştirilen, sorun olarak görülen ya da gösterilen konuların bütüncül olarak ele alındığı çalışmalar ise görece azdır. Bu çalışmada imam hatip okullarıyla ilgili öne çıkan hususlar belirlenmeye, olumlu-olumsuz değerlendirmelere yer verilmeye bu minvalde bir durum tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Araştırmalardaki, genel eğitime yönelik değerlendirmelerden ziyade bu okullara özgü önerilere de yer verilmiştir. Literatür taraması sonucu karşılaşılan konu çeşitliliğinden öne çıkanlar, sık tekrar edilenler tercih edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış, doküman incelemesi ile elde edilen veriler içerik analiziyle değerlendirilmiş, betimsel bir yaklaşım esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi, İmam Hatip Okulları, İmam Hatip Okullarına Yaklaşımlar, İmam Hatip Okullarının Öne Çıkan Özellikleri

A Detailed Analysis Of Imam Hatip Schools

In the Republican period religious education experience; Religious lessons, religious and imam hatip schools are among the prominent topics. Among these titles, imam hatip schools were determined as the subject of the study. A descriptive analysis has been made in the focus of the approaches, the characteristics of the schools and the problem areas as in the literature. It has been tried to determine the ways in which schools are perceived in different areas for today, although it also includes the issues of the past. For schools; The scope was created by taking into account the prominent issues in the researches carried out in order to determine the opinions of students, parents and public opinion. The fact that they are on the hot agenda in certain periods seems to have been effective in the evaluation of schools from different perspectives. The number of academic studies on imam hatip schools in the field is quite high. Especially the research on its history has reached a certain extent. Studies in which the issues identified with these institutions, seen as problems or shown as a holistic approach are relatively few. In this study, it has been tried to determine the prominent issues about imam hatip schools, to include positive and negative evaluations, and to determine the situation in this way. In the studies, suggestions specific to these schools were also included rather than evaluations for general education. The ones that stand out from the variety of topics encountered as a result of the literature review and that are frequently repeated were preferred. Qualitative research method was used in the study, the data obtained by document analysis was evaluated by content analysis, and a descriptive approach was taken as basis.

Keywords:

Religious Education, Religious Education in the Republican Period, Imam Hatip Schools, Approaches to Imam Hatip Schools, Highlights of Imam Hatip Schools,

