FÎRÛZÂBÂDÎ (Ö. 817/1415) VE BESÂİR’İNDE KUR’AN VE SÛRELER KONUSUNA BAKIŞI

Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb el-Fîrûzâbâdî 729/1329 yılında İran’ın Şiraz şehrinde dünyaya gelmiş, hıfzını ve ilk tahsilini burada tamamlayarak genç yaşta dil bilimindeki maharetiyle öne çıkmış, dönemin birçok ilim merkezini dolaşarak önemli isimlerle etkileşim hâlinde bulunmuş çok yönlü bir âlimdir. Oldukça kuvvetli bir hafızaya sahip olan Fîrûzâbâdî, gittiği şehirlerdeki birçok âlimin rahle-i tedrisinden geçmiş, yine kendisi de pek çok talebeye ders vermiştir. En son Yemen Resuliye devleti hükümdarı el-Melikü’l-Eşref ’in daveti üzerine Zebid’e gelerek burada hem Yemen Kâdı’l-kudatlığı vazifesini üstlenmiş hem de ilim dünyasına pek kıymetli hizmetlerde bulunmuştur. Her ne kadar esas şöhretini, dilbilim sahasında telif ettiği el-Kâmûsu’l-muhît adlı sözlük çalışmasına borçlu olsa da müellifin Kur’an ve tefsir sahasında kaleme almış olduğu Besâiru zevi’t-temyîz adlı eseri ve dolayısıyla tefsirciliğinin dilbilimdeki bu yetkinliğinin gölgesinde kaldığı düşünülmektedir. Çalışmamızın ana gâyesi müellifin Kur’an ve tefsir ilmi sahasındaki varlığını Besâir ekseninde ortaya koymaya çalışmaktır. Bu konu müellifin Besâir’de Kur’an ve sûreler hakkındaki ilimlere bakışı özelinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Fîrûzâbâdî, Besâir, Kur’an, Sûre

SOME MAIN ISSUES RELATED TO QUR’AN AND SURAHS IN FĪRŪZĀBĀDĪ’S (D. 817/1415) BASĀIR

Majd al-dīn Muḥammad b. Ya‘kūb al-Fīrūzābādī was a versatile scholar born in 729/1329 in Shiraz, Iran, where he memorized Qur’an and completed his first education. He excelled at Linguistics at an early age, and consequently travelled to many cities, and contacted many prominent scholars of his time. Fīrūzābādī, who had a strong memory, studied under various scholars in the cities he visited, and also had many students studying under his supervision. In the end, he settled in Zabid with the invitation of al-Malik al-Ashraf, and took the position of kādi-al-kudāt of Yemen while also making invaluable contributions to the world of science. Fīrūzābādī is well known for his work named al-Qāmūs al-Muhīt, and as such, his work on Qur’an and tafsīr fields, Basāir and so his formation of Qur’anic interpretation are overshadowed by his competence at Linguistics. In this study, the goal is to shed light onto the interpretative side of Fīrūzābādī through Basāir. This issue will be examined in light of the author’s view on the sciences about the Qur’an and sūrahs in Basāir.

Keywords:

Tafsir, Fīrūzābādī, Basāir, Qur’an, Surah,

PDF

___

Askalânî, İbn Hacer. İnbâu’l-gumr bi ebnâi’l-umr. Thk. Hasan Habeşî. Kahire, 1972.
Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’-‘ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâru’l-musannefîn. Tahran: Mektebetü’l-İslâmiyye ve’l-Ca‘ferî Tebrîzî, 1947.
Bağdâdî, Ebû'l-Hasen Ali b. İbrâhim b. Abdullâh b. İbrahîm b. Yûsuf el-Kâri. Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’nin Menkabeleri (Dürrü's-semin fî menâkıbi'ş-Şeyh Muhyiddîn). Trc. Abdulkadir Şener, M. Rami Ayas. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1972.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi: Tabakâtü’l-müfessirîn. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1974.
Brockelmann, Carl. “Fîrûzâbâdî”. İslam Ansiklopedisi: İslam Âlemi, Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Biyografya Lügati. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
Divlekci, Celalettin. Dilbilim ve Kur’an İlimleri Açısından el-Fîrûzâbâdî’nin Besâir’i. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2000.
Fâsî, Takiyyuddîn Muhammed b. Ahmed el-Hasenî. el-İkdu’s-semîn fî târîhi’l-beledi’l-emîn. Thk. Fuad Seyyid. Kahire: Matbaatü’s-sünneti’l-Muhammediyye, 1962.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kub. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-Kitâbi’l-azîz. Nşr. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, t.s.
Fîrûzâbâdî, el-Bulġa fî terâcimi eimmeti’n-nahv ve’l-luğa. Nşr. Muhammed el-Mısrî. Kuveyt, 1407/1987.
Fleisch, H. “al-Fīrūzābādī”. Encyclopaedia of İslâm: New Edition: Prepared by a Number of Leading Orientalists. Ed. B. Lewis, Ch. Pellat, J.Schacht. Leiden: E.J. Brill, London: Luzac, 1965.
el-Hamevî, Ebû Abdillah Şehâbeddin Yakut b. Abdillah Ya‘kut. Mu‘cemu’l-buldan. Beyrut: Dâru sâdir, t.s.
Hansârî, Muhammed Bakır b. Zeynelâbidîn b. Cafer Musevî. Ravzatü’l-cennât fî ahvâli’l-ulemâ ve’s-sâdât. Thk. Esedullah İsmailiyyan. Tahran: Mektebetu İsmailiyyan, 1392.
Hulv, Abdülfettah Muhammed. “Besâiru zevi’t-temyîz fî letaifi Kitabi’l-azîz”. el-Kitâbu’l-Arabî. 20 (1966): 16-20.
İbn Kadı Şuhbe, Ebû’s-Sıdk Takiyyuddîn Ebû Bekr b. Ahmed. Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyye. Tsh. Hafız Abdülhalim Han. Beyrut: Âlemu’l-kütüb, 1987.
İbnu’l-‘İmâd, Ebû’l-Felah Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, t.s.
İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Kitâbu’l-Mevzuât, Thk. Abdurrahman Muhammed Osman. B.y.: Dâru’l-fikr, 1983.
İbnu’l-Kâdî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Miknâsî. Dürretü’l-hicâl fî esmâi’-ricâl: Zeylu Vefeyâti’l-a‘yân Thk. Muhammed el-Ahmedî Ebû’n-Nûr. Kâhire: Dâru’t-Turâs, 1970.
Kandemir, M. Yaşar. “İbn Hacer el-Askalânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 514-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-müellifîn: Terâcimu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. Beyrut: Mektebetü’l-müsennâ, 1957.
Kettânî, Muhammed Abdulhayy b. Abdilkebîr b. Muhammed. Fihrisu’l-fehâris ve’l-esbât ve mu‘cemu’l-me‘âcim ve’l-meşîhât ve’l-müselselât, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1982.
Kılıç, Hulusi. “Fîrûzâbâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 142-145. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1933.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Tlk. Abdulmaksûd b. Abdurrahim. Beyrut, t.s.
Sâlih, Subhi. Mebahis fî ulumi'l-Kur'ân. Beyrut: Dârü'l-ilm li'l-melâyîn, 2007.
Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdirrahmân. ed-Dav‘u’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsi‘.Beyrut: Dâru’l-cîl, t.s.
Serkis, Yusuf b. İlyan b.Musa ed-Dımaşkî. Mu‘cemu matbûâti’l-‘Arabiyye ve’l-mu‘arrabe. Mısır: Matbaatu Serkis, 1928.
Suyûti, Abdurrahman b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât Thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1979.
Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Muhammed Havlânî. el-Bedru’t-tâli‘ bi mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘.Kahire: Matbaatü’s-sa‘âde, 1348.
Tomar, Cengiz. “Resûlîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 1-2. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Zebîdî, Ebû’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muahmmed b. Muhammed. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. Mısır: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1306.
Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm: Kâmûsu terâcimi li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1992.