YAHUDİ GELENEĞİNİN KUTSAL METNİ: SEFER TORA

Sefer Tora, Musa Peygamber’e Tanrı tarafından verildiğine inanılan be-Reşit (Yaratılış), Şemot (Mısırdan Çıkış), va-Yikra (Levililer), ba-Midbar (Çölde Sayım) ve Devarim (Yasanın Tekrarı) kitaplarının parşömenler üzerine yazılı olduğu Tevrat tomarıdır. Yahudi geleneğine göre metni yazacak olan soferlerin özellikleri, yazımda kullanılacak malzemeler, metnin yazımı, tamamlanan tomarın muhafazası ve kullanımı, kullanılamayacak hale gelen Sefer Tora’nın ortadan kaldırılması dini hukukla ilgili hemen hemen bütün yasal kaynaklarda ele alınan konular haline gelmiştir. Dolayısıyla Yahudi dini hukuku, Sefer Tora’nın ilk yazıldığı andan günümüze gelinceye kadar nasıl aktarıldığını gösteren yapısal özellikleri ortaya koymaktadır. Buna göre Yahudiliğin kutsal metni, humaş adı verilen bir “kitap” değil Sefer Tora adını taşıyan ve parşömenlerden oluşan Tevrat tomarıdır. Yahudiler tarihi süreç içerisinde humaşları araştırma ve inceleme yapmak için kullanmışlar, Sefer Tora’yı ise ibadet ve dini uygulamaların merkezine yerleştirmişlerdir. Ayrıca Yahudiliğin en kutsal nesnesinin de Sefer Tora olduğu görülmektedir. Yahudiliğin kutsal metin konusunda antik dönemlerden itibaren muhafaza edilen bu özelliği, onun, kutsal kitaba sahip diğer dinlerden farklı bir yön kazanmasını sağlamıştır. Yine Yahudiler, Sefer Tora ile olan ilişkileri sebebiyle ‘Am ha-Sefer yani “kitap halkı” olarak isimlendirilmişlerdir. Tanah’ta yer alan ifadeler her Yahudi’nin bir Sefer Tora yazması gerektiği şeklinde yorumlanmış, bu da altı yüz on üç mitzvot içerisinde yapılması gereken bir emir olarak belirtilmiştir. Tapınağın yıkılması, kurban ibadetlerinin ortadan kalkması ve meydana gelen sürgünler gibi Yahudi tarihindeki kırılma dönemleri, Sefer Tora’nın merkezi konumunun daha da artmasına neden olmuştur. Tapınağın yıkılması nedeniyle burada gerçekleştirilen kurban gibi birçok ibadetin artık yapılamaz hale gelmesi, metnin ve metin üzerinden şekillenen dini eğitimin merkezde olduğu yeni bir din anlayışının oluşmasını sağlamıştır. Dünyanın farklı bölgelerine dağılan Yahudiler ise Tanrı ile kurmaya çalıştıkları bağları, Tapınak ve vaat edildiğine inandıkları toprakların kaybı nedeniyle sadece Sefer Tora ile sağlamaya çalışmışlardır. Dolayısıyla Sefer Tora Yahudilik içerisindeki diğer birçok unsura göre değeri artarak muhafaza edilen ve dini hayatın farklı yönlerinde işlevi bulunan kutsal bir nesne haline gelmiştir. Yine Sefer Tora’nın sahip olduğu bu kutsallık, aron ha-kodeş, teva, etz hayim, keter, rimonim, yad ve Sefer Tora kılıfı gibi diğer birçok nesnenin de kutsallık kazanmasını sağlamıştır. Sefer Tora ile ilgili önemli olan bir diğer husus antik dönemlerden itibaren taşımış olduğu sembolik anlam olmuştur. Tasvirlerin reddedildiği soyut bir tek Tanrı anlayışına sahip bütün dinlerde Tanrı’nın yaratma eyleminin ve bunun sonucunda oluşan yasa koyma ve egemenlik hakkının yegâne göstergesi kutsal metinler olmuştur. Yahudilikte de Sefer Tora, İsrailoğullarının kutsalla irtibatını sağlayan, tüm tarihi süreç içerisinde Yahudilere kimlik kazandıran, Tanrı’nın bir sis içerisinde Sina Dağı’na inerek Tanrısal alemle yeryüzü arasındaki sınırların ortadan kalktığı ilk ana sürekli olarak atıf yapan sembolik metafor haline gelmiştir. Böylece Sefer Tora, Tanrı, İsrailoğulları ve yasalar arasındaki ortak bağlantı unsuru haline gelmiştir. Öyle ki Zohar’da Tevrat’ın bütün harfleri ile İsrailoğullarının bütün bireyleri ilişkilendirilmiş ve Sefer Tora ile Yahudi ulusu birbirinin aynısı, birbirini tamamlayan ve birbirine eşdeş olan unsurlar olarak gösterilmiştir. Bu makalede Yahudiliğin kutsal metni Sefer Tora hakkında bilgiler verilecek, ardından halaha olarak adlandırılan Yahudi dini hukukunda Tevrat tomarları ve bunlarla ilgili konuların nasıl ele alındığı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Sonrasında ise Sefer Tora’nın “kutsal” bir metin olması sebebiyle tarihi süreç içerisinde oluşan sembolik anlamları tartışılacaktır. Makalede, Sefer Tora’nın rabbani yorumlar ve dini hukuk kuralları üzerinden yapısal anlamının, mistik yorumlar ile dini uygulama ve ritüeller üzerinden de sembolik anlamının gösterilmesi amaçlanmıştır. Dokümantasyon yöntemi ile elde edilen makale verileri, deskriptif metot kullanılarak yazıya geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dinler Tarihi, Yahudilik, Sefer Tora, Sofer, Aron ha-Kodeş, Tevrat Tomarı, Parşömen