PDF

___

Adem, Mahmut. “Ulusal Eğitim Politikamız Nasıl Olmalıdır”. Ankara Üniversitesi 60. Kuruluş Yılı Armağanı. ed. Doğan Atılgan. 258-272. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2006.
Ağçoban, Sıddık. “İmam Hatip Liselerinde Okutulan Ders Kitaplarının Bireycilik Ve Kolektivizm Açısından İncelenmesi”. Talim 2 (2018), 53–83.
Akyol, Taha. Modernleşme Sürecinde Türban. İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
Akyürek, Süleyman. “İmam Hatip Liselerinde Din Öğretimi: Fırsat mı? İmkan mı? Girdap mı? Açmaz mı?”, IV. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri. 621-639. Ankara: DİB Yayınları, 2009 .
Altıntaş, Emre. Türkiye’de 2002 Sonrası Din Eğitimi Tartışmaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
Altıntaş, Erkan. Öğrencilerde İmam-Hatip Lisesi Algısı (Batman Örneği). Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Altun, Rıza. “Fen Lisesi ve İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri (Samsun Örneği)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2015), 195-224.
Arslan, Mustafa. “Kitle İletişim Araçları, Medya Ve Din İlişkisi Üzerine”. Birey ve Toplum 6/11 (2016), 5-25.
Aşlamacı, İbrahim & Eker, Emrah. “İmam-Hatip Lisesi Öğrenci Velilerinin Çocuklarının Eğitimine Katılım Durumları: Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”. Talim 1/2 (2017), 153-185.
Aşlamacı, İbrahim & Eker, Emrah. “İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Okul Aidiyet ve Dinî Tutum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 14/32 (2016), 7-38.
Aşlamacı, İbrahim & Karmış, Muhammed. “Okul Yöneticilerine Göre İmam Hatipli Vizyonu Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (2020), 59-91.
Aşlamacı, İbrahim. “İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitiminin Niteliği İle İlgili Sorunlar: Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”. Turkish Studies 12/10 (2017), 49-80.
Aşlamacı, İbrahim. “Türkiye’nin İslam Eğitim Modeli: İmam-Hatip Okulları Ve Temel Özellikleri”. Turkish Studies 9/5 (2014), 265-278.
Ateş, Sinan. Cumhuriyet Döneminde Din Politikası ve Din-Siyaset İlişkisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
Ay, Sena. Velilere Göre İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitimi (İstanbul Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Baloğlu, Zekai. Türkiye’de Eğitim. İstanbul: Tüsiad, 1990.
Batar, Yusuf. “ ‘Dinî’ Manipülasyonlar Karşısında İmam Hatip Okullarının Misyonu”. Talim 1/1 (2017), 29-54. Batar, Yusuf. “İmam Hatip Lisesinde Çalışan Rehber Öğretmenlerin Öğrencilerin Beklenti ve Sorunlarına İlişkin Tespitleri”. Mesned: İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/2 (2019), 381-423.
Batur, Behçet. “Türkiye’de Modernleşme, Din ve Din Adamlığı”. Turkish Studies 10/10 (2015). 181-200.
Bayezit, Fatih. “Yumuşak Güç Unsuru Olarak Uluslararası İmam Hatip Liseleri”. Talim 1/2 (2017). 293-309.
Bekiroğlu, Halit & Nesrullah Okan. “İmam Hatip Okullarıyla İlgili Yayımlanan Çalışmaların İncelenmesi: 2000-2018 Yılları Arası Tezlerin Bir Meta Sentezi”. Talim 2 (2018), 157–183.
Bilecik, Sümeyra. “Eğitime Siyasi Ve İdeolojik Yaklaşımlar Bağlamında Köy Enstitüleri Ve İmam Hatip Okulları”. Mütefekkir 3/6 (2016), 329-347.
Bircan, Zeynep. “Yeni Bin Yılın İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Eğitimden Beklentileri ve Teknoloji Kullanımı İle İlgili Görüşleri-Konya Örneği”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. 471-489. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Bozan, İrfan. Devlet ile Toplum Arasında Bir Okul: İmam Hatip Liseleri... Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. İstanbul: Tesev Yayınları, 2007.
Cebeci, Suat. “İmam Hatip Liselerinin Öğrenci Yapısı ve Bunun Sosyal Gelişme Açısından Değerlendirilmesi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1995), 111-120.
Cebeci, Suat. “Türkiye’de Ortaöğretimde Mesleki Din Eğitimi”, Diyanet Dergisi 26/3, 1990.
Cerrah, Lokman. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Din-Devlet İşleri Bağlamındaki Mülahazaları Üzerine Bir Deneme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20/3 (2016), 1121-1137.
Copeaux, Etienne. Tarih Ders Kitaplarında Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine(1931-1993). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
Çağlar, İsmail. “Anadolu’dan Viyana’ya İmam-Hatipler: Modernleşme, Diaspora ve Eleştiri”. Sakarya University Journal Of Education 5/1 (2015), 81-94.
Çakır, Ruşen & Bozan, İrfan & Talu, Balkan. İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler. İstanbul: Tesev Yayınları, 2004.
