Cariyeler, efendiler ve pusuda bekleyenler: Osmanlı İstanbul'unda hamile ve çocuk annesi cariyeler üzerine düşünceler (1790-1880)

Osmanlı kölelik araştırmalarının ortaya koyduğu üzere cariyeler sahipleri başta olmak üzere etraflarındaki erkeklerin cinsel istismarına karşı savunmasızdı. Sahipler tarafından uygulanan cinsel istismar, cariyelerin hamile kalmasıyla sonuçlanabiliyordu. Bu makale 1790- 1880 tarihleri arasında Osmanlı İstanbulu bağlamında hamile ve çocuk annesi cariyelerin yaşamlarına odaklanmaktadır. Konu, önemli oranda İstanbula ait mahkeme kayıtlarına dayanılarak ele alınmıştır.

Concubines, masters and who were waiting in ambush: Thoughts on pregnant and child mother concubines in ottoman istanbul (1790-1880)

The Ottoman slavery studies show that concubines were vulnerable to sexual abuse of mainly their owners and the men around them. The sexual abuse could result in pregnancy of concubines. This article focuses on the lives of pregnant concubines and concubines with children in the context of Ottoman Istanbul between 1790-1880. The subject has been considerably discussed based on the court records of Istanbul.

___

Davudpaşa Şer‘iyye Sicilleri (DŞS), No: 33, 81, 85, 91, 93, 106, 107, 108, 109, 111, 112, 113, 115, 116, 130, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 140.

Galata Şer‘iyye Sicilleri (GŞS), No: 498.

Üsküdar Şer‘iyye Sicilleri (ÜŞS), No: 607.

Sadâret Mektubî Kalemi Umum Vilayat Belgeleri (A. MKT.UM), 212/26.

Meclis-i Vâlâ Belgeleri (MVL), 823/39, 193/60, 833/55, 838/57.

Sadâret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ Belgeleri (A. MKT.MVL), 112/77, 19/64, 9-50. (A.MKT), 137-30.

Sadâret Âmedi Kalemi Belgeleri (A. AMD), 13/14.

Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, haz. Kâzım Aksoy ve Duygu ArısanGünay, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002.

Araz, Yahya, 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Başlarına Osmanlı Toplumunda Çocuk Olmak, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.

----- “17. ve 18. Yüzyılda İstanbul ve Anadolu’da Çocuk Evlilikleri ve Erişkinlik Olgusu Üzerine Bir Değerlendirme”, Kadın/Women 2000, cilt 13, sayı 2, 2012, (101-125).

Aydın, Mehmet Akif ve Hamîdullah, Muhammed, “Köle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, (237-246).

Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, haz. Ali Şükrü Çoruk, İstanbul: Kitabevi, 2011.

Bartley, Paula, Prostitution Prevention and Reform in England 1860-1914, London: Routledge, 2003.

Bilgegil, Kaya, Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I Yeni Osmanlılar, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1976.

Bono, Salvatore, Yeniçağ İtalya’sında Müslüman Köleler, çev. Betül Parlak, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.

“Cezâ Kanunnâme-i Hümâyûnu”, 16 Temmuz 1858, Düstûr, Tertip 1, Cilt 1, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1289/1872, (537-597).

Çavuşzade Mehmed Aziz, Dürr-us-Sukûk, cilt 1, İstanbul: Dâr-üt-Tıbaât-ül-Âmire, 1277/1860.

Debbağzade Numan Efendi, Tuhfet-us-Sukûk, İstanbul: Dâr-üt-Tıbaât-ül-Aliye, 1259/1843.

Demirci, Tuba ve Somel, Selçuk Akşin, “Women’s Bodies, Demography, and Public Health: Abortion Policy and Perspectives in the Ottoman Empire of the Nineteenth Century”, Journal of the History of Sexuality, cilt 17, no. 3, 2008, (377-420).

Erdem, Y. Hakan, Osmanlıda Köleliğin Sonu 1800-1909, çev. Bahar Tırnakcı, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.

Eremya Çelebi Kömürciyan, İstanbul Tarihi XVII. Asırda İstanbul, çev. Hrand D. Andreasyan, haz. Kevork Pamukciyan, İstanbul: Eren, 1988.