THE HOLY SCRIPTURE OF THE JEWISH TRADITION: THE SEFER TORAH

The Sefer Torah is the Torah scroll on which the books of Bereshit, Shemot, Vayikra, Bamidbar and Devarim, believed to have been revealed to the Prophet Moses by God, are written on leather parchments.The characteristics of the sofers who write the scripture according to the Jewish tradition, the materials to be used in writing, the writing of the scripture, the preservation and use of the completed parchment, the elimination of the Sefer Torah, which has become unusable, are the topics covered in almost all legal sources closely related to relgious law. Therefore, Jewish religious law reveals the structural features that show how the Sefer Torah has been transmitted from the time it was first written until today. According to this, the sacred scripture of Judaism is not a "book" called humash, but a Torah scroll consisting of leather parchments called Sefer Torah. During the historical process, Jews used the humash for research and investigation, and they placed the Sefer Torah at the center of worship and religious practices. In addition, it is seen that the most sacred object of Judaism is the Sefer Torah. This characteristic of Judaism, which has been preserved since ancient times, has enabled Judaismto gain a different direction from other religions that have holy books. In addition, tJews were called 'Am ha-Sefer', that is, "the people of the book" because of their relationship with the Sefer Torah. The Tanakh's teachings have been interpreted as commanding that every Jew compose a Sefer Torah, which is declared as a command that must be fulfilled within 613 mitzvot. The breaking periods of Jewish History, such as the destruction of the Temple, the disappearance of the sacrificial worship, and the exiles that occurred, caused the central position of the Sefer Torah to increase even more. Due to the destruction of the temple, many worships such as the sacrifice performed in the temple have become impossible. This has led to the emergence of a new understanding of religion in which the text and religious education shaped through the text are at the forefront. The Jews, who were dispersed to different parts of the world, have tried to establish the ties they have with God only via the Sefer Torah, due to the loss of the Temple and the promised land. Therefore, the Sefer Torah has become a sacred object, which is preserved by increasing its value compared to many other elements in Judaism and has a function in different aspects of religious life. In addition, this holiness of Sefer Torah have enabled many other objects such as Aron ha-Kodesh, Teva, etz hayim, keter, rimonim, yad and Sefer Torah sheath to gain holiness. Another important point about Sefer Torah is the symbolic meaning it has had since ancient times. In all religions, which have an abstract understanding of one God, where depictions are rejected, sacred scriptures have been the only indication of God's act of creation and the resulting right to legislate and sovereignty . In Judaism,as well, the Sefer Torah has become a metaphor that connects the Israelites with the sacred, and gives identity to Jews throughout the entire historical process. It has also become a symbolic metaphor referring to the first moment when God descended into Mount Sinai in a fog and the boundaries between the divine realm and the earth disappeared. Thus, the Sefer Torah became the common link between God, the Israelites, and the law. So much so that in The Zohar, all the letters of the Torah are associated with all the individuals of the Israelites, and the Sefer Torah and the Jewish nation are shown as the same, complementary and identical elements. The theological ground that allowed all this symbolic expression carried by the parchments enabled the Sefer Torah to become an object used for certain purposes not only by those who adopted the traditional Jewish understanding, but also by the communities that left the tradition in modern Jewish thought. This article provides information about the Sefer Torah as the sacred scripture of Judaism , and then it seeks to reveal how the Torah scrolls and related issues are handled in Jewish religious law, which is called halakha. Then, the symbolic meanings of the Sefer Torah arising from being a "sacred" scripture, emerging in the historical process are discussed. The article also aims to show the structural meaning of Sefer Torah, which is accepted as the most important and most sacred text by all Jewish communities, through rabbinic interpretations and religious law rules. Another aim of the study is to show the symbolic meaning of Sefer Torah through mystical interpretations and religious practices and rituals. The data is obtained through the method ofdocumentation and transcribed using the descriptive method.