Çalışkanoğlu, Şahin. İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Sorun ve Beklentileri (Çorum Örneği). Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Çatalbaş, Serkan Gıyas. İktidarın Meşrulaştırılmasında Eğitim Politikaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
Çınar, Fatih. “1924’ten 2000’e Kadar Uygulanmış Olan İmam Hatip Lisesi Öğretim Programlarının Analizi ve Karşılaştırılması”. Milli Eğitim 197 (2013), 180-208.
Çınar, Fatih. “İmam Hatip Liselerinden Beklentiler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/60 (2018), 1243-1259.
Çoşkun, M. Kemal & Şentürk, Burcu. “Gelenekçilikten ‘Muhafazakar Modernliğe’: İmam Hatip Okulları Örneği”. Mülkiye 34/268 (2010), 249-263.
Doğan, Esra. Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liselerinde Eğitim. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Emiroğlu, Atiye. Türkiye’de Din Eğitimi Bağlamında İmam Hatip Okulları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
Ergün, Mustafa. “Medreseler ve İmam-Hatip Liseleri”. Ülkemizde Laik Eğitim Sisteminde Sosyal Bilim Olarak Din Öğretimi Kurultayı. ed. İkram Çınar, Hakan Atılgan. 109-121. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2005.
Erkan, Rüstem & Akçayöz, Harika. “Siyasi İslam Tartışmaları Açısından İmam Hatip Lisesi Ögrencilerinin Demokratik Tutum Ve Davranışlarının İncelenmesi”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 27/2 (2003), 174-201.
Ertoy, Muhammet. Türkiye’nin Modernleşme Sürecinde Din Eğitimi Ve Yabancılaşma Sorunu. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
Furat, Ayşe Zişan. “2002 Sonrası Türkiye’yi Tanımak/Tanımlamak: Batı Akademisinde İmam Hatip Lisesi Algısı”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. 99-115. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Gencer, Nevzat. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Okul Aidiyet Duygusu (Çorum Örneği)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/39 (2019), 149-172.
Genç, Muhammed Fatih. “2023 ve 2071 Türkiye’sinde İmam Hatip Liseleri”. Eğitime Bakış 35 (2015), 19-24.
Genç, Muhammed Fatih. “İmam Hatip Okulları Ve İlahiyat Fakülteleri Örneğinde Din Eğitiminde Kalite Sorunu”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (2018), 145-166.
Gökaçtı, Mehmet Ali. Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam-Hatipler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
İpek, Fatih. “İmam Hatip Lisesi Öğretmenlerinin Mevcut İmam Hatip Müfredatına ve İmam Hatip Liselerinin Geleceğine İlişkin Görüşleri ( Konya Örneği)”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. 549-564. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Kanburoğlu, Betül Ü. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik Ve Kurum Algıları: “Öteki” Olmadan “İmam Hatipli” Olmak Mümkün Mü?”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu. 373-389. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
Kanburoğlu, Betül Ü. Popüler Kültür – Din Eğitimi İlişkisi: İmam Hatip Liseleri Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011. Karaman, Davut. “Yöneticilerine Göre Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Program Çeşitliliği ve Proje Okul Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 11 (2021), 11-38.
Karasubaşı, Ö. A., Akın, U., Yıldırım, N. (2020). “Öğrenci Ve Mezunlarının Perspektifinden İmam Hatip Liselerinin Değerlendirilmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/39 (2020), 65-105.
Karateke, Tuncay. “İmam Hatip Lisesi Son Sınıf Kız Öğrencilerinin Üniversite Yönelimleri: Elazığ İli Örneği”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2020), 221-239.
Kaya, Abdurrahman. “Proje Okullarının Yapı Ve İşleyişine İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 49 (2019), 69-97.
Kaya, Mevlüt & Turan, İbrahim. “İlahiyat Fakültesi Ve İmam-Hatip Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Din Görevliliğine İlişkin Mesleki Yeterlilik Algıları (Samsun İli Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2013), 5-36.
Kaya, Zeynep. “İlahiyat Dışında Lisans Eğitimi Planlayan İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersleri İle İlgili Değerlendirmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 3/1 (2018), 61-96.
Kaymakcan, Recep & Aşlamacı İbrahim. “İmam-Hatip Liseleri Literatürü Üzerine Bibliyografik Bir İnceleme” Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (2011), 71-101.
Kırboğa, Ziyaeddin. Toplumsal Tezahürleri Bağlamında Zihniyet Değişimi ve Din. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
Koç, Ahmet. Proje Okullarının Etkili Okul Özellikleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Açısından İncelenmesi. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