Fontmagne, Durand de, Kırım Harbi Sonrasında İstanbul, çev. Gülçiçek Soytürk, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, 1977.

Fuchs, Rachel G. ve Moch, Leslie Page, “Pregnant, Single, and Far from Home: Migrant Women in Nineteenth-Century Paris”, The American Historical Review, cilt 95, no. 4, 1990, (1007-1031).

Ginio, Eyal, “Living on the Margins of Charity: Coping with Poverty in an Ottoman Provincial City”, Poverty and Charity in the Middle Eastern Contexts, ed. Michael Bonner, Mine Ener, Amy Singer, Albany: State University of New York Press, 2003, (165-184).

Hanna, Nelly, “Sources for the Study of Slave Women and Concubines in Ottoman Egypt”, Beyond The Exotic: Women’s Histories In Islamic Societies, ed. Amira Al-Azhary Sonbol, Syracuse: Syracuse University Press, 2005, (119-130).

Harringtan, Joel F., The Unwanted Child The Fate of Foundlings, Orphans, and Juvenile Criminals in Early Modern Germany, Chicago: The University of Chicago Press, 2009.

Hill, Bridget, Women, Work & Sexual Politics in Eighteenth-Century England, London: Routledge, 2005.

Kaya, Süleyman, “Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları”, Türkiye Literatür Araştırmaları Dergisi, cilt 3, sayı 5, 2005, (379-416).

Klapisch-Zuber, Christiane, Women, Family, and Ritual in Renaissance Italy, Chicago: The University of Chicago Press, 1987.

Kurt, Abdurrahman, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839-1876), Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.

Maksudyan, Nazan, Hearing the Voiceless–Seeing the Invisible: Orphans and Destitute Children as Actors of Social, Economic, and Political History in the late Ottoman Empire, Sabancı Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü (doktora tezi), 2008a.

Maksudyan, Nazan “Foster-Daughter or Servant, Charity or Abuse: Beslemes in the Late Ottoman Empire”, Journal of Historical Sociology, cilt 21, no. 4, 2008b, (488-512).

Namık Kemal “İskât-ı Cenin”, Hadika, no. 15, 28 Kasım 1872.

Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, cilt 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.

Parlatır, İsmail, Tanzimat Edebiyatında Kölelik, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.

Ruff, Julius R., Erken Modern Avrupa’da Şiddet (1500-1800), çev. Didem Türkoğlu, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2011.

Sak, İzzet, Şer‘iye Sicillerine Göre Sosyal ve Ekonomik Hayatta Köleler (17. ve 18. Yüzyıllar), Selçuk Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü (doktora tezi), 1992.

Schacht, J., “Umm al-Walad”, The Encyclopaedia of Islam, New Edition, cilt 10, Leiden: Brill, 2000, (857-859).

St. John, Bayle, Two Years’ Residence In A Levantine Family, London: Chapman and Hall, 1850.

Şeyhülislam Feyzullah Efendi, Fetâvâ-yı Feyziye, haz. Süleyman Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.

Toledano, Ehud R., Suskun ve Yokmuşçasına İslâm Ortadoğu’sunda Kölelik Bağları, çev. Y. Hakan Erdem, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.

Toledano, Ehud R. Slavery and Abolition In The Late Ottoman Middle East, Seattle: University of Washington Press, 1998.

Tucker, Judith E., Women in nineteenth-century Egypt, Cambridge: Cambridge University Press, 1985.

Tugay, Emine Fuat, Bir Aile Üç Asır, çev. Şeniz Türkömer, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.

Yazbak, Mahmoud, “Minor Marriages and Khıyâr al-Bulûgh in Ottoman Palestine: A Note on Women’s Strategies in a Patriarchal Society”, Islamic Law and Society, cilt 9, no. 3, 2002, (386-409).

Zilfi, Madeline C., Women and Slavery in the Late Ottoman Empire The Design of Difference, Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Zilfi, Madeline C. “Thoughts on Women and Slavery in the Ottoman Era and Historical Sources”, Beyond The Exotic: Women’s Histories In Islamic Societies, ed. Amira Al-Azhary Sonbol, Syracuse: Syracuse University Press, 2005, (131-138).