Keywords:

History of Religions, Judaism, The Sefer Torah, Sofer, Aron ha-Kodesh, Torah Scroll, Parchment.,

PDF

___

Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
Altuncu, Abdullah. Yahudilikte Gelenek ve Haskala İlişkisi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Araz, Ömer Faruk. Yahudilikte Tefsir Geleneği: Midraşik Literatürün Tarihsel Gelişimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
Arslantaş, Nuh. “Mukaddime”. Tefsiru’t-Tevrat bi’l-Arabiyye: Tevrat (Tora) Tefsiri (Sa’adya Gaon) I. 49-249. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
Avrin, Leila. Scribes, Script, and Books: The Book Arts from Antiquity to the Renaissance. Chicago, London: American Library Association, The British Library, 1991.
Aydın, Fuat. “Bir Sessizliğin ya da Yhvh’nin Tarihi (YHVH’nin Telaffuz Edilmeme Olgusu Üzerine Bir Araştırma)”. Usûl 2 (Aralık 2004), 103-128.
Başaran, İsmail. “Ahit Sandığı: Eski İsrail'in En Kutsal Ayinsel Eşyası”. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 15/30 (Mart 2020), 235-245.
Ben Hyrcanus, Eliezer. Pirke de Rabbi Eliezer. çev. Gerald Friedlander. New York: The Bloch Publishing Company, 1916.
Eisenberg, Ronald L. The JPS Guide to Jewish Traditions. Philadelphia: The Jewish Publication Society, 2004.
Fishbane, Simcha. “The Symbolic Representation of the Sefer Torah”. The Impact of Culture and Cultures Upon Jewish Customs and Rituals: Collected Essays. 211-250. Boston: Academic Studies Press, 2016.
Flug, Joshua. “A Walking Sefer Torah”. Yeshiva University Shavuot To-Go 5769 (2009), 11-17.
Goodman, Robert. Teaching Jewish Holidays: History, Values, and Activities. Denver: A.R.E. Publishing, 1997.
Green, Arthur. The Language of Truth: The Torah Commentary of the Sefat Emet Rabbi Yehudah Leib of Ger. Philadelphia: The Jewish Publication Society, 1998.
Greenspan, Jay Seth. Hebrew Calligraphy: A Step by Step Guide. New York: Schocken Books, 1981.
Gürkan, Salime Leyla. İbrâhim’den Ezra’ya İsrâiloğulları Tarihi: Yahudi ve İslam Kutsal Metinleri ve Tarihî-Arkeolojik Bilgiler Işığında. İstanbul: İSAM Yayınları, 2019.
Gürkan, Salime Leyla. Yahudilik. İstanbul: İSAM Yayınları, 2012.
Hendel, Ronald. The Book of Genesis: A Biography. Princeton, Oxford: Princeton University Press, 2013.
İbn Meymun, Musa. Sefer ha-Mada’. çev. Yasin Meral. Büşra Şahin. Safiye Merve Özkaldı. Mukadder Sipahioğlu. Rumeysa Bektaş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
Kadden, Buruce. Kadden, Barbara Binder. Teaching Tefilah: Insights and Activities on Prayer. Denver: A.R.E. Publishing, 2004.
Kelman, Stuart. “The Torah Scroll”. Etz Hayim Study Companion. 359-364. New York: The Jewish Publication Society, 2005.
Liebman, Charles S. “Ritual, Ceremonyand the Reconstruction of Judaismin the United States”. Art and Its Uses: The Visual Image and Modern Jewish Society. 272-283. New York, Oxford: Oxford University Press, 1990.
Lim, Timothy H. “The Defilement of the Hands as a Principle Determining the Holiness of Scriptures”. The Journal of Theological Studies 61/2 (2010), 501-515.
Margolis, Judith. “A Torah Scroll”. Nashim: A Journal of Jewish Women's Studies & Gender Issues 21 (Spring 2011), 179-184.