Korkmaz, Mehmet. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okulu Tercih Süreçleri: Nasıl? ve Neden?”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu. 1-25. İstanbul, 2013.
Korukçu, Adem. “İmam Hatip Liseleri”. Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 181-214. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
Koyuncu, Ahmet & Birekul Mehmet. “Bir Model Olarak Uluslararası İmam Hatip Liseleri”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 10/40 (2014). 171-188.
Köse, Ali. “Sekülerleşme Teorileri Bağlamında Türkiye’de Din ve Modernleşme”. Laik ama Kutsal. ed. Ali Köse. 11-18. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2006.
Macit, Mustafa. “Medyada “İmam Hatipli” Sosyal Temsilleri: Kollektif Bir Kimlik Söylemindeki Toplumsal İz Düşümler”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu. 343-358. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
Mermutlu, Bedri. “İmam-Hatip Liselerinin Seküler Açmazı”. Akademik Araştırmalar Dergisi 38 (2008), 87-98.
Mücahit, Mustafa. “Öğrencilerin Gözüyle İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Ve Meslek Dersleri Öğretmenleri (Sivas İli Örneği)”. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi 41/1 (2017), 73-99.
Okumuşlar, Muhiddin. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Toplumsal Aidiyet Duygusu”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. ed: İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. 309-324. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Öcal, Mustafa. Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi, Bursa: Düşünce Kitabevi Yayınları, 2011.
Özcan, Faruk. Sosyo-İdeolojik ve Sembolik Yönüyle Türkiye’de Örgün Din Eğitimi: İmam Hatip Liseleri Örneği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Özdemir, Şuayip & Karateke, Tuncay. “Öğrencilerin İmam Hatip Liselerini Tercih Etme Nedenleri (Elazığ Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 5-33.
Özensel, Ertan & Akın, Mahmut Hakkı & Aydemir, Mehmet Ali. Türkiye’de İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatipliler Algısı. Konya: TİMAV.
Özkan, Hülya. “Algı ve Gerçek Arasında İmam Hatip Okulları: Medyada İmam Hatip Okullarının Başarısının Ele Alınışı Üzerine Bir İnceleme”. Talim 5/4 (2020), 55-70.
Sali, Esra. İmam Hatip Liselerindeki Kız Öğrencilerin Sorunları ve Beklentileri (İstanbul-Güngören Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Sarı, Mustafa. “İmam-Hatip Liselerini Tercih Eden Öğrenci Ve Velilerin Beklentileri Ve Bu Beklentilerin Karşılanma Düzeyi”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/19 (2021), 98-120.
Sarpkaya, Ruhi. “Köy Enstitülerinden Sonra İmam-Hatip Liseleri”. Toplum ve Demokrasi 2/3 (2008), 1-28.
Subaşı, Necdet. “İmam Hatip(li)ler Üzerine: Teolojik Birikimin Modern Kaynakları”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/6 (2004), 116-132.
Tatlı, Ali. Din - Siyaset İlişkileri Bağlamında Türkiye’de Din Eğitimi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Terlemez, Vedat & Alpaydın, Yusuf. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin İmam Hatiplik Algısı ve Deneyimlerinin İncelenmesi”. Talim 3/1 (2019), 103-130.
Toker, İhsan & Özcan Celal. “Laiklik ve Sekülerleşme Bağlamında İmam Hatip Liselerinin Dünü, Bugünü, Yarını”. Eskiyeni 35 (2017), 33-50.
Turan, İbrahim & Vural, Ayşe. “İmam-Hatip Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Yeterlilik Algısı”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/3 (2018), 1745-1760.
Türköz, Şükrü. ““İmam Hatiplilik” Kimliğinin Belirleyici Unsurları”. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 6/6 (2021), 1190 - 1217.
Türköz, Şükrü. “Siyasal Toplumsallaşma Sürecinde İmam Hatip Liselerinin Rolü”. Talim 5/1 (2020), 1-20.
Türköz, Şükrü. Siyasal Toplumsallaşma Sürecinde İmam Hatip Liselerinin Rolü: Mezunlar Üzerine Bir Araştırma. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
Yılmaz Macid & Akçay Tuba. “2002-2020 Yılları Arası Türkiye’de Laiklik Algısı ve Örgün Din Eğitimine Yansımaları: İmam Hatip Okulları ve İlahiyat Fakülteleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Gifad: Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/20 (2021), 152-186.
Yiğit, Hulusi. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Yüksek Din Öğretimi Algısı (İstanbul Örneği). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Zengin, Mahmut. “Modern Türkiye’de Din ve Eğitim Politikaları Ekseninde İmam Hatip Okulları Üzerine Bir Analiz”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. 41-58. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017.
Zurnacı, İsmail. Çocuklarını İmam Hatip Ortaokuluna Gönderen Veliler Üzerine Betimsel Bir Araştırma Çorum Örneği. Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.