Martini, Annett. “The Ritualization of Manufacturing and Handling Holy Books by the Hasidei Ashkenaz between Halakah and Magic”. Ritual Dynamics in Jewish and Christian Contexts: Between Bible and Liturgy. 56-84. Leiden, Boston: Brill, 2019.
Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: MilelNihal Yayınları, 2021.
Michaels, Marc. Sefer Tagin Fragments from the Cairo Genizah. Leiden: Brill, 2020.
Outhwaite, Ben. “The Sefer Torah and Jewish Orthodoxy in the Islamic Middle Ages”. From Scrolls to Scrolling: Sacred Texts, Materiality, and Dynamic Media Cultures. 63-89. Berlin, Boston: De Gruyter, 2020.
Perani, Mauro. “The Tagin: Their Origin, Use, and Oscillating Evolution between Embellishment and Mystical Signifier. New Light from the Ancient Bologna Sefer Torah”. The Hebrew Bible Manuscripts: A Millennium. 297-348. Leiden, Boston: Brill, 2022.
Pummer, Reinhard. Sâmirîler: Din, Tarih, Gelenek. çev. Muhammed Ali Bağır. İstanbul: Eskiyeni Yayınları, 2020.
Ray, Eric. Sofer: The Story of a Torah Scroll. Los Angeles: Torah Aura Productions, 1999.
Robinson, George. Essential Torah: A Complete Guide to the Five Books of Moses. New York: Schocken Books, 2006.
Rothkoff, Aaron. Rabinowitz, Louis Isaac. “Sefer Torah”. Encyclopedia Judaica. 18/241-243. Jerusalem: Keter Publishing House, 2007.
Scharfstein, Sol. Torah and Commentary: The Five Books of Moses: Translation, Rabbinic and Contemporary Commentary. Jersey City: KTAV Publishing House, 2008.
Schleicher, Marianne. “Accounts of a Dying Scroll: On Jewish Handling of Sacred Texts in Need of Restoration or Disposal”. The Death of Sacred Texts: Ritual Disposal and Renovation of Texts in World Religions. 11-30. London, New York: Routledge, 2016.
Stolow, Jeremy. Orthodox by Design: Judaism, Print Politics, and the Artscroll Revolution. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2010.
Tigay, Jeffrey H. “The Torah Scroll and God’s Presence”. Built by Wisdom, Established by Understanding: Essays on Biblical and Near Eastern Literature in Honor of Adele Berlin. 323-340. Bethesda: University Press of Maryland, 2013.
Toorn, Karel Van Der. Scribal Culture and the Making of the Hebrew Bible. Cambridge, Massachusetts, London: Harvard University Press, 2007.
Toorn, Karel Van Der. “The Iconic Book: Analogies between the Babylonian Cult of Images and the Veneration of the Torah”. The Image and the Book: Iconic Cults, Aniconism, and the Rise of Book Religion in Israel and the Ancient Near East. 229-248. Leuven: Uitgeverij Peeters, 1997.
Yardeni, Ada. Elizur, Binyamin. “A Hebrew Prophetic Text on Stone from the Early Herodian Period: A Preliminary Report”. Hazon Gabriel: New Readings of the Gabriel Revelation. 11-29. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2011.
Babil Talmudu. (https://www.sefaria.org/texts); Epstein, Yechiel Michel. Aruh ha-Şulhan. (https://www.sefaria.org/texts); Ginzburg, Naftali ben Shimon Hertz. Naftali Seva Ratzon al-Hagada şel-Pesah. (https://www.sefaria.org/texts); Gombiner, Abraham Abele. Magen Avraham. (https://www.sefaria.org/texts).
İbn Meymun, Musa. Mişne Tora.; Karo, Yosef. Şulhan Aruh. (https://www.sefaria.org/texts); Mesahet Sefer Tora. (https://www.sefaria.org/texts); Mesahet Soferim. (https://www.sefaria.org/texts); Midraş Raba. (https://www.sefaria.org/texts); Mişna. (https://www.sefaria.org/texts); Sidur Aşkenaz. (https://www.sefaria.org/texts).